Evlat edinme şartları evlat edinmek isteyen kişilerce merak konusudur. Evlat edinme şartları başta olmak üzere, evlat edinme işlemleri ve bu süreci izah ettiğimiz içeriğimizin ilgili ziyaretçilerimizce dikkatle incelenmesini tavsiye etmekteyiz.
Evlat Edinme Şartları
Evlat edinme şartları, hukukumuzda çeşitli düzenlemelerde yer almaktadır. Buna göre:
- Türk Medeni Kanunu 305 – 320.
- Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Uluslararası Sözleşme.
- Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Aracılık Faaliyetlerinin Yürütülmesine İlişkin Tüzük.
- Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan 01.08.2002 tarihli ve 145 sayılı Evlat Edinme Yönergesi ile ilgili ve yetkili kişiler veya kurumlarca yürürlüğe sokulan her türlü genelge, tüzük, yönerge.
Evlat Edinme
Evlat edinme aslında akdi olarak soy bağı kurulmasını ifade etmektedir. Evlat edinilmeye uygun kişiyle, evlat edinen kişi veya eşler arasında mahkeme kararı yoluyla soy bağı kurulması halinde evlat edinme müessesi gündeme gelmektedir. Buradaki soy bağı esası diğerlerinden farklı olarak kan bağına dayanmamaktadır.
Evlat edinmenin amacı Yargıtay kararlarında da sıkça dile getirildiği üzere, evlat edinilenin aile ortamında sevgi ile büyümesinin sağlanması olup, evlat edinen açısından da anne babalık duygusunun yaşanmasının sağlanmasıdır.
DİKKAT
Özellikle belirtmekte fayda var ki evlat edinme sürecinde yerine getirilmesi gereken işlerin yetkin bir aile hukuku avukatı marifetiyle yerine getirilmesi ve bu sürecin yine avukat danışmanlığı çerçevesinde yürütülmesi en sağlıklı yaklaşım olacaktır.
Evlat Edinmenin Şartları Nelerdir?
Evlat edinme, küçüklerin evlat edinilmesi ve ergin/kısıtlıların evlat edinilmesi olarak 2 başlık olarak medeni kanunumuzda düzenlenmiştir. Evlat edinme şartları evlat edinmek isteyen kişilerin evli olup olmamasına, evlat edinilecek kişinin küçük/ergin/kısıtlı olup olmasına göre farklılık göstermektedir. Makalemizde evlat edinme şartları kanunumuzda yapılan ayrımlara göre detaylıca bahsetmeye çalışılmıştır.
Küçüklerin Evlat Edinilmesine İlişkin Şartlar
Küçük kavramı, hukukumuzda 18 yaşından küçük çocukları ifade etmektedir. Küçüklerin evlat edinilmesi ise TMK Madde 305 de belirtildiği üzere;
- Evlât edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olmalıdır.
- Küçüğün menfaatine olması gerekir.
- Evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi de gerekir.
Küçüklerin evlat edinilmesine ilişkin TMK devam eden maddelerinde ise;
- Evlatlık ile evlat edinen arasında en az 18 yaş fark olması gerekir.
- Ayırt etme gücüne sahip küçüğün mutlaka rızası alınması gerekir; rızası olmaması halinde ise evlatlık olarak verilmesi mümkün değildir.
- Ayırt etme gücü olmaması halinde ise ana ve babanın birlikte rızası olması gerekir. (bu konuya ilişkin ayrık hükümler ayrı tutulmuştur).
Erginlerin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesine İlişkin Şartlar
TMK Madde 313 de erginlerin ve kısıtlıların evlat edinilmesi konusu düzenlenmiştir. Buna göre;
- Bedensel veya zihinsel engeli sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç olmalı ve evlât edinen tarafından en az beş yıldan beri bakılmalı.
- Evlât edinen tarafından, küçükken en az beş yıl süreyle bakılmalı.
- Diğer haklı sebepler mevcut ve evlât edinilen, en az beş yıldan beri evlât edinen ile aile hâlinde birlikte yaşamakta ise evlat edinilmesi mümkündür.
Burada küçüklerin evlat edinilmesinden farklı olarak, eşlerin alt soyunun ergin veya kısıtlıların evlat edinilmesine açık muvafakati olması aranmaktadır. Ayrıca küçüklerin evlat edinilmesinden farklı olarak burada ergin ve kısıtlıların evlat edinilmesinde rıza şartı aranmamaktadır.
- Evli bir kimse ise ancak eşinin rızasıyla evlât edinilebilir. Eşinin rızası olmaması halinde ise evlat edinilmesi mümkün değildir.
Eşlerin Birlikte Evlat Edinme Şartları
Medeni Kanunumuzda Md 306 da eşlerin ancak evlenmeleri halinde birlikte evlat edinebilecekleri hükmüne yer verilmiştir. Buna göre;
- Eşlerin en az beş yıldan beri evli olmaları gerekmektedir ya da
- Eşlerin otuz yaşını doldurmaları gerekmektedir.
