Yabancıların Çalışma İzni
Yabancıların çalışma izni, Türkiye’de çalışmak ve ikamet etmek isteyen yabancı uyruklu kişilerce merak konusudur. Yabancıların çalışma izni; izin sahibine belirli bir süre için Türkiye’de çalışma ve oturma hakkı tanıyan, Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından düzenlenen resmi belgedir. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ilgili hükümlerine göre, Türkiye’de bağımlı ya da bağımsız çalışmak isteyen yabancıların çalışma iznine sahip olması şarttır.
Yabancıların çalışma izni olmaksızın Türkiye’de yasal olarak bulunabilmesi, çalışabilmesi mümkün değildir. Zira, çalışma iznine sahip olmadan Türkiye’de bulunan, çalışan yabancı uyruklu kişiler ve işverenler hakkında idari para cezası ve süreli giriş yasağı yaptırımları öngörülmüştür. Çalışma izni için aranan şartlar ve gerekli evrakla Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına başvuruda bulunan yabancı uyruklulara, kanunlarda yalnızca Türk vatandaşlarına ayrılmış meslek ve görevlere ilişkin çalışma izni verilmez.
Yabancıların çalışma izni başvuruları değerlendirilirken Türkiye’deki mevcut iş piyasasındaki durum, konjonktür, istihdam durumu vs. pek çok noktaya dikkat edilerek karar verilir. Çalışma izni başvurusu, başvuru takibi ve sonrası sürecin hatalı veya ihmali bir işlemle menfi yönde sonuçlanmaması ve hak kaybı yaşanmaması adına, yabancılar hukuku üzerine uzmanlaşmış deneyimli ve yetkin bir avukattan yardım almak en doğru yaklaşım olacaktır. Türk hukuk sisteminde üç farklı çalışma izni mevcuttur. Bunlar;
- Süreli Çalışma İzni
- Süresiz Çalışma İzni
- Bağımsız Çalışma İzni
| Süreli Çalışma İzni | Türkiye’de çalışmak amacıyla çalışma izni başvurusunda bulunan, başvurusu müspet karşılanan yabancı uyrukluya, hizmet ya da iş akdinin süresinden fazla olmamak kaydıyla, gerçek ya da tüzel kişiye veya kamu kurum – kuruluşlarına ait belirli bir iş yerinde yahut bunların aynı iş kolundaki iş yerlerinde belirli bir işte çalışmak koşuluyla ilk başvuruda azami bir sene geçerli süreli çalışma izni verilir. |
| Süresiz Çalışma İzni | Süresiz çalışma izni başvurusu, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu düzenlemeleri gereği Türkiye’de uzun dönem oturma izni ya da asgari sekiz sene yasal çalışma iznine sahip olan yabancı uyruklu kişilerin başvurabileceği izin türüdür. Fakat süresiz çalışma izni için aranan şartların karşılanıyor olması, süresiz çalışma izni için mutlak hak sağlamaz. |
| Bağımsız Çalışma İzni | Belirli bir süreye tabi olunacak şekilde düzenlenen bağımsız çalışma izni, diğer kanunlarda düzenlenen özel koşulların karşılanması kaydıyla profesyonel meslek mensubu yabancılara verilen izin türüdür. |
Yabancıların Çalışma İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?
Yabancı uyruklu kişiler ancak geçerli bir çalışma iznine sahip olduğu takdirde Türkiye’de çalışabilir. Türkiye’de çalışabilmek için yabancılardan aranan bu şart, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ilgili hükümlerinin bir gereğidir. Yine aynı kanunun düzenlemeleri uyarınca, Türkiye’de çalışmak isteyen yabancı uyruklu kişi çalışma izni başvurusunu bizzat yapamaz. Başvuru sadece işverenlerce yapılabilir. Türkiye’de yabancıların çalışma izni başvurusu iki farklı şekilde yapılabilir. Bunlar;
- İzne konu yabancının ikamet ettiği veya uyruğunda bulunduğu ülkenin T.C. dış temsilciliğine çalışma vizesi başvurusu yapılır. Başvurunun ardından, T.C. dış temsilciliği tarafından verilen 16 haneli referans numarası Türkiye’deki işverene bildirilir. İşveren, söz konusu referans numarasını kullanarak e – devlet kapısından çalışma izni başvurusunda bulunur.
- Türkiye’de asgari altı ay geçerliliği bulunan ikamet iznine sahip olan yabancılar hakkında e – devlet kapısı üzerinden çalışma izni başvurusunda bulunulur. Başvuru, yine işveren tarafından yapılmalıdır.
