Maddi ve Manevi Tazminat Davası Nedir?
Maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Bu tür davalar açılırken hukuka aykırı eylemelere bağlı olarak hareket edilir. Hukuka uygun olmayan eylemler ve işlemler tazminat davası açılma nedenleri arasındadır. Malvarlığında meydana gelen eksilmeler için maddi tazminat davası açılırken kişinin yaşadığı elem ve kedere bağlı olarak da manevi tazminat davası açılır.
Kişinin yaşadığı elem ve kederin hukuka aykırı bir işlem veya eylem sonucu oluşması gerekir. Bunun yanında mal varlığındaki azalma da aynı şekilde hukuka aykırı işlem veya eylem sonucu ortaya çıkmış olmalıdır. Maddi ve manevi tazminat davaları ayrı ayrı ya da birlikte açılabilir.
Tazminat davası açılırken davanın niteliği ticari değilse Asliye Hukuk Mahkemelerine müracaat edilir. İdarenin işlemleri ya da eylemleri nedeni ile zarara uğrayanlar tazminat davası açacağı zaman İdare Mahkemelerine veya Vergi Mahkemelerine başvurmalıdır. Devletin işlem ve eylemlerinden kaynaklanan davalar tam yargı davası olarak adlandırılır.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma Nedenleri
Maddi ve manevi tazminat davası açma nedenleri maddi ve manevi zararın giderilmesine yöneliktir. Haksız fiillerin yol açacağı ve hukuka uygun olmayan birçok gerekçe dava açma nedeni olabilir. Bunun yanı sıra hukuka uygun olmayacak biçimde gerçekleştirilen iş ve işlemler de tazminat davalarına konu olabilir.
İş kazaları, trafik kazaları, sözleşme ihlalleri ya da boşanma davası sırasında açılabilen maddi ve manevi tazminat davalarından söz edilebilir. Tazminat davaları açılırken görevli ve yetkili mahkemelere dilekçe verilmesi ve hangi mahkemeye müracaat edilmesi gerektiğinin doğru anlaşılması önemli bir ayrıntıdır. Bazı tazminat davası türleri şunlardır:
- İş kazaları nedeniyle maddi ve manevi tazminat davaları,
- Trafik kazalarından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları,
- Sözleşme ihlallerine bağlı olarak açılan tazminat davaları,
- Suç işlenmesi nedeniyle açılan tazminat davaları,
- Hatalı doktor uygulamaları kaynaklı tazminat davaları,
- Boşanma davaları sebebi ile açılan tazminat davaları,
- Telif hakları ihlallerinin yol açtığı tazminat davaları,
- Kişilik hakları saldırılarında açılan tazminat davaları.
Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Hangi Sürede Açılır?
Maddi ve manevi tazminat davaları hangi sürede açılır? Merak edilenler arasındadır. Bu davalar açılırken tazminatın sebebine göre hareket edilmelidir. Tazminat davaları hukuka uygun olmayan bir iş ve eylem ortaya çıktığında açılır. Bu sebeple de dava açılırken hukuki dayanağa bakılmaktadır. Hangi hukuki nedene dayanıldığına bakılarak dava açma süresi belirlenir.
Hukuka aykırı bir fiilden zarar gören kişi bu fiil suç teşkil ediyorsa tazminat davası açarken suç için öngörülen dava zamanaşımı süresini dikkate almalıdır. Ceza davasının sürmesi durumunda ise dava devam ettiği süre boyunca tazminat davası açılabilmektedir.
Haksız fiillere bağlı olarak açılan tazminat davalarında haksız fiil ve fail öğrenildikten itibaren 2 yıllık sürede dava açılmalıdır. Fiil ve failin daha sonra öğrenilmesi söz konusu ise her halükârda bu süre 10 yıl olarak kabul edilmektedir.
Boşanma davasını ilgilendiren maddi ve manevi tazminat davaları ise boşanma kesinleştikten sonra 1 yıllık süre içinde zamanaşımına uğrar. Boşanma davası görülürken maddi ve manevi tazminat davası açılabileceği gibi dava kesinleştikten sonraki 1 yıl içinde de tazminat davası açılabilir.
Bir sözleşme ihlali söz konusu ise bu durumda dava zamanaşımı süresi 10 yıl olarak belirlenmiştir. Trafik kazası sebebi ile maddi ve manevi tazminat davası açmak isteyenler trafik kazası meydana geldikten ve faili öğrendikten sonraki 2 yıl içinde dava açmalıdır. Fiil ve failin daha sonra öğrenilmesi halinde her halükârda 10 yıllık dava zamanaşımı süresine uyulur.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açabilenler
Maddi ve manevi tazminat davası açabilenler haksız fiile ya da işleme maruz kalan kişilerdir. Hukuka aykırı bir fiil kişinin ölümüne yol açtığında ölenin yaşarken destek olduğu kişiler tazminat davası açabilir. Ölüm sebebi ile açılan maddi tazminat davaları destekten yoksun kalma tazminatı olarak adlandırılır.
Destekten yoksun kalma tazminat davası açılacağı zaman ölenin anne-babası, eşi, çocukları karine gereği ispat yüküne sahip olmaz. Bununla birlikte ölenden yaşarken destek gördüğünü iddia eden yakınlarının ispat yükü bulunur. Destekten yoksun kalma tazminat davasını ölenden destek gördüğünü ispat edebilen herkes açabilir.
Yaralanmalı kazalarda kaza geçirenin yakınları maddi tazminat talebinde bulunamaz. Yaralanmanın uzuv kaybına yol açması ya da ağır hasar bırakması gibi durumlarda ise yaralananın yakınları manevi tazminat talebinde bulunabilir.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Kimlere Karşı Açılabilir?