- Eşlerden biri, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğerinin çocuğunu evlât edinebilir.
Eşlerin birlikte evlat edinmesi yaşa veya evlilik süresine bağlı olarak düzenlenmiştir. Genellikle tarafımıza evlat edinme şartlarınelerdir? şeklinde yöneltilen sorulardan da yola çıkmamız gerekirse ; taraflar 5 yıldır evli iseler ve evlat edinmek istemeleri halinde eşler bakımından 30 yaş şartı aranmamaktadır.
Eşlerin birlikte evlat edinmesinde de yine küçüğün ayırt etme gücü bulunması halinde rızası aranmaktadır. Ayırt etme gücü olmaması halinde ise anne ve babasının rızası aranmaktadır. Rızanın, doğumun gerçekleşmesinden itibaren 6 haftalık süre geçtikten sonra verilmesi mümkündür. Rızanın aranmayacağı haller ise kanunda şu şekilde belirtilmiştir:
- Ana veya babanın kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa,
- Ana veya baba küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa.
Tek Başına Evlat Edinme Şartları
Hukukumuzda evli olmayanların da evlat edinmesi mümkün kılınmıştır. TMK md 307 de tek başına evlat edinme şartlarıdüzenlenmiştir.
- Evli olmayan kişi otuz yaşını doldurmuş ise tek başına evlât edinebilir.
Burada da yine tek başına evlat edinen ile evlatlık arasında 18 yaş farkı olması gerekmektedir ayrıca küçüğün rızası aranmaktadır. Ayrıca kanunda evli olmakla birlikte; otuz yaşını doldurmuş olan eş,
- Diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu veya
- İki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da
- Mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlât edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi hâlinde, tek başına evlât edinmesi mümkün olabilecektir.
Evlat Edinme Başvurusu Nasıl ve Nereye Yapılır?
Öncelikle ülkemizde 2 yolla evlat edinme işlemleri yapılmaktadır.
- Aile , Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı kuruluşlardan,
- Çocuğun biyolojik ailesinden ya da vasisinden evlat edinme mümkündür.
Evlat edinmek için yapılacak başvurular ;
- Evlat edinecek eşlerin TC vatandaşı olması halinde ikametgahlarının bulunduğu Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne veya e devlet üzerinden (ilk başvuru olması halinde),
- Yurt dışında ikamet eden TC vatandaşları ile yabancı ülke vatandaşları, kabul eden devletin merkezi makamına,
- Türkiye’de bir yıldan fazla süreyle oturma izni almış yabancı ülke vatandaşları, merkezi makama gönderilmek üzere bulundukları yerin Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne yapılır.
Evlat edinme başvurusunu eşler birlikte dilekçe vermek suretiyle şahsen yaparlar.
Evlat Edinmek İçin Gerekli Belgeler
Evlat edinmek için gerekli evrak şunlardır:
- Nüfus müdürlüğü tarafından düzenlenen nüfus onaylı kayıt örneği,
- Başvuran eşler ve birlikte yaşadığı aile fertlerinin sabıka kayıtları (25/5/2005 tarihli ve 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu kapsamında yer alan silinmiş kayıtlar da dâhil),
- Mal varlığını, gelir ve sosyal güvenlik durumunu gösterir belgeler,
- Kimlik Paylaşımı Sisteminden belge üretebilen muhtarlıklardan veya nüfus müdürlüklerinden alınacak yerleşim yeri belgesi,
- Öğrenim durumunu gösterir belge,
- Fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin, sürekli bakımı gerektiren, bulaşıcı veya süreğen bir hastalığının bulunmadığını, ayrıca alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı olmadığını belirten sağlık kurulu raporu,
- Türkiye’de yaşayan yabancı ülke vatandaşlarından veya yurt dışında yaşayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından oturma izin belgesi ve çocuğun kabul eden ülkeye girmesine ve orada sürekli ikametine izin verildiğine veya verileceğine dair belge.
Evlat Edinme Başvurusunun Reddine Nasıl İtiraz Edilir?
Evlat edinmek isteyenlerden başvuru için taşımaları gereken şartları taşımadıkları tespit edilen başvuruları sosyal inceleme yapılmaksızın reddedilir. Reddedilen başvurulara itiraz edilmesi mümkündür.
Evlat edinme başvurusunun reddedilmesine, askıya alınmasına veya işlemden kaldırılmasına ilişkin işlemler il müdürlüğü tarafından başvuru sahiplerine yazılı olarak bildirilmesinden itibaren 15 gün içinde itiraz edilmesi mümkündür. Yapılan bu itiraz komisyon tarafından değerlendirilir ve en geç 1 ay içinde kesin olarak karara bağlanır.
Kimler Evlat Edinebilir?
30 yaşını doldurmuş eşler veya 5 yıldır evli olan eşler birlikte evlat edinebilmesi mümkündür. 30 yaşını doldurmuş olmak kaydıyla bekarların da tek başına evlat edinmesi mümkündür. 18 yaş farkı ve küçüğün rızasının da olması halinde eşlerin birlikte veya tek başına evlat edinilmesi söz konusu olacaktır.
