Memur Disiplin Soruşturması
Disiplin suçu işlendiğinde disiplin soruşturması açılarak bu suça istinaden uygulanacak yaptırımlar belirlenir. Kamu hizmeti verilirken kurallara uygun hareket edilmesi kamu düzeni açısından gereklidir. Kamu hizmetini veren memurun disiplin kurallarına aykırı hareketinin soruşturulması gerekli olduğunda disiplin soruşturması yetkili amirler tarafından açılır. Memurlara yönelik yapılan disiplin soruşturmalarının usulüne uyularak gerçekleştirilmesi zorunludur.
Usulsüzlük yapılarak açılmış bir disiplin soruşturması idare mahkemesince iptal edilebilir. Kamu hizmeti olarak adlandırılan faaliyetler kamunun ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için verilir. Kamu hizmetini idare verirken bu hizmeti idarenin kurum ve kuruluşları aracılığı ile kamuya sunması gerekir. Kamu kurum ve kuruluşlarında görevlendirilen personel aracılığı ile bu hizmetler sunulur. Kamu hizmeti verileceği zaman belirli bir düzene ihtiyaç duyulur.
Disiplin ceza hukuku kapsamında kamu hizmeti verilirken oluşabilecek aksamaların önüne geçilmeye çalışılır. Hizmetin belli kurallar çerçevesinde ve düzen içinde yapılabilmesi için hukukun bilimsel yaklaşımına gerek duyulur. Bu nedenle de hukuk kuralları toplumsal yaşamın her alanında ihtiyaçlara uygun olarak uygulanır. Disiplin ceza hukuku kapsamında hizmet suçları için hangi yaptırımların uygulanacağı belirlenir.
Disiplin Cezaları
Disiplin cezaları devlet memurlarına verildiğinde memurun bu yaptırımlara uyması gerekir. Kamu düzeninin sağlanması için kamu görevi yapan memurun kurallara riayet etmesi zorunludur. Düzenin sağlanması ve kamuya istenilen nitelikte bir hizmet sunulması kaidelere uyulması ile mümkündür. Memurun uymakla yükümlü olduğu kaidelerin ihlal edilmesi disiplin suçunun oluşmasına yol açtığında memur hakkında disiplin soruşturması açılır. Disiplin soruşturması neticesinde bazı cezalar uygulanabilir. Bu cezalar aşağıdaki gibidir:
- Uyarı
- Kınama
- Aylıktan kesme
- Kademe ilerlemesini durdurma
- Devlet memurluğundan menetme
Uyarı ile memurun görevinde daha dikkatli olması gerektiği yazılı olarak kendisine iletilir. Kınama gerçekleştiğinde de memura yazılı bildirim gider. Yapılacak işlem aylıktan kesme ise bu durumda memurun aylığında yapılan kesinti 1/8 ile 1/30 aralığında olur ve bu oran brüt maaş üzerinde uygulanır. Memurun kademe ilerlemesi 1-3 yıl aralığında durdurulabilmesi için yapılan fiilin ağırlık derecesine bakılır. Devlet memurluğundan çıkarma işlemi ile bir daha devlet memuru olunamaz.
Disiplin Suçları
Memura uyarı verileceği zaman fiilin ne olduğuna bakılacaktır. Uyarıya gerek duyulan fiiller için uygulanan yaptırımların yanı sıra hangi eylemlerin buna yol açtığının da doğru anlaşılması gerekir. Uyarma cezasının verilmesinde etkili olan fiiller aşağıdaki gibidir:
- Memurun kendisine verilen emir ve görevleri zamanında yapması istenir. Bunda bir aksama yaşanmasına neden olacak davranışlar cezalandırılır. Ayrıca görev yerine getirilirken görevi veren kurumun belirlediği usul ve esaslara uyulması gerekir.
- Memur görevi yerine getirdiği sırada koruması gereken araç ve gereçlere gerekli özeni göstermezse cezalandırılır.
- Memur görev yerini özürsüz ve izinsiz olarak bırakamaz.
- Memur görev yerine geç gelmek, vazifesinden erken ayrılmak veya görev mahallini terk ermek gibi davranışlar sergilediğinde uyarı cezası alır.
