Maaşını alamayan işçi, şartları sağlaması halinde haklı nedenle iş akdini feshedebilir. İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkının yanında başkaca hakları da vardır. Bu hakları;
- Maaşı ödenmeyen işçi şartları sağlaması halinde, istifa etmeksizin iş görme yükümlülüğünü yerine getirmeyebilir, işçi çalışmaya devam ederken maaşının ödenmesi için işverene karşı dava açabilir.
- İşçi haklı nedenle istinafa edip maaşını ve diğer alacak haklarıyla beraber tazminat talepli dava açabilir.
Maaşını alamayan işçinin nereye başvuracağı sorusu ise çok önemlidir. Bu durumda alanında uzman bir iş hukuku avukatı ile çalışılması faydalı bir yaklaşımdır.
İşçinin Ücret Hakkı Nedir?
Ücret bir kişiye bir işi yapması karşılığında işveren ya da 3. Kişiler tarafından verilen ve para ile ödenen tutardır. Ücret giydirilmiş ve dar anlamda olmak üzere iki şekilde hesap edilir. Dar anlamdaki işçinin ücreti, çalışma koşullarına ve sürelerine göre farklılık gösterebilir.
Örneğin, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti ya da ulusal bayram ve genel tatil günleri (UBGT) ücreti, aylık ücret göz önünde bulundurularak hesap edilir. Giydirilmiş ücret ise, aylık ücret haricinde, işverenin taahhüt etmiş olduğu yol, yemek, ikramiye, prim vb. unsurları içeren ücrettir.
İşçinin Maaşı (Ücreti) Nasıl ve Ne Zaman Ödenir?
Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik m.10. gereğince, en az 10 işçi istihdam eden işyerleri ücretleri sadece banka kanalıyla ödeyebilirler. İşçinin ücreti ve ödenmesine ilişkin kurallar 4857 sayılı İş Kanunu m. 32 ve devamı maddelerinde sayılmıştır.
İş kanununa göre ücret en geç ayda bir kez ödenir ve bu ödeme aksine bir sözleşme yoksa çalışılan ayın sonunda ya da en geç takip eden ayın ilk günü ödenmesi zorunludur. Bu süre zarfında ücretin ödenmemesi işçiye haklı nedenle fesih hakkı verir. Fakat bu durumda fesih hakkını kullanırken işçinin hakkaniyetli davranması gerekir.
Ücreti Ödenmeye İşçi Nasıl Bir Yol İzlemelidir?
İşçinin ücreti ödenmeyince ya da eksik ödenince düzensiz ödeme söz konusu olacağından, işçi haklı nedenle iş akdini feshetme hakkına sahiptir. Haklı nedenle iş akdini fesheden işçi, işçilik alacaklarını ve kıdem tazminatını almaya hak kazanır.
İşçinin ücret ödenmeyince haklı nedenle iş akdini feshedebilmesi için kanunda belirli olan bazı şartlarında gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Ücreti ödenmemesi ya da sürekli geç ödenmesi halinde işçi istifa etme hakkına sahiptir.
Ücreti Ödenmeyen İşçinin Sahip Olduğu Haklar Nelerdir?
İşçinin ücreti ödenmediği takdirde sahip olduğu işçilik haklarından birisi işten istifa etmeden iş görme yükümlülüğünü bırakma hakkıdır. İşçi bu hakkı kullanarak hem istifa etmemiş olur hem de çalışmaya devam etmez. İşçinin bir diğer hakkı, yine istifa etmeden işverene karşı dava açma hakkındır.
İşçi hem çalışmaya devam edip hem de işverene karşı dava açarak ödenmeyen ücretinin ödenmesini talep edebilir. Ücreti ödenmeyen işçi haklı nedenle iş akdini feshetme hakkını da kullanabilir. Bu hakkı kullanan işçinin iş akdi sona erer ve işçi, işverene karşı dava açarak ücret alacaklarını ve kıdem tazminatını talep edebilir.
1. İstifa Etmeden İşi Bırakma Hakkı
İşçinin istifa etmeden işi bırakma hakkını kullanabilmesi için bazı şartları sağlaması gerekmektedir.
4857 sayılı İş Kanunu m. 34: “Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.
Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.” Amir hükmüne havidir.
