İdari Soruşturma

İdari Soruşturma Nedir?

İdari soruşturma, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi görevli memurun, içinde bulunduğu hal ve hareketlerin devlet memuru ile bağdaşmayacak düzeyde sakıncalı bulunması durumunda, yetkili merciiler tarafından ilgili memur hakkında yürütülen soruşturmadır. Somut olayın göstergeleri ışığında yürütülen süreç ilgili memurun disiplin cezası almasıyla sonuçlandırılabileceği gibi kişi, hakkında herhangi bir yaptırım uygulanmadan da meslek hayatına devam edebilir.

İdarenin işleyişi ve yapısı, kanun ve yönetmeliklerle belirlenmiş olup hukuki, mali ve idari açıdan uygunsuz davranışları nedeniyle bozan memurlar idari soruşturma geçirir. İdari soruşturmada esas olan araştırma sonucunda somut olay hakkında toplanan bilgi ve belgelerin objektif bir biçimde değerlendirilmesidir. İşlenen suç ve ilgili memur zaman ve mekanla bağıntılı bir şekilde değerlendirilmekte olup teftişe konu olan olayın nasıl ortaya çıktığının önemi yoktur.

İdari soruşturma konusu olan vaka, genellikle rutin kontrol veya ortaya çıkması engellenemeyecek seviyede tesirli olaylar sonucu tespit edilir. Bu durumun yanı sıra şikâyet veya ihbar sonucu da idari soruşturma konusu vaka ortaya çıkabilir.

İdari soruşturmanın yasal dayanağı 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve Adalet Bakanlığı Disiplin Yönetmeliği’dir. Kamu kurum ve kuruluşlarını düzenleyen özel yönetmelikleri de idari soruşturma yapılırken göz ardı edilmemektedir.

İdari Soruşturmanın Temel İlkeleri

İdari soruşturma yapılacak memur hakkında yaptırım uygulanmadan önce birtakım ilkeler göz önüne alınarak değerlendirme yapılır. Bu ilkeler, evrensel hukuk ilkeleri olabileceği gibi kamu hukukuna göre şekillenmiş parametreler de olabilmektedir.

• Kanunilik ve Ölçülülük

İdari soruşturmada disiplin hukuku suçlar bakımından diğer hukuk dallarından ayrılmaktadır; ancak ceza yaptırımı hususunda kanunilik ilkesi gereğince davranmak hukuki bir zorunluluktur. İşlediği suç nedeniyle hakkında cezai müeyyide uygulanacak memura yalnızca kanunlarca öngörülen cezalardan birisi verilebilir. Bunun dışında ceza verilmesi açıkça hukuka aykırılık teşkil edecektir.

İdari soruşturma sonucu hakkında yaptırım uygulanacak memura ölçülülük ilkesi doğrultusunda orantılı bir ceza verilebilir. Suçu oluşturan işlem veya eylemin büyüklüğü alınan cezayla orantılı olmak durumundadır. Aksi takdirde disiplin cezası hukuka aykırı bir şekilde düzenlenmiş olacaktır.

• Savunma Hakkı

İdari soruşturma konusu olan vakanın gerçekleşmesine neden olan memurun savunmasının alınması bir zorunluluktur. Soruşturmayı yürüten idare açısından savunma almak bir mecburiyet iken ilgili memurun bu isteğe cevap vermesi bir haktır. Memur isterse bu hakkından feragat edebilir. Memura savunmasını yapmak üzere 7 gün süre verilmektedir. Savunma alınmadan ilgili memur hakkında işlem yapılması ya da memura savunmasını yapmak üzere 7 günden daha az süre verilmesi durumunda idari dava açılması mümkündür.

• Teklik İlkesi

İlgili memur işlediği suçtan dolayı sadece tek ceza alabilir. İdari yaptırım, işlenen bir suça birden fazla ceza verilmesi şeklinde uygulanamamaktadır. Bu konuda dikkat edilmesi gereken husus; memur hakkında idari yaptırımın yanı sıra adli yaptırım da uygulanabilir. Bu durum teklik ilkesine zarar vermemektedir.

• Gizlilik İlkesi

İdari soruşturma geçiren memur hakkında toplanan bilgi ve belgeler gizlidir. Dosyaya üçüncü kişiler ve ilgili memur erişememektedir. Bu durumun tek istisnası, meslekten çıkarılma cezası verilmesi durumunda ilgili memur dosyanın bir nüshasını alabilmektedir.

• Gerekçe İlkesi

İdari soruşturma sonucu ceza alan memura neden bu yaptırımın uygulandığına ilişkin gerekçeler sunulmalıdır. Hukuk aleminde gerekçesiz gerekçeler olarak tanımlanan açıklamalar hukuka aykırıdır.

İdari Soruşturmanın Aşamaları

İdari soruşturma usulüne uygun bir biçimde yürütülmek mecburiyetindedir. Bu sayede memurlar güvence altına alınmış olmaktadır. İlgili memurun işlediği suçu bir sonuca bağlamak suretiyle disiplin amiri soruşturmayı başlatmaktadır. Disiplin amiri, idari soruşturma konusu olan vakayı icra eden memurun görev yerinden, Adalet Bakanlığı Disiplin Yönetmeliği uyarınca belirlenir.

Disiplin amirinin soruşturmayı başlatmasıyla ilgili kişi hakkında bir soruşturmacı atanır ve tebliğ edilir. Soruşturmacı ilgili memur ile eşit veya üstü olmalıdır. Ardından ilgilinin savunması alınır.  Soruşturmanın atanma ve soruşturmaya başlama tarihi, somut olayda yer alan kişilerin kimlik bilgileri, memurun savunması, vaka tarihi, saati ve öğrenilme zamanı, deliller ve değerlendirme sonucunda rapor oluşturulur. Rapor doğrultusunda ilgili memura;

• Uyarma
• Kınama
• Aylıktan Kesme
• Kademe İlerlemesinin Durdurulması
• Devlet Memurluğuyla İlişiğinin Kesilmesi cezalarından biri verilmektedir.

Disiplin cezalarına karşı ilgili işlemin iptali istemiyle idare mahkemesinde iptal davası açılması mümkündür.

6 Ocak 2024