5235 sayılı kanuna göre; sulh ceza hakimliği, kanunların ayrıca görevli kıldığı haller saklı kalmak üzere, yürütülen soruşturmalarda hâkim tarafından verilmesi gerekli kararları almak, işleri yapmak ve bunlara karşı yapılan itirazları incelemekle görevlidir.
Sulh Ceza Hakimliği Nasıl Kurulur?
Sulh ceza hakimliği, her il merkezi ile bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca kurulur (5235 S. K. md. 10/4). Sulh ceza hakimliği, bulundukları il veya ilçenin adı ile anılır. Sulh ceza hakimliğinin yargı çevresi, bulundukları il merkezi ve ilçeler ile bunlara adli yönden bağlanan ilçelerin adli sınırlarıdır. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde birden fazla sulh ceza hakimliği kurulabilir. Bu durumda sulh ceza hakimlikleri numaralandırılır.
Sulh Ceza Hakimliğinin Yapısı Nasıldır?
Sulh ceza hakimliği, tek hakimlidir. Ayrıca bünyesinde bir yazı işleri müdürü ile yeteri kadar personel bulundurur. Müstakilen sulh ceza hakimliğinde görevlendirilen hakimler, adli yargı adalet komisyonlarınca başka mahkemelerde veya işlerde görevlendirilemez (5235 S. K. md.10/2).
Sulh Ceza Hakimliği Kararlarına İtiraz Edilebilir Mi?
Ceza Muhakemesi Kanununun 267. maddesine göre; hâkim kararları ile kanunun gösterdiği hâllerde, mahkeme kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir. Buna göre, sulh ceza hakimliği kararlarına da itiraz edilebilir. İtiraz süresi, kararın öğrenildiği tarihten itibaren yedi gündür.
İtirazı incelemeye yetkili mercii, kararı veren sulh ceza hakimliğinin bulunduğu yerde birden fazla sulh ceza hâkimliğinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen sulh ceza hakimliği; son numaralı hâkimlik için bir numaralı hâkimlik; ağır ceza mahkemesinin bulunmadığı yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliği; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğidir (CMK md.268/3-a).
Ayrıca, itiraz üzerine ilk defa sulh ceza hâkimliği tarafından verilen tutuklama kararlarına itiraz edilmesi durumunda da aynı usul uygulanır. Ancak, ilk tutuklama talebini reddeden sulh ceza hâkimliği, tutuklama kararını itiraz mercii olarak inceleyemez.
Kanunda yazılı olan hâller saklı kalmak üzere, itiraz hakkında duruşma yapılmaksızın karar verilir. Ancak, gerekli görüldüğünde Cumhuriyet savcısı ve sonra müdafi veya vekil dinlenir. İtiraz yerinde görülürse merci, aynı zamanda itiraz konusu hakkında da karar verir. Merciin, itiraz üzerine verdiği kararları kesindir; ancak ilk defa merci tarafından verilen tutuklama kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir. (CMK md.271)
Sulh Ceza Hâkimliklerinin Soruşturmalarda Alabileceği Kararlar Nelerdir?
- Gözlem altına alma kararı
CMK md. 74 – Fiili işlediği yolunda kuvvetli şüpheler bulunan şüpheli veya sanığın akıl hastası olup olmadığını, akıl hastası ise ne zamandan beri hasta olduğunu ve bunun, kişinin davranışları üzerindeki etkilerini saptamak için; uzman hekimin önerisi üzerine, Cumhuriyet savcısının ve müdafiin dinlenmesinden sonra resmî bir sağlık kurumunda gözlem altına alınmasına, soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından karar verilebilir.
- İç beden muayenesi ve vücuttan örnek alma kararı
CMK md. 75 – Bir suça ilişkin delil elde etmek için şüpheli veya sanık üzerinde iç beden muayenesi yapılabilmesine ya da vücuttan kan veya benzeri biyolojik örneklerle saç, tükürük, tırnak gibi örnekler alınabilmesine; Cumhuriyet savcısı veya mağdurun istemiyle ya da re’sen hâkim veya mahkeme, gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısı tarafından karar verilebilir. Cumhuriyet savcısının kararı, yirmi dört saat içinde hâkim veya mahkemenin onayına sunulur. Hâkim veya mahkeme, yirmi dört saat içinde kararını verir. Onaylanmayan kararlar hükümsüz kalır ve elde edilen deliller kullanılamaz.
- Moleküler genetik inceleme kararı
CMK md. 79 – 78 inci madde uyarınca moleküler genetik incelemeler yapılmasına sadece hâkim karar verebilir.
Yakalama ve Gözaltına Alma Kararlarına İtiraz
CMK md. 91/5 – Yakalama işlemine, gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı, yakalanan kişi, müdafii veya kanunî temsilcisi, eşi ya da birinci veya ikinci derecede kan hısımı, hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilir.
- Tutuklama kararı ve tutuklamaya itirazın incelenmesi
CMK md. 101 – Soruşturma evresinde şüphelinin tutuklanmasına Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından, kovuşturma evresinde sanığın tutuklanmasına Cumhuriyet savcısının istemi üzerine veya re’sen mahkemece karar verilir.
- Adli arama kararı
- Önleme araması kararı (PVSK m.9/1)
- El koyma kararı
CMK md. 127 – Hâkim kararı üzerine veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hallerde ise kolluk amirinin yazılı emri ile kolluk görevlileri, elkoyma işlemini gerçekleştirebilir.
- Adli kontrol kararı
CMK md. 110 – Şüpheli, Cumhuriyet savcısının istemi ve sulh ceza hâkiminin kararı ile soruşturma evresinin her aşamasında adlî kontrol altına alınabilir.
- Müdafiinin dosya inceleme yetkisinin kısıtlanması kararı
CMK md. 153/2 – Müdafiin dosya içeriğini inceleme veya belgelerden örnek alma yetkisi, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecek ise Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim kararıyla kısıtlanabilir.
- Sulh Ceza Hakimlikleri, ayrıca, diğer sulh ceza hâkimliklerince verilen kararları, Cumhuriyet savcılığı tarafından verilen Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararlarını ve Cumhuriyet savcılarınca verilen kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararları itiraz mercii olarak incelemekle de görevlidir.
