Aile Konutu Şerhi

Aile Konutu Şerhi

Aile konutu, ailenin bir arada yaşadığı mekandır. Eşlerin ve varsa çocukların tüm yaşam faaliyetleri aile konutunda sürer. Düzenli yerleşim maksadı ile kullanılan bu mekân hukuki bakımdan da aile bireylerini ilgilendirmektedir. Aile konutuna şerh konulabilmektedir. Bunun gerçekleşebilmesi için eşlerden biri dava açmalıdır. Dava açma sürecinde ise eşler arasındaki evlilik birliğinin de sürüyor olması istenir.

Taşınmazın tapuda kayıtlı olması gerekirken konutun maliki eşlerden biri olabileceği gibi her ikisi birden de olabilir. Aile konutu şerhinin düzenleme altına alındığı 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesi:

Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz.

Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir.

Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir.

Aile konutu eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur.

Aile Konutu Şerhi Koyma Şartları Nelerdir?

Aile konutu şerhi konma koşulları arasında eşlerden birinin talep etmesi yer alır. Aile konutu şerhi konulurken kendiliğinden bu karar verilememektedir. Yalnızca boşanma davası sırasında hâkimin gerekli görmesi durumunda tedbir amaçlı konulabilen aile konutu şerhi geçicidir ve dava sonuçlandığında bu durum da sonlanır. Burada hâkim takdir yetkisini kullanabilmekte ve re’ sen karar verebilmektedir. Bu durumun dışında aile konutu şerhi konulacağı zaman kendiliğinden gerçekleşmesi mümkün değildir.

Şerh konulmasına yönelik olarak tek taraflı bir istek yeterli olmaktadır. Tapu dairesi eşlerden birinin istemde bulunması üzerine şerh koymak zorunda olur. Aile konutu şerhi konulabilme koşulları arasında evlilik birliğinin sürüyor olması da yer alır. Evlilik birliğinin devam etmediği durumlarda bu tür bir şerh konulması mümkün olmamaktadır.

Aile konutu şerhi koyma koşulları yerine getirildiği takdirde konuta şerh konulabilir. Eşler bakımından aile konutu niteliği taşıyan mekâna, hukuki yollara başvurmak sureti ile şerh konulacaksa bazı koşulların sağlanmış olması istenir.

• Taraflar arasındaki evlilik birliği sürüyor olmalıdır.
• Aile konutuna şerh koyma talebi eşlerden biri tarafından oluşturulmalıdır.
• Aile konutu tapuya kayıtlı olmalıdır.
• Tapuya kayıtlı olan aile konutu eşlerden biri üzerine olabileceği gibi her ikisi üzerine de olabilir.

Aile Konutu Şerhinde Görevli ve Yetkili Mahkeme

Aile konutu şerhi görevli ve yetkili mahkeme şerh koyma işlemi sırasında müracaat edilmesi gereken yerdir. Görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise başvuru sahibi herhangi bir eşin yerleşim yeri mahkemesidir. Dava açıldığında taşınmaz üzerinde malik sıfatı ile hak sahibi olan eşe karşı hareket edilecektir. Bu durumda malik sıfatına sahip olmayan eş ya da konut üzerinde hissedarlık yolu ile malik olma hakkını elde etmiş olan eş taşınmazın maliki sıfatına sahip olan eşe karşı dava açmış olur.

Aile konutu şerhi ile ilgili davalar için zamanaşımı süresi veya hak düşürücü süreden söz edilmez. Evlilik birliğinin devam etmesi dava açabilmek için yeterlidir. Bu tür davalara ilişkin olarak bilinmesi gerekenlerden biri de bağımsız bir dava olarak açılabileceği gibi başka bir dava sırasında da ileri sürülebilir özellikte olmasıdır.

Aile Konutu Şerhi Konulabilen Taşınmazlar

Aile konutu şerhi konulabilen taşınmazlar için belgelerin tamamlanmış olması istenir. Bu evraklar tesis edildikten sonra yetkili ve görevli mahkemeler aracılığı ile dava açılması istenecektir. Aile konutu mülkiyet açısından eşlerden birine ait olabileceği gibi eşlerin konut üzerinde beraber de hisseleri olabilir. Aile konutu eşlerden biri üzerine ise bu durumda konutun maliki olmayan diğer eş tapu kütüğünde konuta yönelik olarak şerhin verilmesini talep edebilmektedir.

