Küreselleşen dünya düzeninde uluslararası iş gücü hareketliliği, ülkelerin ekonomileri için vazgeçilmez bir unsur haline gelmiştir. Türkiye de coğrafi konumu ve dinamik ekonomisiyle yabancı çalışanlar için bir çekim merkezidir. Ancak Türkiye’de yasal olarak çalışmak isteyen yabancı uyruklu kişilerin, çalışmaya başlamadan önce çalışma izni almaları yasal bir zorunluluktur. Bu süreç, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile düzenlenmiştir.
Bu rehberde, yabancılar için çalışma izni başvuru sürecini, işverenler için gerekli şartları ve dikkat edilmesi gereken tüm detayları adım adım ele alacağız.
Türkiye’de Çalışma İzni Nedir ve Kimler Almalıdır?
Çalışma izni, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilen ve yabancı uyruklu bir kişiye Türkiye’de belirli bir işveren nezdinde veya bağımsız olarak çalışma hakkı tanıyan resmi bir belgedir. Bu belge, aynı zamanda geçerlilik süresi boyunca sahibine Türkiye’de ikamet etme hakkı da tanır. Dolayısıyla, çalışma izni alan bir yabancının ayrıca ikamet izni (oturum izni) almasına gerek yoktur.
6735 Sayılı Kanun Kapsamındaki Yabancılar
Uluslararası İşgücü Kanunu, geniş bir yelpazedeki yabancıları kapsar:
- Bir işverene bağlı olarak maaş karşılığı çalışacak olanlar,
- Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışacak olanlar,
- Şirket ortağı veya yönetim kurulu üyesi olanlar,
- Mesleki eğitim veya staj görmek üzere Türkiye’ye gelenler,
- Sınır ötesi hizmet sunucusu olarak geçici süreyle görev yapanlar.
Çalışma İzni Başvuru Süreci: Adım Adım Anlatım
Çalışma izni başvuruları, yabancının Türkiye’de mi yoksa yurt dışında mı olduğuna bağlı olarak iki temel yöntemle yapılır. Başvuruların tamamı “Yabancıların Çalışma İzni Otomasyon Sistemi” üzerinden online olarak gerçekleştirilir.
1. Yurt Dışından Başvuru (En Yaygın Yöntem)
Türkiye’de henüz bulunmayan ve çalışmak amacıyla gelmek isteyen yabancılar için izlenmesi gereken adımlar şunlardır:
- Konsolosluk Başvurusu: Yabancı, vatandaşı olduğu veya yasal olarak ikamet ettiği ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği’ne veya Başkonsolosluğu’na giderek çalışma vizesi başvurusunda bulunur.
- Referans Numarası Alınması: Başvuru sırasında işveren ile yapılan iş sözleşmesi ve diğer belgeler sunulur. Konsolosluk, yabancıya bir referans numarası verir.
- İşverenin Online Başvurusu: İşveren, bu referans numarasını kullanarak e-Devlet üzerinden Yabancıların Çalışma İzni Otomasyon Sistemi’ne giriş yapar ve gerekli bilgi ve belgeleri sisteme yükleyerek asıl başvuruyu tamamlar. Bu işlemin, referans numarasının alınmasını takiben 10 iş günü içinde yapılması gerekir.
- Değerlendirme ve Onay: Bakanlık başvuruyu değerlendirir. Onaylanması durumunda yabancının çalışma vizesi pasaportuna işlenir.
- Türkiye’ye Giriş: Yabancı, vizeyi aldıktan sonra 180 gün içinde Türkiye’ye giriş yapmalıdır. Aksi takdirde çalışma izni iptal olur.
2. Yurt İçinden Başvuru
Türkiye’de halihazırda en az 6 ay geçerliliği bulunan bir ikamet izni ile yasal olarak bulunan yabancılar için çalışma izni başvurusu doğrudan yurt içinden yapılabilir. Bu yöntemde, işveren doğrudan e-Devlet üzerinden otomasyon sistemine girerek gerekli belgelerle başvuruyu başlatır.
İşverenler İçin Yabancı Çalıştırma Şartları (Değerlendirme Kriterleri)
Bakanlık, çalışma izni başvurularını değerlendirirken işyerinin ve işverenin belirli kriterleri karşılamasını bekler. Bu kriterler, Türk vatandaşlarının istihdamını korumayı amaçlar:
- 5 Türk Personel Şartı: Çalışma izni talep edilen işyerinde, her bir yabancı için en az 5 T.C. vatandaşı personelin tam zamanlı olarak istihdam edilmesi zorunludur. İzin isteyen yabancı şirket ortağı ise, bu şart iznin ilk altı ayı için aranmaz.
