İdari Yargıda İptal Davası

İdari işlemler, kamu gücüne dayanarak tesis edilen, idare hukukuna ve keza uyuşmazlık hâlinde idari yargıya tabi olan, hukuki sonuç doğurmaya yönelik kamu yararı amacıyla tek taraflı olarak tesis ettikleri iş ve işlemlerdir. İdari işlemler hukuka uygunluk karinesinden yararlanırlar. Bu nedenle yargı organları tarafından iptal edilmesine karar verilinceye kadar geçerlidir.

İptal davası, hukuka aykırı bir idari işlemin idari yargı yerleri tarafından iptal edilmesini yani geçmişe etkili olarak bütün hüküm ve sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına yönelik olan bir dava türüdür.

İptal Davasının Özellikleri Nelerdir?

• İptal davasının konusu idari işlemlerdir. Bu yüzden idari sözleşmelere ve idari eylemlere karşı iptal davası açılamaz.
• İptal davasının amacı, idare organlarının hukuka uygunluk karinesinden yararlanarak yapmış oldukları idari işlemlerin “hukuka uygunluk karinesini” çürütmektir.
• İdari işlemin iptali, idari işlemin alınmasından itibaren, bütün hüküm ve sonuçlarıyla birlikte hukuk sisteminden silinmesini ifade eder.
• İdari işlemim iptali davasında verilen karar objektif niteliktedir. Bu dava sonucunda verilen kararın sadece taraflar arasında değil, herkes için hüküm ve sonuç doğurur anlamına gelir demektir.
• İdari işlemin iptali davası açmak için menfaat ihlali yeterlidir, hak ihlali aranmaz.

İptal Davası Açmak İçin Aranan Koşullar

İdari yargıda görülen iptal davaları iki aşamada karara bağlanır. İptal davası önce ön koşullar tarafından incelenir ve akabinde iptal davasının esastan kabul koşulları aşamasına geçildikten sonra karara bağlanır.

İptal Davasının Ön Koşulları

İptal Davasının Göreve İlişkin Olan Ön Koşulları Nelerdir?

İdari yargıda görülen iptal davasında görevli mahkeme İYUK m.5 uyarınca aksi özel kanunlarda belirtilmedikçe, idare mahkemeleridir. İYUK’ta özel yetki halleri saklı kalmak kaydıyla, iptal davalarındaki yetkili mahkeme ilgili işlemi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesi olduğu belirtilmiştir.

İptal Davasında Genel Yetkili Mahkeme Nedir?

İptal davasında genel yetkili mahkeme İYUK m.32 uyarınca, kanunlarla ayrıca yetkili mahkeme gösterilmemişse (gösterilmişse buna idari yargıda özel yetkili mahkeme denir), genel yetkili idare mahkemesi, dava konusu idari işlemi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir. Bu açıklamalar üzerine iptal davası kural olarak, iptali istenen idari işlemi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde açılır.

İptal Davasında Özel Yetkili Mahkeme Nedir?

İYUK’ta ayrıca yetkili olduğu belirtilmiş mahkemeye özel yetkili mahkeme denir. İYUK’ta özel yetkili mahkeme olduğu belirtilen bir mahkeme genel yetkili mahkemeyi yetkisiz kılar. Bu durumda idari işlemin iptali davası özel yetkili mahkeme açılması gerekir. Özel yetkili kurallar İYUK’ta şunlardır:

• İYUK m.33 uyarınca Kamu görevlilerine İlişkin Özel Yetki Kuralları
• İYUK m.34 uyarınca Taşınmaz Mallara İlişkin Özel Yetki Kuralı
• İYUK m.35 uyarınca Taşınır Mallara İlişkin Özel Yetki Kuralı

İdari Yargı’da yetki kamu düzenindendir. Mahkemece re’sen incelenir. Mahkeme davanın her aşamasında yetkisizlik kararı verebilir. Çünkü yetkisiz mahkemenin işlemleri hukuka aykırı sayılır.

İptal Davasının Konusuna İlişkin Olan Ön Koşullar

İdari yargıda iptal davası sadece idari işlemlere karşı açılabilir. İdari eylemlere ve idari sözleşmelere karşı açılamamaktadır. İYUK m.14/3-d’de bir idari işlemin iptal davasına konu olabilmesi için “kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem” olması gerektiği açıklanmıştır.