- Kurum tasarruf tedbirleri belirlediğinde memur bunlara uymakla yükümlüdür.
- Memurun usulsüz olarak yapacağı müracaatlar ve şikayetler uyarı cezasının uygulanmasına neden olur.
- Devlet memurları kendilerinin sıfatına uygun davranışlarda bulunmak zorundadır. Buna yakışmayan hareketler karşısında uyarı cezası verilir.
- Memurun görevine karşı ilgili olması zorunludur.
- Kılık ve kıyafet hükümleri belirlidir ve devlet memurları buna uymadıklarında uyarılmak sureti ile ceza alabilirler.
- Görev iş birliği içinde yapılmalıdır ilkesine uyulması memurlar için geçerli bir kuraldır. Bu kural ihlal edildiğinde memura uyarı cezası verilebilir.
Kınama Cezası
Memur için verilen disiplin cezaları uyarı, kınama, aylıktan kesme ya da kademe ilerlemesini durdurma olarak çeşitlenir. Bunun yanı sıra bazı disiplin cezaları memuriyetin sonlanmasına da neden olabilir. Kınama cezasının verildiği haller ise şunlardır:
- Memur kendisine verilen emir ve görevleri yerine getirirken kusur işlememelidir. Görev tam zamanında yapılmalı ve kurum tarafından belirlenmiş olan usul ve esaslara uyulmalıdır. Görevle ilgili olarak kullanılacak resmî belge, araç ve gereçler korunmalı ve kullanım sırasında kusur oluşmamalıdır.
- Memurun eşi çalıştığı takdirde ve sürekli bir kazanç elde ediyorsa bu durumun kuruma bildirilmesi gerekir.
- Memur görevi başındayken amirine karşı saygısızlık edemez.
- Hizmet dışında olduğu zamanlarda da memurun devletin itibarını sarsacak davranışlar sergilememesi gerekir.
- Memur devlete ait olan resmi araç ve gereçleri özel işlerinde kullanamaz.
- Devlete ait olan resmi araç gereçler kaybedildiğinde memura kınama cezası verilir.
- Memur iş arkadaşlarına ve maiyetinde çalışanlara kötü davranamaz.
- Kendisine verilen emirlere itaat etmek zorundadır.
- Borçlarını kasti olarak ödemeyen ve hakkında yasal takip başlatılan memur için kınama cezası verilir.
- Basın yayın organlarına yetkisi dışında bilgi ve demeç veren memur hakkında kınama cezası verilebilir.
Aylıktan Kesme Cezası
- Memurun kendisine verilen emir ve görevleri yerine getirirken kasti olarak kurallara uymaması, vazifesini zamanında yerine getirmemesi, göreve ait olan resmî belgeleri ve araç gereçleri hor kullanması, korumaması aylıktan kesme cezasının uygulanmasında dikkate alınır.
- İşe gelme konusunda bir ya da iki gün mazeret bildirmeden bu fiili gerçekleştiren memur için aylıktan kesme cezası uygulanabilir.
- Memur görevi başındayken amirine karşı saygılı olmak zorundadır. Sözle amire yapılan saygısızlık cezalandırılmayı gerekli kılar.
- Memurlar görev yerlerindeki bir yeri izinsiz olarak çeşitli amaçlar için kullanamaz.
- Devlete ait olan resmî belgelerin yanı sıra araç ve gereçler memur tarafından menfaat sağlamak için kullanılamaz.
- Devlet memuru devleti temsil eder bu nedenle devlet memurunun itibarının sarsılması, güven duygusunun zedelenmesine yönelik davranışlar devlete karşı işlenmiş kabul edilir. Bu tür davranışları gerçekleştiren devlet memurları cezalandırılır.
Kademe İlerlemesinin Durdurulmasını Gerektiren Haller
Devlet memurları çeşitli kurallara uymak zorundadır. Bu kaideler yasalarla belirlenmiştir. Bunlara uyulmaması çeşitli yaptırımların uygulanmasına yol açar. Bunlardan biri de kademe ilerlemesinin durdurulmasıdır. Kademe ilerlemesinin durdurulmasını gerektiren haller aşağıdaki gibidir:
- Memurun görevine sarhoş gelmesi, görev yerindeyken alkol alması.