Maddi ve manevi tazminat davası kimlere karşı açılabilir? Sorusu da haksız fiiller veya iş ve işlemler nedeni ile zarar görenlerin merak edebilecekleri arasında yer alır. Maddi ve manevi tazminat davası hukuka aykırı çeşitli nedenlerle maddi zarara neden olan veya iş ve eylemi gerçekleştiren gerçek ve tüzel kişiler hakkında açılabilir.
Haksız bir fiile bağlı oluşan zararlarda tazminat davası haksız fiili işleyene karşı açılırken bazı durumlarda haksız fiili işleyen kişi ile birlikte üçüncü kişiler de sorumlu tutulabilir. Haksız fiile bağlı olarak zarar gören kişi haksız fiili işleyen ve onunla iş ilişkisi olan işverenden tazminat talebinde bulunabilir.
Motorlu araç işletimi sırasında ise bir kaza oluştuğunda ve bu kazaya bağlı ölüm- yaralanma gerçekleştiğinde ilgili taraflar tazminat yükümlülüğü altında bulunur. Trafik kazaları için geçerli olabilen bu durum tazminat davası açılırken aracın sürücüsünü, araç işletenini, araç sahibini, sigorta şirketini ilgilendirir. Sorumlulara karşı açılan davalar birlikte açılabileceği gibi ayrı ayrı da açılabilir.
Doktor hatalarından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları açılırken ise; hata sahibi doktor, doktorun görev yaptığı hastane, Sağlık Bakanlığı’nda çalışan doktorlar için Sağlık Bakanlığı, üniversitede görev yapan doktorlar için üniversite sorumlu tutulabilir.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Yetkili Mahkeme
Maddi ve manevi tazminat davası yetkili mahkeme davalının ikametgahındaki yer mahkemesi olurken davalının tüzel kişi olması durumunda tüzel kişinin merkezinin olduğu yerde bulunan Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Davalı sayısının birden fazla olması durumunda ise davalılardan herhangi birinin yerleşim yerindeki mahkemede dava açılabilir.
Sözleşme ihlalleri söz konusu ise açılan tazminat davaları sözleşmenin ifa edildiği yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi olur. Bunun yanı sıra davalının ikametgahında bulunan yer mahkemeleri de yetkilidir. Davalı tüzel kişi ise tüzel kişinin merkezinin olduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi yetkili olur. Doktor hataları sebebi ile açılan davalar da bahsi geçen mahkemelerde açılabilir.
Haksız fiil sebebi ile zarar gören kişiler haksız fiilin işlendiği yer mahkemesinde dava açma hakkına sahiptir. Bunun yanında haksız fiil işlendiği yerden farklı bir yerde zarara neden olduysa zararın oluştuğu yerdeki mahkemede dava açılabilmektedir. Haksız fiil sebebi ile zarar gören kişi ikametgahındaki mahkemede de tazminat davası açma hakkına sahiptir.
Ticari işlemler ya da işler sebebi ile ortaya çıkan zararalar karşısında maddi ve manevi tazminat davası açılması gerekli olduğunda müracaat edilecek mahkeme ise Asliye Ticaret Mahkemesi olmaktadır.
Maddi Tazminat Davası Talep Edilebilenler
Maddi tazminat davası talep edilebilenler arasında geçici iş görememezlik sebebi ile zarar gören kişiler yer alır. Geçici iş görememezliğin yol açacağı maddi kayıplar bu davalar aracılığı ile talep edilebilir. Sürekli iş görememezlik durumu oluştuğunda ise kişinin maluliyet oranına bakılarak maddi tazminata hükmedilebilir. Tedavi gören kişinin masrafları ve ekonomik gelecek sarsıldığı için doğan zararlar da maddi tazminat davalarında talep edilebilir.
Bunun yanı sıra ölüm gerçekleştiğinde cenaze giderleri, ölümün hemen olmadığı durumlarda tedavi giderleri, ölen kişinin desteğinden yoksun kalanlar için destekten yoksun kalma tazminatı da maddi tazminat davalarında talep edilenler arasında yer alır. Destekten yoksun kalma tazminat davasını ölen yaşarken kendisinden destek gördüğünü ispat edebilen herkes açabilir.
Manevi Tazminat Davaları Şartlar
Manevi tazminat davaları şartlar bakımından kişilik değerlerinin saldırıya uğramasına bağlı olarak ortaya çıkar. Kanunda yer almamakla birlikte Yargıtay tarafından belirlenmiş olan kişilik hakları ise aşağıdaki gibidir:
- Kişi yaşamı,
- Kişi sağlığı,
- Kişinin vücut bütünlüğü,
- Kişinin ruh sağlığı,
- Kişinin fiziki, sosyal, duygusal kişilik değerlerinin üzüntü ve elem nedeni ile zarar görmesi.
Manevi tazminat hesaplaması yapılırken somut duruma bakılır. Bunun yanı sıra tarafların mali durumu, taraflara ait kusur oranları, manevi zararın büyüklüğü, olay tarihindeki paranın satın alma gücü birlikte değerlendirilir. Manevi tazminat davalarında tazminat sorumlusunun fakirleşmemesine tazminat alacaklısının ise zenginleşmemesine dikkat edilir. Maddi ve manevi tazminat davaları hukuka uygun olmayan fiillerin yanı sıra iş ve işlemler sebebi ile oluşan zararların giderilebilmesi amacı ile açılan dava türleridir.