Kimler Evlat Edinemez?
Kanunun aramış olduğu evlat edinme şartları yerine getiremeyen kişiler birlikte veya tek başlarına evlat edinmeleri mümkün değildir.
Yeni Doğmuş Bebek Nasıl Evlat Edinilir?
Evlat edinme için küçüğün rızasının alınması gerektiğinden bahsetmiştik ancak burada yeni doğan bir bebek olduğu için rızadan söz edilemeyecektir. Bu durumda anne ve babasının doğumun üzerinden en az 6 hafta geçtikten sonra rızası alınarak evlat edinme işlemi gerçekleştirilebilir.
Bebeğin 6 haftalık olmadan veya doğum gerçekleşmeden anne ve babasının göstermiş olduğu rızanın hukuki bir geçerliliği bulunmamaktadır. Anne ve babanın rıza göstermekten vazgeçmeleri söz konusu olabilir ancak sonradan tekrar rıza göstermeleri halinde bu karar kesindir.
Aileden Evlat Edinme Şartları Nelerdir?
Medeni Kanunumuzda evlat edinmeye ilişkin hükümlerde sadece küçüklerin evlat edinilmesi ve kısıtlı/erginlerin evlat edinilmesi şeklinde bir ayrıma gidilmiştir. Aileden veya sosyal hizmetler kurumundan evlat edinilmesi halinde de küçüklerin veya ergin/kısıtlıların evlat edinilmesi prosedürü uygulanacaktır. Aileden evlat edinme halinde yine kanunda belirtilen evlat edinme şartları geçerli olacaktır. Başkaca bir ayrım söz konusu olmayacaktır.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Evlat Edinme Şartları
Evlat edinmek isteyen eşler veya tek başına evlat edinmek isteyen kişiler aile ve sosyal politikalar Bakanlığına bağlı il müdürlüklerine başvuruda bulunurlar. Kişilerin eğitim durumu, sosyo ekonomik durumu, sağlık durumları, mali güçleri, aile durumları, çocuğun psikolojik ve diğer ihtiyaçlarını karşılayabilecek durumda olup olmadıkları değerlendirilir.
Başvurudan en geç 6 ay sonra haklarında sosyal inceleme raporu düzenlemek üzere taraflar ziyaret edilirler. Bu ziyaretler 5 kere olur ve sonrasında sosyal inceleme raporu hazırlanır. Bu değerlendirme sonucunda Türk Medeni Kanunumuzda yer alan evlat edinme şartları taşımaları halinde evlat edinmeleri mümkün hale gelecektir.
Yabancı Ülkeden Evlat Edinebilir miyim?
Ülkeler arası evlat edinme işlemlerinde Çocuk Koruma Kanunu ve Ülkelerarası Evlat Edinme İş birliğine dair Sözleşme hükümleri uygulanır. Lahey’de 2001 yılında Türkiye tarafından bu sözleşme imzalanmış olup; 2004 yılında Resmî Gazetede yayınlanmasıyla Türkiye de bu sözleşmenin tarafı haline gelmiştir.
Sözleşme gereğince yurt dışından evlat edinilmesi için öncelikle çocuğun menşe ülkesinde yani kendi ülkesinde evlat edinilmesi durumunun olmaması gerekmektedir. Öncelikle kendi ülkesinde evlat edinilmesi sağlanmaya çalışılmalı, mümkün olmaması takdirde çocuğun üstün yararı gözetilerek ülkeler arası evlat edinme prosedürünün uygulanması gerekmektedir.
Buna göre yabancı ülkeden evlat edinmek isteyen kişi, kendi mutat meskeninin bulunduğu Merkezi Makamına başvuru yapması gerekmektedir. Merkezi makam kişilerin evlat edinmeye ilişkin şartları taşıyıp taşımadığına yönelik detaylı bir rapor hazırlar ve sonrasında menşe ülke merkezi makamına bildirir.
Menşe ülke merkezi makamları da kendi ülke prosedürlerine göre gerekli araştırmaları ve anne/babasının rızası aranması halinde gerekli şartları tamamlaması üzerine çocuğu kabul eden devlet merkezi makamıyla gerekli işlemleri yürütür ve olumlu rapor düzenlemesi halinde yabancı ülkeden evlat edinilmesi mümkün olur. Taraf devletlerin merkezi makamları evlat edinilecek olan çocuğun sürekli ikamet izinlerinin alınması için gerekli tüm tedbirleri alırlar.
Yabancı Ülkeden Evlat Edinip Türkiye’ye Getirebilir miyim?
Çocuk Koruma Kanunu ve Ülkelerarası Evlat Edinme İş birliğine dair Sözleşme hükümleri gereğince yabancı ülkeden evlat edinip Türkiye’ye getirmek mümkündür. Evlat edinme şartları taşıdığına dair rapor düzenlenmesi halinde menşe ülkenin de bu durumu uygun bulması halinde yabancı ülkeden evlat edinmek söz konusu hale gelecektir.