- Görevinden çıkar sağlaması.
- Amirlerine karşı aşağılayıcı eylemler gerçekleştirmesi.
- Göreve özürsüz ve kesintisiz olarak 3-9 gün aralığında gelmemesi.
- Görev yeri içinde herhangi bir alanı izinsiz olarak toplantı için kullandırması.
- Açıklanmaması gereken bilgileri açıklaması.
- Belge ve rapor düzenleyerek gerçek dışı bilgi oluşturması.
- Ticaret yapması.
- Süresi içinde mal beyanında bulunmaması.
- Amirine, iş arkadaşlarına, maiyetindekilere veya iş sahiplerine karşı tehdit gerçekleştirmek- hakaret etmek.
- Yurt dışında görev yapan memur açısından diplomatik statüsünü kullanarak haklı bir nedeni olmadan ödeme gücünün üzerinde borç yapması ve borçlarını ödeme konusundaki tutumu ile devlet itibarını zedelemesi.
- Memur kendisine verilen emir ve görevleri yapmakla yükümlüdür. Bunları kasti olarak yapmadığında cezalandırılır.
- Devlet memurları herhangi bir siyasi partinin faydası için ya da zarar vermek amacıyla faaliyette bulunamaz.
Devlet Memurluğundan Çıkarılmayı Gerektiren Haller
- Herhangi bir siyasi partiye üye olmak.
- Bir yıl içinde mazeret belirtmeden toplamda 20 gün göreve gelmemek.
- Yetkisi dışında gizli bilgi açıklamak.
- Memurluk sıfatına uymayan utanç verici hareketler yapmak.
- Görev mahallinde siyasi ve ideolojik sebeplerden aranan kişileri gizlemek.
- Yurt dışında devletin itibarını zedelemek.
- Olağanüstü hallerde, savaş ya da afet gibi durumlarda amirler tarafından verilmiş emirlere uymamak.
- Kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleyici davranışlarda bulunmak.
- Grev, iş yavaşlatma, toplu göreve gelmeme eylemlerine katılmak.
- Yasaklanmış olan yayınları basmak, çoğaltmak, dağıtmak.
- Siyasi ya da ideolojik amaçlı bildiri, yayın, afiş ya da pankartları çoğaltmak, basmak, dağıtmak ya da kurumların herhangi bir alanına asmak.
- Atatürk aleyhinde işlenen suçlara istinaden kanun dışı davranmak.
- Terör örgütlerine üye olmak, yardım etmek, propagandasını yapmak.
Disiplin Soruşturması Neden Yapılır?
Kamu düzeninin sağlanması için devlet kurumları aracılığı ile kamuya hizmet verir. Bu kurumlarda verilen hizmetler gereği gibi yürütülmek zorundadır. Kanunların yanı sıra Cumhurbaşkanı kararnamesi ve yönetmelikler de devlet memurlarının uyması gereken kuralları belirler.
Disiplin soruşturması çeşitli nedenlerle yapılır. Bu tür soruşturmaların yapılmasındaki en temel amaç kamu hizmetinin gereğine uygun olarak yapılmasına imkân yaratmaktır. Toplumun gereksinimleri hakkaniyetli bir yaklaşımla sağlanmalı ve tüm vatandaşlar devletin kendilerine sunacağı hizmetlerden eşit olarak yararlanabilmelidir.
Kamu düzeninin tesisi için bu durum zorunludur. Kamuya hizmet veren personel görevinin gereklerini yerine getirmekle yükümlüdür. Personelin kurallara uyması gerekirken kamu hizmetinde aksama yaşanması da istenmez. Bunun yanı sıra personelin dikkatli ve özenli bir biçimde çalışması istenir.
Disiplin soruşturması yapıldığında hem kamunun hakları korunmak istenir hem de personele karşı hakkaniyetli olma amacı güdülür. Bu sebeple yapılan disiplin soruşturmaları tarafların haklarını ihlal etmeden yürütülür.
Disiplin Soruşturması Nasıl Başlatılır?
