Cumhuriyet Başsavcılığı görevleri uygulamda merak konusu olup pek çok kimse tarafından araştırılmaktadır. Cumhuriyet Başsavcılığı, Ülkemizde mahkeme kuruluşu bulunan her il ve ilçede o il veya ilçenin adı ile anılan bir Başsavcılık teşkilatı bulunur (5235 sayılı Kanun md.16). Cumhuriyet Başsavcılığında, bir Cumhuriyet başsavcısı ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı bulunur. Gerekli görülen yerlerde Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun kararıyla bir veya birden fazla Cumhuriyet başsavcı vekili atanır.
Cumhuriyet Başsavcılığının Görevleri Nelerdir?
5235 sayılı Kanuna göre Cumhuriyet başsavcılığının görevleri şunlardır;
- Kamu davasının açılmasına yer olup olmadığına karar vermek üzere soruşturma yapmak veya yaptırmak,
- Kanun hükümlerine göre, yargılama faaliyetlerini kamu adına izlemek, bunlara katılmak ve gerektiğinde kanun yollarına başvurmak,
- Kesinleşen mahkeme kararlarının yerine getirilmesi ile ilgili işlemleri yapmak ve izlemek,
- Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.
Cumhuriyet Savcısının Görevleri Nelerdir?
5235 sayılı Kanuna göre Cumhuriyet Savcısının görevleri şunlardır;
- Adli göreve ilişkin işlemleri yapmak, duruşmalara katılmak ve kanun yollarına başvurmak,
- Cumhuriyet başsavcısı tarafından verilen adli ve idari görevleri yerine getirmek,
- Gerektiğinde Cumhuriyet başsavcısına vekalet etmek,
- Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununa göre ise; Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hali öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlayan (md.160/1), bu amaçla doğrudan doğruya veya emrindeki adli kolluk görevlileri aracılığı ile her türlü araştırmayı yapabilen (md.161/1), maddi gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlü bulunan (md.160/2), toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa bir iddianame düzenleyerek kamu davasını açmakla görevli bulunan (md.170/1-2) ve yürütme erki içinde yer alan bir devlet memurudur.
Savcının duruşmada bulunmaması bir mutlak bozma sebebidir. (CMK md.289/1-e)
Cumhuriyet Savcısının Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Kararı
Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hallerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak yeni delil elde edilmedikçe ve bu hususta sulh ceza hakimliğince bir karar verilmedikçe, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamaz (CMK md.172).
Cumhuriyet Savcısının Kararına İtiraz
Suçtan zarar gören, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on beş gün içinde, bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine, itiraz dilekçesinde kamu davasının açılmasını gerektirebilecek olayları ve delilleri belirterek itiraz edebilir.
Sulh ceza hakimliği, kararını vermek için soruşturmanın genişletilmesine gerek görür ise bu hususu açıkça belirtmek suretiyle, o yer Cumhuriyet başsavcılığından talepte bulunabilir; kamu davasının açılması için yeterli nedenler bulunmazsa, istemi gerekçeli olarak reddeder ve dosyayı Cumhuriyet savcısına gönderir. Cumhuriyet savcısı, kararı itiraz edene ve şüpheliye bildirir. Sulh ceza hakimliği istemi yerinde bulursa, Cumhuriyet savcısı iddianame düzenleyerek mahkemeye verir.
İddianamenin İadesi
Mahkeme tarafından, iddianamenin ve soruşturma evrakının verildiği tarihten itibaren on beş gün içinde soruşturma evresine ilişkin bütün belgeler incelendikten sonra, eksik veya hatalı noktalar belirtilmek suretiyle;
- 170 inci maddeye aykırı olarak düzenlenen,
- Suçun sübutuna etki edeceği mutlak sayılan mevcut bir delil toplanmadan düzenlenen,
- Ön ödemeye veya uzlaşmaya tabi olduğu soruşturma dosyasından açıkça anlaşılan işlerde ön ödeme veya uzlaşma usulü uygulanmaksızın düzenlenen iddianamenin Cumhuriyet başsavcılığına iadesine karar verilir (CMK md.174/1).
İade kararına karşı Cumhuriyet savcısı itiraz edebilir. Suçun hukuki nitelendirilmesi sebebiyle iddianame iade edilemez. On beş gün içinde iade edilmemiş iddianame, kabul edilmiş sayılır.
Cumhuriyet savcısı, iddianamenin iadesi üzerine, kararda gösterilen eksiklikleri tamamladıktan ve hatalı noktaları düzelttikten sonra, kovuşturmaya yer olmadığı kararı vermesini gerektiren bir durumun bulunmaması halinde, yeniden iddianame düzenleyerek dosyayı mahkemeye gönderir (CMK md.174/4).
İddianamenin kabulüyle, kamu davası açılmış olur ve kovuşturma evresi başlar (CMK md.175/1).
Cumhuriyet Başsavcılığı
Cumhuriyet Başsavcılığı cumhuriyet başsavcısı, başkanvekili ve yeterli sayıda cumhuriyet savcısından oluşur. Cumhuriyet başsavcısı hiyerarşik olarak en üsttedir ve cumhuriyet savcıları cumhuriyet başsavcılığına tabi olarak çalışmaktadır.
Cumhuriyet Başsavcılığı yapılan her türlü soruşturmayı denetim altında tutar ve cumhuriyet savcılarına uygulanmak üzere emirler gönderir. Cumhuriyet başsavcılığı kurumu, savcılığa ilişkin işleyişin gereğinin yerine getirilmesinden de sorumludur. Bu bağlamda savcılık büroları arasında ortaya çıkan ihtilaflar da çözüme kavuşturulur.