İptal Davasında Davacıya İlişkin Ön Koşullar Nelerdir?

İdari yargıda dava açma ehliyetine sahip olan herkes, durup dururken iptal davası açamaz çünkü idari yargıda iptal davası açmak için hak ihlali değil menfaat ihlali aranmaktadır (İYUK m.2/1-a). Dava açabilmek için, davacı ile menfaat ihlaline sebep olan idari işlem arasında yakın ve doğrudan bir menfaat ilişkisi klozu aranmaktadır. İdari işlem ile menfaati ihlal edilen kişi arasında kişisel bir etki doğurmalıdır. İdari işlem ile ihlal edilen menfaatin para ile ölçülebilir olması aranmamaktadır.

İptal Davasında Davalıya İlişkin Ön Koşullar Nelerdir?

İdari yargıda açılan iptal davasında davalı, kendisine karşı iptal davası açılan kamu tüzel kişisidir (İYUK m.3). Dava dilekçesinde davalının gösterilmemesi veya yanlış gösterilmesi o kadar önemli değildir. İYUK m.15/c uyarınca davalı gösterilmemiş veya yanlış gösterilmiş ise idare mahkemesi, dilekçeyi doğru davalıya tebliğ eder.

İptal Davasında Süreye İlişkin Ön Koşullar Nelerdir?

İYUK m.7 uyarınca özel kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hâllerde, dava açma süresi, Danıştay ve idare mahkemelerinde 60 gün, vergi mahkemelerinde ise 30 gündür.

İptal Davasında Biçime İlişkin Ön Koşullar Nelerdir?

İYUK m.3’te biçime ilişkin olan ön koşullar şöyle ifade edilmiştir:

İdari davaların açılması: Madde 3 – 1. (Değişik: 10.6.1994-4001/2 md.) İdari davalar, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır.

2. Dilekçelerde; a) Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri ile gerçek kişilere ait Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,(1) b) Davanın konu ve sebepleri ile dayandığı deliller, c) Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi, d) Vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalarla tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar, e) Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarası, Gösterilir.
3. Dava konusu kararın ve belgelerin asılları veya örnekleri dava dilekçesine eklenir. Dilekçeler ile bunlara ekli evrakın örnekleri karşı taraf sayısından bir fazla olur.

İptal Davasının Esasa İlişkin Ön Koşulları Nelerdir?

İdari işlemin iptaline yol açan sebep, o işlemin hukuka aykırı olduğudur yani idari işlemin hukuka aykırılığı kasıt, idari işlemin yetki, şekil usul, sebep, maksat ve konu unsurlarında olmaktadır. İdari işlemin iptali sebepleri şunlardır:

• Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık
• Şekil Yönünden Hukuka Aykırılık
• Usûl Yönünden Hukuka Aykırılık
• Sebep Yönünden Hukuka Aykırılık
• Konu Yönünden Hukuka Aykırılık
• Maksat Yönünden Hukuka Aykırılık

İptal Davasının Sonuçları Nelerdir?

İdare yargılamada idari işlemin iptali sebebiyle açılan iptal davasında mahkeme başvuruyu reddeder ya da dava konusu işlemi iptal eder.

İptal davası sonucunda Danıştay tarafından verilen iptal kararları önemli sonuçlar doğurmaktadır. İptal kararı ile idari işlemin hukuka aykırı olduğu tespit edilerek, idari işlem ortadan kaldırılır. İptal kararının doğurduğu birtakım sonuçlar şunlardır:

İşlem Yönünden;  Karara konu idari işlem ve bu işlemin doğurduğu hukuksal  sonuçlar iptal kararı üzerine ortadan kalkar. İptal davası sonucunda iptal kararları geriye yürür  ve hiç alınmamış sayılmaktadır.

Taraflar Yönünden; İptal edilen karar ister genel ister bireysel nitelikte olsun esasında davanın taraflarını bağlar.

Üçüncü Kişiler Yönünden; İptal kararlarının üçüncü kişileri etkileyebilmesi için genel nitelikte olması gerekmektedir. Bu şekilde verilmiş iptal kararı ile idari karar ortadan kalkmış olacağından ötürü bu kararla ilgili olan herkes bundan yararlanabilir.

6 Ocak 2024