İşçinin ücretinin ödenmemesi halinde istifa etmeden işi bırakma hakkını kullanabilmesi için:
- Ücret ödeme günü esas alınarak, bugünün üzerinden 20 gün geçmesine rağmen ödeme yapılmamış olmalıdır. 20 günlük süre beklenmelidir. Aksi takdirde işveren haklı sebeple işçiyi işten çıkarabilir.
- İşveren mücbir sebepten dolayı ödemeye yapamıyor olmamalıdır. İşverenin ücret ödemede gecikmesinin sebebi mücbir bir nedene dayanıyorsa, bu durumda işçinin işi bırakması, işçiyi haksız konuma düşürür.
İşçi, 4857 sayılı İş Kanunu m. 34 gereğince kendisine tanınan hakları kanuna uygun bir şekilde kullandığı takdirde bu durum işveren için haklı fesih hakkı doğurmayacaktır. İşçi kanuna uygun olarak işi bırakma hakkını kullandığı takdirde işveren yerine yeni bir işçi alamayacaktır.
İşçinin çalışmama hakkını kullanması, hukuki olarak grev yaptığı anlamına gelmemektedir. Ayrıca işçinin işi bırakması, iş sözleşmesini feshettiği anlamına taşımamaktadır. İşçi her ne kadar işi bırakmış olsa da hukuken çalışmaya devam etmektedir ve bu süre kıdem tazminatı hesabında göz önünde bulundurulur.
İşçi isterse ücreti ödenmediği halde çalışmaya devam edebilir. İşçinin işi bırakmaması durumunda 5 yıllık zamanaşımı süresi içerisinde işverene karşı dava açma hakkı saklıdır.
2. Ücret Ödenmemesi Sebebiyle Haklı Fesih
İşçinin ücreti ödenmez ise kanunda belirlenen şartların varlığı halinde işçi iş akdini haklı nedenle feshedebilir. 4857 sayılı İş Kanunu m. 24: “Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
- e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” amir hükmüne havidir.
Kanun metninden de açıkça anlaşıldığı üzere, işçinin gününde ücretinin ödenmemesi, gecikmesi, eksik ödenmesi işçiye iş akdini feshetme hakkı tanımaktadır. İşçinin iş akdini feshedebilmesi için işverenin ödeme yapamama sebebi mücbir nedene dayanmamalıdır. İşçi mücbir sebepten dolayı ücret ödemesi yapamıyorsa, işçinin mücbir sebebin ortadan kalkmasını beklemesi gerekmektedir.
İşveren mücbir sebebe dayanmadan işçinin ücretini ödemiyor, geciktiriyor ya da eksik ödüyorsa işçi kıdem tazminatı ve diğer işçi alacaklarına hak kazanır.
3. Maaşı Ödenmeyen İşçinin İşten Kaçınma Hakkı
Maaşı ödenmeyen işçi fesih hakkını kullanmadan işten kaçınma hakkını kullanabilir. Bu durumda işçi hem işten çıkmamış hem de iş yapmaktan kaçınmış olur. İşçinin iş yapmaktan kaçınma hakkını kullanabilmesi için, ödeme gününün üzerinden 20 gün geçmiş olması gerekmektedir.
İşveren mücbir neden olmadan işçinin ücretini, ödeme gününün üzerinden 20 gün geçmesine rağmen ödemez ise işçi işten kaçınma hakkını kullanabilir. Bu durumda işveren işçiyi işten çıkaramaz. İşveren işten kaçınan işçi yerine yeni bir işçi alamaz.
Maaşı Geç veya Eksik Ödenen İşçi Ne Yapmalıdır?
4857 sayılı İş Kanunu m. 24: “Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
- e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” amir hükmüne havidir.
İşçinin maaşının geç ya da eksik ödenmesi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırıdır. İşçi maaşının geç ya da eksik ödenmesi halinde 4857 sayılı İş Kanunu m. 24 gereğince iş akdini haklı nedenle feshedebilir. İş akdini haklı nedenle fesheden işçi, kıdem tazminatı ve işçilik alacaklarını almaya hak kazanır.
Maaşı Ödenmeyen İşçi İşverene İhtarname Göndermeli mi?
Maaşı ödenmeyen, düzensiz ya da eksik ödenen işçi, iş akdini derhal feshedebileceği gibi bu durumu işverene bildirmek amacıyla ihtarname de gönderebilir. İhtarname gönderildikten sonra ücret alacağı ile ilgili işverene karşı dava açılabilir.