Cumhuriyet Savcısı Nedir?
Cumhuriyet savcısı bir suç ilendiğine dair ihbar ya da duyum üzerine harekete geçip konu hakkında soruşturma yetkisine sahip kamu görevlisidir. Cumhuriyet savcısı, soruşturmayı gizli veya açık bir şekilde yürütebilir. Soruşturma sonucu elde ettiği bulgular bir dava açılmasını gerektiriyorsa dava açılır ve cumhuriyet savcısı iddia makamı olarak yerini alır.
Müddeiumumi
Müddeiumumi Osmanlıcada savcı anlamına gelmektedir. Müddei dava eden anlamına gelirken umumi genel, kamusal anlamında kullanılmaktadır. Müddeiumuminin anlamsal karşılığı savcılığın temel niteliği olan iddia makamı olma özelliğine işaret eder.
Savcının Görevi Nedir?
Savcının temel görevleri bir suça ilişkin soruşturma yapmak, soruşturma sonucunda ortaya çıkan bulguların bir suç teşkil edip etmediğini değerlendirmek ve bir iddia makamı olarak yargılamanın tamamlanmasını sağlamaktır. Savcı, soruşturmayı yaparken kolluk marifetinden yararlanabilir ve bu hususta kolluğa soruşturmaya ilişkin emirler verebilir.
Savcı Rütbeleri
Savcılar sırasıyla Cumhuriyet Savcısı, Cumhuriyet Başsavcı Vekili ve Cumhuriyet Başsavcısı olabilirler. Bu anlamda savcılıkta fazla rütbe bulunmamaktadır. Yargıda kurumların niteliği daha fazla öne çıkmaktadır.
Söz gelimi, Cumhuriyet Savcılarının ulaşabileceği rütbe en fazla Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı veya Danıştay Başsavcılığıdır. Bu iki kurum da yüksek mahkeme olup üyesi olmanın, daha sonrasında başsavcı seçilmenin şartları sıkı sıkıya bağlıdır.
Cumhuriyet Savcısı Ne İş Yapar?
Cumhuriyet savcısı, işlenen bir suça dair maddi gerçeği araştıran bir kamu görevlisidir. Cumhuriyet savcısının maddi gerçeği soruşturma yapmak suretiyle nihayete erdirir.
Cumhuriyet savcısı soruşturmaya konu olan maddi olayın bir kısmını veya tamamını araştırabileceği gibi gizli veya açık bir soruşturma yöntemi de izleyebilir. Soruşturma sonucunda davanın açılmasına yer olup olmadığına karar vermek cumhuriyet savcısının temel görevlerinden biridir.
Savcı ile Cumhuriyet Savcısı Arasındaki Fark
Savcı ile cumhuriyet savcısı arasında fark bulunmamaktadır. Unvan cumhuriyet savcısı olarak kullanılmaktadır. Türkiye Cumhuriyet’inde başka hiçbir kamu görevlisinin önünde cumhuriyet kelimesi yer almaz. Bu durum savcılara özgüdür ve mesleğin cumhuriyet için önemine işaret etmektedir.
İlk Derece Cumhuriyet Başsavcılığı Görevleri
İlk derece cumhuriyet başsavcılığı yargı çevresinde ihbar ve duyum üzerine harekete geçer ve konuya ilişkin soruşturma yapar. Bu soruşturma sonucunda dava açılıp açılmayacağına dair karar verir. Bu bölgede savcılar arasındaki görev dağılımını ve işleyişi denetler ve işleyişe dair ortaya çıkan aksaklıkları giderir. Kamuoyunda infial yaratan durumlara karşı yargılamaya ilişkin açıklamada da bulunmaktadır.
Savcının Soruşturma Aşamasındaki Görevleri
Cumhuriyet savcıları görevi itibarıyla yalnızca şekli nedenle yetinmemektedir. Savcılık aynı zamanda maddi gerçeği de araştırma yetkisine sahiptir. Bir suç işlendiğine dair herhangi bir olayda maddi gerçeğin araştırılmasına soruşturma denir.
Soruşturma kapsamında savcılık kolluk marifetinden yararlanır. Savcı, kolluktan soruşturmada değerlendirilmek üzere bilgi, belge veya çeşitli bulguları isteyebilmektedir. Tüm bilgi ve belgeleri değerlendiren savcı soruşturmayı tamamlar ve bir dava açılıp açılmayacağına dair karar verir.
Cumhuriyet Başsavcılığı Hangi Davalara Bakar?
Cumhuriyet Başsavcılığı her türlü davaya bakabilir çünkü savcılık her türlü soruşturma yapma yetkisini haiz bir iddia makamıdır. Dolayısıyla savcının görev tanımı gereği ortaya çıkan her durum cumhuriyet başsavcılığı görev alanına girmektedir.
Cumhuriyet Başsavcılığı kamusal ya da özel alanda işlenmiş ya da şüpheli suçlara dair soruşturma yapan cumhuriyet savcıların denetimini de yapmak zorundadır. Savcılık büroları arasındaki uyuşmazlıkları ve görev dağılımını da belirler. En nihayetinde Cumhuriyet başsavcılığı adli vakaları cumhuriyet savcıları eliyle değerlendirir ve hukuk sürecini tamamlar.