- Sermaye ve Ciro Şartı: İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya yıllık brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması gerekir.
- Şirket Ortağı Şartı: Başvuran yabancı şirket ortağı ise, en az %20 oranında ve asgari 40.000 TL sermaye payına sahip olması zorunludur.
- Maaş Kriteri: Yabancıya ödenecek maaşın, pozisyonu ve mesleki yeterliliği ile uyumlu olması gerekir. Bakanlık tarafından belirlenen asgari maaş katsayılarına uyulmalıdır (Örn: Üst düzey yöneticiler için asgari ücretin 6.5 katı, uzmanlık gerektiren pozisyonlar için 3 katı gibi).
Not: Ev hizmetleri, dernek ve vakıflar, yabancı hava yollarının Türkiye temsilcilikleri gibi bazı alanlarda bu kriterlerin bir kısmı aranmayabilir.
Türkiye’de Çalışma İzni Türleri Nelerdir?
Uluslararası İşgücü Kanunu’na göre farklı ihtiyaçlara yönelik çeşitli çalışma izni türleri bulunmaktadır:
- Süreli Çalışma İzni: Genellikle ilk başvuruda, belirli bir işyerinde ve belirli bir pozisyonda çalışmak üzere en fazla 1 yıl süreyle verilir. Uzatma başvurularıyla aynı işverene bağlı olarak 2 ve 3 yıllık sürelerle uzatılabilir.
- Süresiz Çalışma İzni: Türkiye’de en az 8 yıl kesintisiz ve yasal olarak ikamet etmiş veya toplam 6 yıl yasal çalışması olan yabancılara verilir. Bu izin, belirli bir işverenle sınırlı değildir.
- Bağımsız Çalışma İzni: Türkiye’de en az 5 yıl kesintisiz ve yasal olarak ikamet etmiş, mesleki birikimi ve yatırım potansiyeli yüksek olan yabancılara kendi adına ve hesabına çalışma hakkı tanıyan izindir.
- Turkuaz Kart: Yüksek nitelikli işgücü, yatırımcı, bilim insanı veya sanatçı gibi kişilere verilen, ilk 3 yılı geçiş süresi olmak kaydıyla süresiz çalışma ve ikamet hakkı tanıyan özel bir karttır. Kart sahibinin ailesine de ikamet hakkı tanır.
Başvurunun Reddi, İtiraz ve İptal Süreçleri
Çalışma İzni Başvurusu Neden Reddedilir?
-
- Uluslararası işgücü politikalarına aykırılık,
- Başvuruda sahte veya yanıltıcı bilgi/belge sunulması,
- İşverenin aranan kriterleri (5 Türk şartı, sermaye vb.) karşılamaması,
– Yabancının başvurduğu mesleğin sadece Türk vatandaşlarına özgülenmiş olması (Avukatlık, noterlik, diş hekimliği, özel güvenlik vb.),
- Kamu düzeni, kamu güvenliği veya genel sağlık açısından sakınca görülmesi,
- Yabancı hakkında geçerli bir sınır dışı etme (deport) kararı bulunması.
Red Kararına Nasıl İtiraz Edilir?
Çalışma izni başvurusunun reddedilmesi durumunda, kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde Bakanlığa itiraz edilebilir. Bu itirazın da reddedilmesi halinde, kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde İdare Mahkemesi’nde kararın iptali için dava açma hakkı bulunmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Yabancıların çalışmasının yasak olduğu meslekler var mı?
Evet. Türk hukukuna göre Diş Hekimliği, Eczacılık, Veterinerlik, Avukatlık, Noterlik, Özel Güvenlik Görevliliği, Gümrük Müşavirliği gibi bazı meslekler sadece T.C. vatandaşları tarafından icra edilebilir.
Çalışma izni başvurusu ne kadar sürede sonuçlanır?
Bakanlık, belgelerin eksiksiz olması halinde başvuruları 30 gün içinde sonuçlandırmayı hedefler. Ancak bu süre, resmi tatiller ve dosyanın yoğunluğuna göre değişebilir.
Bu süreçte avukat desteği almak zorunlu mu?
Hayır, zorunlu değildir. Ancak çalışma izni süreci, teknik detaylar, karmaşık mevzuat ve online sistemin doğru kullanılmasını gerektiren bir süreçtir. Başvurunun doğru yapılması, eksik belge nedeniyle reddedilmemesi ve sürecin hızlı ilerlemesi için bu alanda uzman bir avukattan hukuki destek alınması tavsiye edilir.
