Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ve Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde görev yapan subay, astsubay ve uzman erbaşlar için “sicil”, mesleki kariyerlerinin temel taşıdır. Terfi, rütbe kıdemliliği, yurt dışı görevlendirmeleri, kritik atamalar ve hatta meslekte kalıp kalmama gibi hayati kararlar, sicil amirleri tarafından her yıl verilen bu performans notlarına dayanır. Ancak takdir yetkisine dayanan bu sistem, zaman zaman subjektif, haksız ve personelin gerçek performansını yansıtmayan değerlendirmelere yol açabilmektedir. İşte bu noktada, haksızlığa uğradığını düşünen personel için en önemli hukuki yol, sicil iptal davası açmaktır.
Sicil Nedir ve TSK’da Neden Bu Kadar Önemlidir?
Sicil, en basit tanımıyla bir personelin görevdeki performansını, liyakatini, disiplin durumunu, ahlaki vasıflarını ve genel yeterliliğini ölçen resmi bir değerlendirme kaydıdır. Bu değerlendirme, her sicil döneminde (genellikle 2 Mayıs’tan bir sonraki yılın 2 Mayıs’ına kadar olan süre) sıralı sicil amirleri tarafından yapılır. Sicil notları ve kanaatler, personelin kariyerindeki dönüm noktalarında belirleyici rol oynar:
- Terfi ve Rütbe Yükselmesi: Belirli bir sicil notu ortalamasının altında kalan personel, yasal şartları sağlasa dahi bir üst rütbeye terfi edemez.
- Kademe İlerlemesi: Özellikle uzman erbaşlar için olumsuz sicil, kademe ilerlemesi yapamamalarına ve sözleşmelerinin feshedilmesine dahi yol açabilir.
- Yurt Dışı Görevler ve Kurslar: Yurt dışı sürekli veya geçici görevler ile prestijli kurslara seçilebilmek için genellikle %90 ve üzeri bir sicil notu ortalaması aranmaktadır.
- Astsubaylıktan Subaylığa Geçiş: Uzman erbaşların astsubaylığa, astsubayların ise subaylığa geçiş sınavlarında sicil notu ortalaması, sınav puanına eklenerek nihai başarı sıralamasını doğrudan etkiler.
- Atama ve Görevlendirmeler: Kritik ve stratejik görevlere yapılacak atamalarda personelin sicil geçmişi en önemli kriterlerden biridir.
Görüldüğü gibi, tek bir yıl dahi olsa haksız yere verilen düşük bir sicil notu, bir personelin yıllarca süren emeğini ve kariyer hedeflerini olumsuz etkileyebilir.
Hangi Durumlarda Sicil İptal Davası Açılabilir? (Hukuka Aykırılık Sebepleri)
İdare mahkemeleri, sicil amirlerinin takdir yetkisini denetlerken, bu yetkinin keyfi ve subjektif kullanılıp kullanılmadığını inceler. Bir sicilin iptali için öne sürülebilecek temel hukuki gerekçeler şunlardır:
- Sicil Safahatı ile Çelişki (Ani ve Gerekçesiz Düşüş): Bir personelin yıllar boyunca istikrarlı bir şekilde yüksek (örneğin 90-100 arası) sicil notları alırken, belirli bir sicil döneminde somut ve haklı bir gerekçe (ağır bir disiplin cezası, görevde bariz bir başarısızlık vb.) olmaksızın sicilinin aniden ve bariz bir şekilde düşürülmesi, en temel iptal sebebidir. Mahkemeler, bu “ani düşüşü” açıklayan somut bilgi ve belgelerin idare tarafından sunulmasını bekler.
- Objektif Kriterlerden Uzaklık ve Somut Belge Eksikliği: Sicil amirleri, özellikle olumsuz kanaat ve düşük notları, gözleme dayalı, somut bilgi ve belgelerle desteklemelidir. Sadece kişisel husumet veya soyut kanaatlere dayalı, gerekçesiz değerlendirmeler hukuka aykırı kabul edilir. İspat yükümlülüğü idarededir.
- Sıralı Sicil Amirleri Arasında Aşırı Farklılık: Birinci ve ikinci sicil amirlerinin aynı personel için verdiği notlar arasında hayatın olağan akışına aykırı, açıklanamayan ve fahiş farklılıklar olması, sicilin objektifliğine gölge düşürür ve bir iptal nedeni olabilir.