Yabancıların Çalışma İzni Başvurusunda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Yabacıların çalışma izni için işveren tarafından e – devlet kapısı üzerinden başvuruda bulunmadan önce dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
- Çalışma izni başvurusu öncesinde, hakkında çalışma izni başvurusunda bulunulacak yabancı ile iş sözleşmesi imzalanmalıdır. Başvurunun yurt dışı üzerinden yapılması halinde; işveren ve yabacı arasında iş sözleşmesi imzalanmış olmalı ve T.C. dış temsilciliklerine çalışma vizesi başvurusunda bulunulduğu esnada ibraz edilmelidir.
- Başvuru öncesinde e – bildirge kullanıcı tarafından turkiye.gov.tr adresine erişilmeli, bu adres üzerinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın “Yabancı Çalışma İzni” uygulamasına girilmeli, iş yeri kaydı oluşturulmalıdır. İş yeri kaydı oluşturma işlemi, gereken bilgilerin ve belgelerin girilmesini takiben ekrana gelecek taahhütnamenin elektronik imza ile imzalanmasının ardından tamamlanır.
- İş yeri kaydının oluşturulmasından sonra ilgili iş yeri üzerinden çalışma izni başvurusu yapılabilir. Başvuru, e – bildirge kullanıcısı ya da e – bildirge kullanıcısının yetkilendirdiği bir üçüncü kişi tarafından e – imza ile yapılabilir.
- Bu noktada, e – izin kapısı ekranının sol tarafında yer alan menüden “Başvuru Yap” sekmesine erişilmeli, yabancının statüsü ile ilgili başvuru seçeneği işaretlenmeli ve ilerleyen sekmelerde talep edilen bilgi ve belgeler eksiksiz, doğru şekilde doldurulmalıdır. Sekme başlığının yanında beliren yeşil “onay” ikonu, istenen bilgi ve belgelerin eksiksiz doldurulduğuna işaret eder.
- Bu adıma kadar ilerlendikten sonra onay butonuna tıklayarak çalışma izni başvurusu onaylanmalıdır. Onay butonuna tıklandığı takdirde, ekrana dilekçe, başvuru formu ve taahhütname gelecektir. Bunların e – imza ile imzalanması durumunda başvuru tamamlanmış ve değerlendirilmek üzere Bakanlığa ulaşmış olacaktır.
Çalışma izni başvurusu yapıldıktan ve değerlendirilmesi amacıyla Bakanlığa ulaştıktan sonra, e – izin kapısının sol menüsünde bulunan “Başvuru Takip” sekmesine erişim sağlanarak başvurunun mevcut durumu hakkında bilgi edinilebilir. Başvuru değerlendirmesinin olumlu sonuçlanması halinde, ilgiliye e – posta ile bilgi verilerek gerekli harçların yatırılması gerektiği ifade edilir. Yurt dışı başvurularında, ödenmesi gereken harç, değerli kağıt bedeli ve diğer ücretler bizzat yabancı tarafından dış temsilciliklere yatırılmalıdır.
Harç ve değerli kağıt ücreti ödenmiş olan başvurular Bakanlık tarafından onaylanır, çalışma iznine dönüştürülerek PTT kargo vasıtasıyla ilgili iş yerine gönderilir. Yabancıların çalışma izni başvurusu yurt içinden yapılmışsa, iznin başlangıç tarihini takip eden otuz gün içinde SGK sigortalı girişinin yapılması gerekir. Yurt dışından yapılan başvurularda ise yabancının ülkeye giriş tarihini izleyen otuz gün içinde SGK sigortalı girişi yapılmalıdır. Sigortalı girişi, en az Bakanlığa beyan edilen ücret üzerinden yapılacaktır.
Yabancıların Çalışma İzni İçin Aranan Şartlar
Yabancıların çalışma izni belirli şartlara bağlanmıştır. Buna göre, ancak hukuk düzeninin aradığı şartları karşılayan yabancılara çalışma izni verilebilir. Yabancıların çalışma izni için gerekli şartlar şu şekilde sıralanabilir:
- Hakkında çalışma izni için başvurulan yabancı uyruklu kişinin Türkiye’de çalışacağı iş yerinde sigortalı çalışan en az 5 T.C. vatandaşı bulunmalıdır.
- İlgili yabancı, çalışacağı şirketin ortağıysa; bir sene geçerlilik süresi ile verilen çalışma izninin son altı ayında beş sigortalı Türk vatandaşı istihdam etmiş olmalıdır.
- Aynı iş yerinde birçok çok yabancı uyruklu çalışan istihdam edilecekse, iş yerinde çalışan her bir yabancı için beş T.C. vatandaşı istihdam edilmelidir.
