Ortaklığın Giderilmesi Davası Nedir?
Ortaklığın giderilmesi davası, eski adıyla izale-i şuyu davası, tarafların bir taşınmaza veya bir taşınır mala, paylı(müşterek) ya da elbirliği ile (iştirak halinde) malik olması sonucu bu ortak mülkiyetin giderilerek tarafların bireysel mülkiyete geçmesini sağlar.
Ortaklığın giderilmesi davası, genellikle miras yoluyla taraflara kalan bir taşınmazın (arsa, tarla, bina vs.) veya taşınırın (araba gibi) taraflar arasında paylaşılamaması durumunda taraflardan biri veya bir kaçının açabileceği dava türüdür.
Ortaklar, kendi aralarında malı nasıl paylaşacakları hakkında sözleşme yaparak ortaklığa son verebilirler. Sözleşme yoluyla ortaklık sonlandırılamaz ise, paydaşlardan biri diğer tüm paydaşlara karşı ortaklığın giderilmesi davası açabilir. Tüm paydaşların ortaklığın giderilmesi davasına katılması zorunludur. Bütün ortaklar davaya dahil edilmediği sürece davanın sonuçlanması mümkün olmayacaktır.
Ortaklığın giderilmesi davası 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 698, 699 ve 700. madde hükümlerinde düzenlenmiştir.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Nasıl Açılır?
İzale-i şuyu (Ortaklığın giderilmesi) davası davaya konu taşınmaz malın bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesinde açılır. Ortaklığın giderilmesi davasını yalnızca paydaşlar veya ortak malikler açılabilmektedir. Dava açan kişinin dışında taşınmazın tüm diğer ortakları davalı olarak gösterilir.
Eğer miras sebebiyle miras bırakandan kalan bir taşınmaz için bu dava açılacaksa öncelikle ölenin veraset ilamı alınmalı ve bu veraset ilamına göre davalılar belirlenmelidir.
Yargılama sırasında mahkemece davalıların ve davacının doğru gösterilip gösterilmediğine resen bakılır. Dava açan kişi dışında dava konusu taşınmazdaki tüm paydaşlar davalıdır. İlgili taşınmazın imar ve tapu kayıtları geldikten sonra değerinin tespiti ve malın fiziki mahiyetine göre aynen taksim yapılıp yapılamayacağına ilişkin olarak taşınmazın bulunduğu yerde bilirkişilerce keşif yapılır. Aynen taksim yolunun mümkün olmadığı hallerde ya da hakimin aynen taksim yolunu uygun görmemesi durumunda açık artırmayla satışa hükmolunur.
Ortaklığın Giderilmesi Hangi Yollarla Yapılır?
Ortaklığın giderilmesi iki yolla mümkündür. Bunlardan biri aynen taksim diğeri ise pazarlık ya da artırmayla satış usulüdür. Taşınır ve taşınmaz tüm mallardaki ortaklığın giderilmesinin aynen taksim veya satış yoluyla gerçekleştirilmesine ilişkin verilen yargı kararları, kesinleşmelerinden itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresinde yerine getirilmelidirler. Bu iki yol aşağıda ayrı ayrı incelenmiştir:
1-) Aynen Taksim Yoluyla Ortaklığın Giderilmesi
Aynen taksim, taşınır veya taşınmazların satılmadan, bölünerek paydaşlara paylaştırılmasıdır. Taşınır mallarda aynen taksim yapılabilmesi için her paydaşa aynı tür mal verilmelidir. Örneğin bir paydaşa araba verilirken diğerine aynı değerde bile olsa beyaz eşya verilemez.
Örneğin miras yoluyla kalan altı bilezik üç kardeşe her birine ikişer bilezik vermek suretiyle aynen taksim yapılabilir.
Taşınmaz bir malın aynen taksiminin mümkün olması için taşınmazın buna müsait olması gerekir. Örneğin bir arsanın ikiye bölünerek taraflara taksimi mümkünken bir konut dairesinin iki eş parçaya ayrılması gibi bir durum söz konusu değildir. Taşınmazın aynen bölünmeye müsait olup olmadığı mahkemece araştırılarak tapu durumuna ve imar mevzuatına göre yüz ölçümünün bölünmeye elverişli olup olmadığı gibi hususlar incelenir. Eğer ki bölünen parçaların değerleri birbirine denk değil ise eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirilme yapılır. (Tmk md. 699/2). Bu denkleştirmeye ivaz ilavesi de denir.
2) Satış Yoluyla Ortaklığın Giderilmesi
Satış yoluyla ortaklığın giderilmesinde, malın bölünmesi malda önemli değer kaybına yol açmakta veya başkaca durum ve koşullar sebebiyle uygun görülmemekte ise, malın açık artırma ile satışına hükmolunur. Taşınmazın dışarıdan bir üçüncü kişiye satılmasını istemeyen paydaşlar satışın paydaşlar arasında yapılmasını isteyebilirler(TMK md.699/3). Satış işlemi açık artırma usulüyle yapılır ancak malın satışı için bilirkişi tarafından bir değer tespiti yapılır. Tespiti yapılan malın değerinin %50si ve ek olarak satış masraflarını da geçecek şekilde en yüksek teklif veren kişiye mal satılır. Satıştan gelen gelir daha sonra tüm ortaklara payları oranında bölüştürülür.
