Kıdem tazminatı, iş sözleşmesi sona eren ve işinden ayrılan işçiye ödenen bir miktar paradır. Kıdem tazminatı şartları kanunda öngörülen unsurlar gerçekleştiği takdirde, belirli bir kıdeme sahip olan işçilere kıdemleri oranında ve son ücretleri göz önünde tutularak ödenir. Bu bedel kıdem tazminatı tavan ücreti geçemez. Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hesaplama aracını buradan kullanabilirsiniz.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, yasada belirtilen asgari çalışma süresini dolduran işçinin, iş sözleşmesinin yasada sayılan nedenlerden biriyle son bulması halinde, işçiye, kıdemi ve ücreti dikkate alınarak ödenen paradır. Yani, tazminatın miktarı işçilerin, çalıştıkları süreye ve aldıkları ücrete göre değişkenlik göstermektedir.
Kıdem tazminatı zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, işçinin, işyerindeki son çalışmasının bitimi tarihinden itibaren başlar ve 5 yıl sonra zamanaşımına uğrar.
kıdem tazminatı şartları
Kıdem Tazminatının Şartları Nelerdir?
İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için gerekli şartlar şunlardır:
- a) İşçinin, İş Kanunu’nun kapsamında olması
İş Kanunu’nun kapsamında bulunmayan kişiler, iş sözleşmesi ile çalışıyor olsalar bile kıdem tazminatı hakkından yararlanamazlar. İş Kanunu’nun kapsamında olmayan işçiler kanunda sayılmıştır (İş Kanunu md.4). Bunlar;
- Deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar
- 50’den az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri veya işletmelerinde çalışanlar
- Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işlerinde çalışanlar
- Bir ailenin üyeleri ve üçüncü dereceye kadar hısımları arasında dışardan biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde çalışanlar
- Ev hizmetlerinde çalışanlar
- Çıraklar
- Sporcular
- Rehabilite edilenler
- Berber, kasap, marangoz vb. esnaf ve sanatkarlardan 3 işçi çalıştıran işyerlerinde çalışanlar
- b) İş sözleşmesinin kanunda öngörülen belirli sebeplerle sona ermiş olması.
İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesinin koşullarından biri, iş sözleşmesinin İş Kanunu’nda sayılı hallerden biri nedeniyle sona ermesidir. Bunlar;
- İşçinin ölümü
- İşçinin muvazzaf askerliği
- Kadın işçinin evlenmesi ve evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde iş sözleşmesinin feshi
- Bağlı bulundukları kurum ve sandıklardan yaşlılık, emeklilik ve malullük aylığı veya toptan ödemesi almak amacıyla iş sözleşmesinin feshi
- İşverenin, İş Kanunu md.17 gereği bildirimli fesih ile işçinin iş sözleşmesini feshetmesi (İşverenin usulsüz feshi)
- İş sözleşmesinin, İş Kanunu md.24/I-II-III hükmü gereği işçi tarafından feshi. (Sağlık sebepleri, ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller, zorlayıcı sebepler)
- İş sözleşmesinin, İş Kanunu md.25/I-III hükmü gereği işveren tarafından feshi. (Sağlık sebepleri, zorlayıcı sebepler)
İş sözleşmesinin kanunda sayılan bu haller dışında kalan sebeplerle sona ermesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. Ancak kanun hükmünün nispi emredici niteliği gereği, sözleşmelerde işçi lehine değişiklik yapılarak farklı durumlarda da işçiye kıdem tazminatı ödeneceği kararlaştırılabilir.
- c) İşçinin, iş yerinde en az kanunda öngörülen asgari süre kadar çalışmış olması.
İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için işyerinde deneme süresi dahil en az 1 yıl çalışmış olması gerekir. Bu sürenin hesabında işçinin işyerinde sürekli veya aralıklı çalışmasının toplamı esas alınır.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 24.2.2016 tarihli bir kararına göre; “Kıdem tazminatına hak kazanma noktasında en az 1 yıllık çalışma koşulu, İş Kanunu sistemi içinde nispi emredici bir hüküm olarak değerlendirilmelidir. Buna göre, toplu ya da bireysel iş sözleşmeleriyle en az 1 yıl çalışma süresi işçi lehine azaltılabilecektir.”
kıdem tazminatı hesaplama
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
İşçinin kıdem tazminatı hesaplanırken, kıdem süresinin başlangıcı olarak esas alınacak tarih, iş sözleşmesinin yapıldığı tarih değil işçinin işyerinde fiilen çalışmaya başladığı tarihtir. Kıdem süresinin sonu ise, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihtir. Kıdem tazminatının hesaplanmasında, fiilen çalışılan ve yasaya göre çalışılmış sayılan sürelerin toplamı esas alınır.