2018 yılında yürürlüğe giren arabuluculuk kurumu, iş hukuku kapsamında önemli bir yer edinmiştir. Öyle ki işçi arabuluculuk başvurusu yapıp süreç tamamlanmadan işçi alacakları ya da kıdem ve ihbar tazminatı için dava açamamaktadır.
İşçi maaşının ödenmemesi, düzensiz ya da eksik ödenmesi halinde ihtar çekebilir. Ardından dava şartı olan arabuluculuk kurumuna başvurması gereken işçi tüm bu süreçler bittikten sonra işveren aleyhine dava açabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Maaşı Ödenmeyen İşçi İşverene İhtarname Göndermeli midir?
Maaşı ödenmeyen işçi, işverene ihtarname göndermek zorunda değildir. Maaşı ödenmediği için iş akdini feshetmek isteyen isçi bu durumu işverene bildirmek amacıyla ihtarname gönderebilir.
Ücret Alacaklarında Zamanaşımı veya Hak Düşürücü Süreler Nelerdir?
- Kıdem Tazminatı: 12.10.2017 tarihli düzenleme ile 4857 sayılı İş Kanununa Ek Madde 3 eklenmiştir. Bu madde gereğince Kıdem Tazminatı için geçerli olan 10 yıllık zamanaşımı süresi 12.10.2017 tarihli düzenleme ile 5 yıla düşürülmüştür. Kıdem tazminatı için başlayacak zamanaşımı süre, işçinin kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde iş akdini feshetmesi-feshedilmesi tarihinden itibaren hesap edilecektir.
- İhbar Tazminatı: İhbar Tazminatında zamanaşımı süresi 5 yıldır. İşçi ihbar süresine uymadan iş bırakır ya da işveren ihbar süresine uymadan işçiyi işten çıkarır ise bu tarihten itibaren 5 yıl sonrasında alacak zamanaşımına uğrar.
- Yıllık Ücretli İzin Alacağı: İşçi iş sözleşmesinin sonlanması ile, çalıştığı sürede hak kazandığı fakat kullanmadığı yıllık izinlerinin ücretini almaya hak kazanır. İş sözleşmesinin sona erme tarihinden itibaren 5 yıl geçmesi ile bu alacak zamanaşımına uğrar.
- Fazla Mesai Ücreti ve Diğer Alacaklar: Kanun metninde fazla çalışma ücreti, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, bakiye ücret alacağı vb. alacalar için haricen zamanaşımı süresi düzenlenmemiştir. Bununla birlikte 4857 sayılı İş Kanununda ücret alacakları için 5 yıllık zamanaşımı süresi belirlenmiştir.
İşçi alacaklarında hak düşürücü süre yoktur. Zamanaşımı süresi vardır. Hak düşürücü süre ile zamanaşımı süresi arasında hukuki olarak büyük bir fark vardır. İşçilik alacaklarında zamanaşımı süresinde hakim resen gözetmez. İlk itirazlar ile zamanaşımı süresine itiraz edilmesi gerekmektedir.
İşçinin Ücreti En Fazla Ne Kadar Geciktirilebilir?
Ücretin ödeneceği günün üzerinden 20 gün geçmesi halinde işçi istifa etmeksizin işi bırakabilecektir. Bu nedenle mücbir bir sebep olmadığı halde işveren en fazla 20 gün işçinin ücretini geciktirebilecektir. Fakat işçi bu durumda dahi İş Kanunu m.24 gereğince haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanabilir.
Ücreti Ödenmeyen İşçilerin Tazminat Hakkı Var mıdır?
Ücreti ödenmeyen, geç ya da eksik ödenen işçi, 4857 sayılı İş Kanunu gereğince iş akdini haklı nedenle derhal feshedebilir. İş akdinin haklı nedenle feshedilmesi halinde işçi, iş sözleşmesinden kaynaklı tazminat hakların ve işçilik alacaklarını almaya hak kazanacaktır.
Ücreti Ödenmeyen İşçinin Maaşını Tahsil Etmesi Ne Kadar Sürer?
Ücreti ödenmeyen işçi maaşını tahsil etmek için görevli ve yetkili iş mahkemesinde işçi alacaklarından kaynaklı dava açar. Süreç yargısal yoğunluk nedeniyle uzun sürebilir. Fakat işçi alacaklarına ilişkin davalar adli tatilde dahi devam eden davalardan olduğu için süreç daha erken sonuçlanmaktadır.