Satıştan Gelen Para Taraflara Nasıl Pay Edilir?
Taraflar arasındaki mülkiyet, paylı mülkiyet ise satış bedeli paydaşların tapudaki payları oranında
Eğer, taraflar arasındaki mülkiyet elbirliği ile mülkiyet ise satış bedeli tarafların mirasçılık belgesindeki payları oranınca
Tarafların mülkiyeti hem paylı hem elbirliği ile mülkiyet ise satış bedelinin tapudaki ve mirasçılık belgesindeki paylar nazara alınarak dağıtılmasına karar verilir.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Yargılama Usulü, Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Ortaklığın giderilmesi davası basit yargılama usulüne tabidir yani yazılı yargılamanın aksine taraflar ikişer dilekçe vermezler. Bir adet davacının dava dilekçesi, bir de davalılarının cevap dilekçesi vermesi suretiyle yargılama yapılır.
Ortaklığın giderilmesi davasında görevli mahkeme, taşınmaz veya taşınırın değeri her ne olursa olsun Sulh Hukuk Mahkemeleridir.
Yetkili mahkeme ise davaya konu mal taşınır ise davalının davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi iken davaya konu mal bir taşınmaz ise yetkili mahkeme ilgili taşınmazın bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesidir.
Ortaklığın Giderilmesi Davasını Ne Zamana Kadar Açılabilir? Dava Ne Kadar Sürer?
Ortaklığın giderilmesi davası açmak için şart koşulan herhangi bir zamanaşımı süresi yoktur. Bu davayı ortaklar her zaman açabilirler. Ortaklığın giderilmesi davasının ne kadar süreceği ise davanın seyrine göre değişeceğinden ortalama 1-2 sene sürmektedir.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Yargıtay Kararı
7. Hukuk Dairesi 2021/6717 E. , 2021/1896 K.
“İçtihat Metni”
MAHKEMESİ : Sulh Hukuk Mahkemesi
Davacı vekili tarafından, davalılar aleyhine 06.07.2011 gününde verilen dilekçe ile ortaklığın giderilmesi talebi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın kabulüne dair verilen 26.06.2013 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü:
Talep, kesinleşen ortaklığın giderilmesi davası sonucu açılan satış dosyasındaki satış memurunun işlemine karşı itirazın incelenmesi sonucu verilen kararın temyiz istemine ilişkindir.
Rize Sulh Hukuk Mahkemesinin … Karar sayılı dosyasında ortaklığın satış suretiyle giderilmesine karar verilmiş, Dairemizin … Karar sayılı ilamı ile karar onanarak kesinleşmiştir. Kesinleşen karar üzerine, satış işlemlerine başlanılmıştır.
Satış aşamasında 21.01.2021 tarihinde rapor alınmış, 24.05.2021 tarihinde açık artırma şartnamesi tutanağı hazırlanmış, 16.08.2021 tarihinde 1. açık artırma ile satış gerçekleştirilmiş, ihaleden bir gün sonra davacı vekili bilirkişi raporunda A harfi ile gösterilen yapının müvekkiline ait olduğunu belirterek, bu yapının kendilerine verilmesini talep etmiş,…2. Satış Memurluğu tarafından davacı vekilinin talebi kabul edilmiştir.
İcra ve İflas Kanunu 4. maddesine göre satış memurunun işlemine karşı yapılacak itiraz ve şikayetler sulh hakimi tarafından icra mahkemesi gibi incelenip karar bağlanır. Buna göre satış memuru tarafından yapılan muhdesat aidiyetine ilişkin karara karşı yapılacak itirazlar anılan madde uyarınca esasa kaydedilerek şikayet prosedürüne göre sonuçlandırılır.
Somut olayda; satış memurunun işlemine karşı davalı vekili tarafından yapılan itiraz…1. Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından ek karar şeklinde 02.09.2021 tarihinde kabul edilerek…2. Satış Memurluğunun 19.08.2021 tarihli kararının kaldırılmasına dair karar verilmiştir.
İcra ve İflas Kanunu 363. maddesine göre şikayet üzerine verilen kararlara karşı ait olduğu alacak, hak veya malın değer veya miktarının yedi bin Türk lirasını geçmesi şartıyla istinaf yoluna başvurabileceği düzenlemiş olup davacının temyiz talebinde bulunması doğru olmamış, temyiz dilekçesinin reddine karar verilmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle, davacı vekilinin temyiz dilekçesinin kararın temyizi kabil olmaması nedeniyle REDDİNE, davacı vekilinin talebinin istinaf dilekçesi olarak değerlendirilerek dosyanın … Bölge Adliye Mahkemesi ilgili dairesine gerekli inceleme yapılmak üzere GÖNDERİLMESİNE, 14/10/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