Kıdem tazminatına hak kazanan işçiye, işe başladığı tarihten itibaren her geçen tam yıl için işverence otuz günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır (1475 Sayılı İK md.14/1). Yani, önce işçinin bir günlük ücreti belirlenecek, bu ücret önce otuzla daha sonra da işçinin kıdem yılı ile çarpılacak ve bir yıldan artan süreler için de orantılı şekilde ödeme yapılacaktır. 1475 sayılı kanunun 14.maddesinin 12.fıkrasına göre, otuz günlük süre sözleşmeler ile işçi lehine artırılabilir.
Kıdem tazminatı, işçinin son ücreti üzerinden hesaplanır. Bu ücret, işçinin brüt ücretidir. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14.maddesinin 11.fıkrasına göre, kıdem tazminatına esas alınacak ücretin hesabında ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün, sözleşmeden ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur. Ancak kıdem tazminatında göz önünde tutulabilmeleri için yasayla ve sözleşmeyle sağlanmış bu ek ödemelerin devamlı nitelik taşımaları zorunludur.
Ayrıca 1475 sayılı İK md.14/9 hükmüne göre; parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret kıdem tazminatının hesabında esas alınır.
Kıdem Tazminatının Zamanında Ödenmemesi Durumunda Uygulanacak Faiz Nedir?
Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hâkim gecikme süresi için ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder (1475 Sayılı İK md.14/11).
Zamanında ödenmeyen kıdem tazminatına ilişkin faiz, temerrüt veya dava tarihinden değil iş sözleşmesinin feshedildiği tarihten işlemeye başlar.
2021 Yılı Kıdem Tazminatı Tavanı Nedir?
1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinin 13. fıkrası ile kıdem tazminatına bir tavan getirilmiştir. Söz konusu hükme göre; kıdem tazminatının yıllık tutarı, Devlet Memurları Kanunu’na tabi en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
2021 yılı 2. dönem için kıdem tazminatı tavanı, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 8.284,51 TL olarak belirlenmiştir. Bu tavan, 01.07.2021 tarihinden itibaren uygulanacaktır.
Kıdem Tazminatı Yargıtay Kararları
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU E. 2017/9-2114, K. 2021/953, T. 7.7.2021
Kıdem tazminatı, … Kanunu’nda belirtilen asgari çalışma süresini dolduran işçinin … sözleşmesinin yine Kanunda belirtilen nedenlerden biri ile son bulması hâlinde işçiye, işçi ölmüş ise mirasçılarına işçinin kıdemi ve ücreti dikkate alınarak işverence ödenen bir miktar paradır.
Kıdem tazminatı, 10.06.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857 Sayılı Kanun’un 120. maddesi uyarınca yürürlükte bırakılan mülga 1475 Sayılı … Kanunu’nun 14. maddesinde düzenlenmiştir.
Ayrıca 4857 Sayılı Kanun’un Geçici 1. maddesiyle; “Diğer mevzuatta 1475 Sayılı … Kanununa yapılan atıflar bu Kanuna yapılmış sayılır.
Bu Kanunun 120. maddesiyle yürürlükte bırakılan 1475 Sayılı … Kanununun 14. maddesinin birinci fıkrasının 1. ve 2. bendi ile on birinci fıkrasında, anılan Kanunun 16, 17 ve 26. maddelerine yapılan atıflar, bu Kanunun 24, 25 ve 32. maddelerine yapılmış sayılır.” hükmüne yer verilmiştir.
Bu nedenle kıdem tazminatı ile ilgili olarak mülga 1475 Sayılı … Kanunu’nun 14. maddesine göre değerlendirme yapılması gerekir.
Mülga 1475 Sayılı … Kanunu’nun “Kıdem tazminatı” başlığını taşıyan 14. maddesinin 1. fıkrasında; “Bu Kanuna tabi işçilerin hizmet akitlerinin:
- İşveren tarafından bu Kanunun 17. maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında,
- İşçi tarafından bu Kanunun 16. maddesi uyarınca,
- Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
- Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla,
- 506 Sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81. maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle,
Feshedilmesi veya kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hâllerinde, işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.” düzenlemesi ile kıdem tazminatına hak kazandıran hâller sayılmıştır.
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU E. 2016/9-1589, K. 2021/305, T. 18.3.2021
Tek madde hâlinde yürürlükte bulunan 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi gereğince kıdem tazminatında faiz başlangıç tarihi; dava, ek dava veya dava değerinin ıslahla arttırılması hâllerinde değişmeksizin iş sözleşmesinin kıdem tazminatını hak edecek biçimde sona erdiği tarihtir.