- Usul ve Yetki Hataları: Sicil amirinin, sicil verdiği personel ile ilgili yönetmelikte belirtilen asgari çalışma süresini (genellikle 3 ay) doldurmamış olması veya sicil verme yetkisi olmayan bir amirin sicil düzenlemesi gibi usul hataları, sicili sakatlar.
- Özel Durum: FETÖ Mensubu Amirler Tarafından Verilen Siciller: Yargı kararları ve Genelkurmay iddianamesi gibi resmi belgelerle, FETÖ/PDY terör örgütünün kendinden olmayan liyakatli personeli TSK’dan tasfiye etmek için sicil sistemini bir silah olarak kullandığı tespit edilmiştir. Bu nedenle, sonradan FETÖ üyeliği nedeniyle ihraç edilen, tutuklanan veya hüküm giyen amirler tarafından verilen düşük sicil notları ve olumsuz kanaatler, güçlü bir iptal gerekçesidir.
Dava Süreci: Zaman, Yetki ve Gerekli Belgeler
Sicil İptal Davasında Dava Açma Süresi (Zamanaşımı) Var Mıdır?
İdari davalarda genel dava açma süresi, işlemin tebliğini izleyen günden itibaren 60 gündür. Ancak sicil iptal davaları bu kuralın en önemli istisnalarından birini oluşturur. Subay ve Astsubay Sicil Yönetmelikleri uyarınca sicil belgeleri “ÖZEL” gizlilik derecesine sahip olup personele tebliğ edilmez.
Bu gizlilik karinesi nedeniyle, personel sicil notunu resmi olarak öğrenemediği için 60 günlük süre başlamaz. Yargı içtihatları, personelin, sicilinin düşük olduğunu bir hak kaybı yaşayarak (terfi edememe, kıdem sırasında gerileme, bir göreve seçilememe vb.) fiilen öğrendiği veya makul olarak şüphelendiği tarihten itibaren dava açabileceğini kabul etmektedir. Bu özel durum sayesinde, yıllar önce verilmiş ancak etkileri yeni ortaya çıkan bir sicile karşı dahi dava açmak mümkündür.
Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
Sicil iptal davaları, idari işlemlerin iptali talebini içerdiğinden görevli mahkeme İdare Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise İYUK Madde 33/3 uyarınca, personelin görevli bulunduğu yerdeki İdare Mahkemesidir.
Dava İçin Hangi Belgeler Toplanmalıdır?
Davanın temelini, haksız yere düşük verilen sicilin personelin genel başarı durumuyla (safahatı) çeliştiğini ispat etmek oluşturur. Bu nedenle dava dilekçesine ek olarak aşağıdaki gibi destekleyici belgelerin sunulması önemlidir:
- Varsa, daha önceki yıllara ait bilinen sicil veya performans değerlendirme notları.
- Alınan tüm takdir, ödül, şerit rozet ve başarı belgeleri.
- Katılınan kurslar ve bu kurslardaki başarı durumunu gösteren belgeler.
- Denetlemelerden alınan sonuçlar ve varsa FyDT (Fiziki Yeterlilik Değerlendirme Testi) sonuçları.
- Mesleki gelişim için alınan sivil diploma, sertifika ve eğitim belgeleri.
- Haksız sicilin verildiği dönemde herhangi bir disiplin cezasının olup olmadığına dair bilgiler.
Sonuç
TSK gibi liyakatin ve hiyerarşinin esas olduğu kurumlarda, haksız bir sicil değerlendirmesi personelin sadece moralini bozmakla kalmaz, aynı zamanda tüm mesleki geleceğini de riske atar. Sicil amirlerine tanınan takdir yetkisi sınırsız değildir ve hukukun denetimine tabidir. Eğer sicilinizin, genel performansınızla ve önceki yıllardaki başarılarınızla uyumsuz, ani bir düşüş gösterdiğini, somut gerekçelerden yoksun ve subjektif olduğunu düşünüyorsanız, yasal haklarınızı kullanarak sicil iptal davası açmanız en doğal hakkınızdır. Sürecin teknik detayları ve dava açma sürelerindeki özel durumlar göz önüne alındığında, bu alanda deneyimli bir idare hukuku avukatından destek almak, hak kaybı yaşamamanız adına en doğru adım olacaktır.