- Yabancı istihdam eden iş yerinin en az yüz bin (100.000) TL ödenmiş sermayesi bulunmalıdır. Öte yandan, iş yerinin sekiz yüz bin (800.000) TL brüt satış tutarı ya da bir önceki yılda iki yüz elli bin (250.000) USD ihracat tutarı olmalıdır.
Yabancıların çalışma izni başvurusu için aranan bu şartların uygulanmadığı bazı istisnalar mevcuttur. Bu şartlar, aşağıda sıralanan kişiler için geçerli değildir; bunlar herhangi bir firmada başvuru yapabilir.
- Ana – babası veya çocuğu Türk vatandaşı olan yabancılar,
- KKTC vatandaşları,
- C. vatandaşı ile asgari üç yıldır evli olan yabancılar,
- İnsani ikamet izni sahibi yabancılar,
- Ahıska Türkleri.
Yabancıların Çalışma İzni İçin Gerekli Belgeler
Yabancıların çalışma izni için gerekli belgeler, yabancının çalışacağı sektöre göre farklılık göstermekle birlikte genellikle şu belgeler talep edilir:
- İş sözleşmesi (işveren ve yabancı uyruklu tarafından imzalanmış olmalıdır)
- Pasaport sureti (Latin harfleri ile düzenlenmemiş pasaportların yeminli tercüman veya resmi merciiler tarafından onaylı tercümesinin de başvuruya eklenmesi gerekir)
- Türkçe tercümesi yeminli tercüman veya resmi merciiler tarafından tasdik edilmiş Diploma veya Geçici Mezuniyet Belgesi sureti ve Türkiye’de yapılacak işe bağlı olarak ibrazı gereken yeterlilikler
- Kuruluşa ait en son sermaye ve ortaklık durumunu gösterir Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi
- Son seneye ait bilanço ve kar – zarar tablosu (vergi dairesi veya yeminli mali müşavir onaylı)
Sıralanan belgelerin yanı sıra, sektöre özgü talep edilen belgeler şunlardır:
| Eğitim Sektörü | * Çalışma izni başvurusunda bulunan yabancı uyruklunun Milli Eğitim Bakanlığına bağlı özel öğretim kurumlarında çalışacak olması halinde, Bakanlıktan alınmış mesleki yeterlilik belgesi (Ön İzin Belgesi)
* Yabancı uyruklu istihdam edecek özel eğitim kurumları Milli Eğiğim Bakanlığından “Kurum Açma ve Öğretime Başlama İzni” ve “Ruhsatname” almış olmalıdır. |
| Ev Hizmetleri | * Yaşlı, hasta ve çocuk bakımı hariç, ev hizmetlerinde yabancılara çalışma izni verilmemektedir. |
| Sağlık Sektörü | * Çalışma izni başvurusunda bulunan yabancı uyruklunun Sağlık Bakanlığına bağlı özel sağlık kurumlarında çalışacak olması halinde, yabancıyı istihdam edecek sağlık kurumunun bulunduğu ildeki İl Sağlık Müdürlüğünden alınmış mesleki yeterlilik belgesi (Ön İzin Belgesi) İşbu belge e – başvuru sırasında taranır ve online gönderilir.
* Yabancı uyruklu istihdam edecek özel sağlık kurumları İl Sağlık Müdürlüğünden “Faaliyet İzin Belgesi” almış olmalıdır. |
| Turizm Sektörü | * Yabancı uyruklunun turizm işletme belgesi sahibi işyerinde istihdam edilecek olması halinde, Kültür ve Turizm Bakanlığından “İşletme ve Yatırım Belgesi”; yabancının turizm işletme belgesine sahip olmayan bir işyerinde istihdam edilecekse Ticaret odasından alınmış “Faaliyet belgesi”. İşbu belge e – başvuru sırasında taranır ve online gönderilir. |
| Eğlence Sektörü | * Türkçe ve yabancı uyruklunun dilinde düzenlenen iş sözleşmesi (tarafların ıslak imzası bulunan iş sözleşmesi e – başvuru sırasında taranır ve online gönderilir)
* Türkçe tercümesi yeminli tercüman veya resmi merciiler tarafından tasdik edilmiş “Bonservis” (Hakkında çalışma izni başvurusunda bulunulan yabancı uyruklunun sanatçı sıfatıyla uluslararası şöhrete sahip ya da aynı seviyede yabancı işletmelerde program yaparak çalıştığını gösteren bonservisinin üzerinde apostil şerhi ya da dış temsilcilik onay şerhi bulunmalıdır) * Kültür ve Turizm Bakanlığından alınmış “İşletme Belgesi” |
| Mühendis ve Mimarlar | * Mühendis – mimar olarak çalışma izni başvurusunda bulunan yabancı uyruklunun, yurt dışında yüksek öğrenim görmesi durumunda “Diploma veya Geçici Mezuniyet Denklik Belgesi”. İşbu belge e – başvuru sırasında taranır ve online gönderilir.