Disiplin soruşturması başlatılmadan önce bir suç işlendiğinin anlaşılması gerekir. Disiplin soruşturmasının gerekli olduğunun anlaşılması çeşitli biçimlerde ortaya çıkabilir. Memur hakkında disiplin soruşturmasına gerek duyulması amirler tarafından bizzat öğrenilerek olabilir. Bunun yanı sıra memurun mesai arkadaşları tarafından suça şahit olunması, hizmet alan vatandaşların şikayetleri, memurun pişmanlığına bağlı itirafı, basında yer alan haberler, memurun ihbar edilmesi bu suça ilişkin ortaya çıkma yollarından bazılarıdır.
Disiplin Soruşturmasını Kimler Yapabilir?
Disiplin soruşturması açılacak bir memur hakkında çeşitli yollardan buna gerek duyulduğu anlaşılabilir. Disiplin soruşturmasına yapabilecek olanlar memurun görev yerindeki disiplin amirleridir. Kurum ve kuruluşlar disiplin amirlerini belirlerken kendi çıkardıkları yönetmelikleri esas alır. Disiplin amiri olarak belirlenen kişilerin görevi; disiplin cezasına konu olacak fiili veya davranışı öğrendiği andan itibaren soruşturma başlatmaktır. Bu tür suçlarda fiilin ya da davranışın öğrenilmesinden itibaren zamanaşımı süreleri devreye girer.
Disiplin Amirinin Sorumluluk ve Yetkileri
Disiplin amirinin sorumluluk ve yetkileri şunlardır:
- Yetkisi dahilinde disiplin cezası gerektiren halleri tespit etmek, kamu hizmetinin gerektiği biçimi ile yürütülmesini sağlamak.
- Özel kanunlarca verilen disiplin işleriyle ilgili yetkileri kullanmak.
- Uyarma ve kınama cezası almış olan memurun itirazını incelemek, cezayı aynen kabul etmek ya da hafifletmek- tamamen ortadan kaldırmak.
- Devlet memuru için talep edilen kademe ilerlemesi durdurulması ya da devlet memurluğundan çıkarma cezasının reddi durumunda ret kararını takip eden 15 gün içerisinde başka bir disiplin cezası belirlemek.
- Memurlara yönelik olarak disiplin cezasını gerektiren hallerin öğrenilmesinden itibaren süresi içerisinde disiplin soruşturması başlatmak ve zamanaşımı süresinin geçilmesini engellemek.
- Soruşturma tamamlandıktan sonra 15 gün içinde gerekli cezaları vermek.
- Disiplin cezalarına yapılmış olan itirazları süresi içinde incelemek ve sonuçlandırmak.
Disiplin Soruşturması Kimlere Yapılabilir?
Disiplin soruşturması yapılabilecek kişiler DMK kapsamında memur olanlardır. Bu kişiler disiplin cezasına konu olacak fiil öğrenildiği anda emekli olmuş ya da istifa etmiş olsalar da soruşturma açılır. Devlet memurluğundan çıkarılmış olsalar dahi DMK kapsamında memur olanlar bu soruşturmaya tabi olabilir. Disiplin soruşturması yapıldıktan sonra ve hüküm de verilmiş ise aynı kişi hakkında aynı konuyla ilgili olarak yeni bir kanıt ortaya koymadan ikinci bir soruşturma yapılamamaktadır.
Disiplin soruşturması 6 aylık zamanaşımı süresi içinde başlatılmalıdır. Disiplin amirlerinin soruşturma tamamlandıktan sonraki 15 gün içinde cezayı vermesi gerekir. Memurla ilgili devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmişse bu durumda memur soruşturma evrakını inceleme hakkına sahiptir. Ayrıca tanık dinletme, disiplin kurulunda sözlü-yazılı olarak kendini savunma hakkı da bulunur. Bu savunmayı kendisi yapabileceği gibi vekili de gerçekleştirebilir.
Disiplin cezası verildiğinde memurun özlük dosyasına işlenmektedir. Bu bilgiler uyarma ve kınama cezası ile ilgili ise uygulamadan 5 yıl sonra silinebilir. Atamaya yetkili amire başvuru bilgilerin silinmesi için yapılmalıdır. Diğer cezalar için bu süre 10 yıldır. Devlet memurluğundan çıkarma cezası bu uygulamanın dışındadır.