* Mühendis – mimar – şehir planlayıcısı olarak yabancı uyruklu istidam edecek tüzel kişiler, istihdam edilecek yabancı uyruklu ile aynı meslekte Türk vatandaşı istihdam edildiğini gösterir ücret bordrosu. İşbu belge e – başvuru sırasında taranır ve online gönderilir. |
| İrtibat Büroları | * Yabancı uyruklunun irtibat bürosunda istihdam edilecek olması halinde, Ekonomi Bakanlığından alınmış “Faaliyet İzni”. İşbu belge e – başvuru sırasında taranır ve online gönderilir.
* En son sene yurt dışından asgari iki yüz bin Amerikan Doları ya da karşılığı döviz getirilmiş olduğunu gösterir belge/belgeler (irtibat bürosu yetkilisi için yetki belgesi, döviz transferiyle ilgili banka dekontu, döviz alım belgesi, banka yazısı vs. belgeler) |
Yabancıların Çalışma İzni Süre Uzatma
Yabancıların çalışma iznini düzenleyen 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu m.10’da “Başvurunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla, gerçek veya tüzel kişiye ya da kamu kurum veya kuruluşuna ait belirli bir işyerinde veya bunların aynı işkolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda en çok bir yıl geçerli çalışma izni verilir.” düzenlemesine yer verilmiştir. 6735 sayılı Kanun m.10/2’de ise şu düzenlemeye yer verilmiştir:
“Bu Kanunun 7 nci maddesine göre yapılacak uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilir. Ancak, farklı bir işveren yanında çalışmak üzere yapılan başvurular bu maddenin birinci fıkrası kapsamında değerlendirilir.”
Yancı uyruklunun farklı bir işverenin işyerinde çalışmak amacıyla yapılan izin başvuruları, işveren değişikliği dolayısıyla çalışma izni uzatma başvurusu kapsamında değil; çalışma izni için ilk başvuru olarak değerlendirilir. Bu itibarla, söz konusu durumda azami bir geçerli olacak şekilde çalışma izni düzenlenir. Yabancı uyruklunun aynı işverenin yanında devam etmesi halinde, mevcut izin süresi sona ermeden önce işveren tarafından çalışma izninin uzatılması talebiyle başvuru yapılması gerekir.
Yabancıların uzatma başvurusu, halihazırda devam eden çalışma izninin sona erme tarihinden altmış gün önce ve herhalde izin süresi dolmadan yapılmalıdır. Yabancıların çalışma izni, izin başvurusu ve sürecin takibinde hukuki danışmanlık almak, hatalı veya ihmali işlemler sebebiyle telafisi güç hak ve menfaat kaybı yaşamamak adına en doğru yaklaşım olacaktır.
Yabancıların Çalışma İzni İptali
Yabancıların çalışma izni, iznin geçerlilik süresinin tamamlanması veya Bakanlık kararıyla iptal edilir. Bunların yanı sıra, aşağıda sıralanan durumlarda da yabancıların çalışma izni iptal edilir:
- 6735 sayılı kanunun ilgili hükümlerine aykırı çalışmak,
- Çalışmanın sona ermesi,
- Yabancının, çalışma izni ya da izin muafiyetinin geçerlilik tarihini takiben altı ay içinde yurda giriş yapmaması,
- Yabacıya ait pasaportun ya da pasaport yerine geçen belgenin geçerlilik süresinin uzatılmaması (İçişleri Bakanlığının veya Dışişleri Bakanlığının uygun görüş bildirdiği durumlar hariç)
- Turkuaz kart sahibi kişilerin geçiş süresi zarfında istenen bilgi ve belgeleri sunmaması ya da bunların niteliklerini yitirdiğinin anlaşılması,
- 6458 sayılı Yabancı ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 7. 15. ve 54. maddeleri kapsamında olduğunun İçişleri Bakanlığına bildirilmesi,
- Süreli çalışma izni sahibi yabancı uyrukluların aralıksız olarak altı aydan; bağımsız ve süresiz çalışma izni sahibi olan yabancı uyruklularınsa aralıksız olarak bir senden fazla süre ülke dışında kalması (sağlık sebepleri veya mecburi kamu hizmeti vs. mücbir nedenler hariç)
- Turkuaz kart sahibi olunması durumunda, ülke dışında kalış süresinin Bakanlık tarafından belirlenen süreyi aşması,
- Çalışma izni başvurusunda sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapıldığının anlaşılması,
- Türkiye’de çalışmasının; kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından sakıncalı olduğunun ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından bildirilmesi.