Aile konutu şerhi hangi konutlara konabilir ya da hangi konutlar için bu şerhin konulması söz konusu olmamaktadır taşınmazın özellikleri esas alınarak değerlendirilir. 01.01.2002 tarihinden önce elde edilmiş olan aile konutları için geçerli olan şerh konabilmesi işlemi koşullar oluşması durumunda birden fazla ev için de uygulanabilmektedir. Bu tür evlerde eşlerin yaşamsal faaliyetlerini birlikte ve eşdeğer seviyede geçirdikleri kabul edilir.

Aile konutu şerhi konulurken paylı mülkiyetli eş açısından sorun bulunmaz. Paylı mülkiyete konu olan aile konutuna da şerh konulabilir. Aile Mahkemesi aracılığı ile görülen bu tür davalarda eşe ait pay dışındaki diğer maliklerin tasarruf yetkisi kısıtlanamaz. Ayrıca taşınmazın tamamı üzerine de şerh konulamamaktadır. Aile konutu şerhi konulacağı zaman tapu kayıtlarında tarla vasfında görünen konut açısından da şerh koyma yönünde bir engel bulunmamaktadır.

Aile konutu eşin çıplak mülkiyetinde de olabilir. Bu tür durumlar için de hukuken şerh koyma açısından bir engel bulunmamaktadır. Gecekondu vasfına sahip konutlar, kooperatif tahsisli konutlar, kat mülkiyetine sahip olmayan konutlar veya ipotek altına alınmış olan konutlar için de aile konutu şerhi konulmasında hukuki açıdan bir engel bulunmaz.

Boşanma davaları eşlerin ayrılma talebi ile başvurdukları ve Aile Mahkemesi’ne açılan davalardır. Boşanma davaları sırasında da hâkimin re’ sen aile konutuna şerh koyabilme yetkisi bulunur. Hâkim bu tür davalar sırasında bazı geçici tedbirler alma ihtiyacı hissettiğinde kendiliğinden karar verme yetkisini kullanarak aile konutuna şerh koyabilmektedir.

Aile Konutu Şerhi Konulamayan Taşınmazlar

Aile konutu şerhi konulamayan taşınmazlar hukuki açıdan uygun olmayanlardır. Aile konutu şerhi konulacağı zaman hukuki koşullarla uygunluk aranır. Bazı konutlar bu açıdan şerh koyabilmek açısından uygun değildir. Mülkiyetleri üçüncü kişide olan taşınmazların üzerine üçüncü kişinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte şerh konulamaz.

Bu konut eşler tarafından aile konutu olarak kullanılsa dahi hukuken tapu kütüğünde şerh konulması mümkün olmamaktadır. Eşlerden birinin oturmadığı konutlar için geçerli olan durumlardan biri de aile konutu şerhi konulamamasıdır. Bu konut eşlerden birine aitse bile şerh konulması mümkün olmamaktadır.

Yeni bir aile konutunda eşlerin yaşamsal faaliyetleri devam ettiği takdirde önceki aile konutu için de şerh konulma imkânı bulunmamaktadır. Eşin el birliği ile mülkiyetinde olan aile konutları için tapu kütüğünde şerh konulması imkânı bulunmamaktadır. Başkası tarafından kiralanmış olan konutlar da aile konutu şerhi konulması yönün de uygun nitelikte değildir.

Aile Konutu Şerhi İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Aile konutu şerhi belgeler ile başvuru yapıldıktan sonra konulabilir. Belgelerin eksiksiz ve tam olması istenirken bu evraklar Tapu Dairesi’ne teslim edilir.

• Konutun aile konutu olduğu belgelenmelidir.
• Konut için muhtarlıktan ya da apartman yönetiminden alınmış aile konutu olduğuna ilişkin bir belge istenir.
• Vukuatlı nüfus kayıt örneği ya da evlilik cüzdanı Tapu Dairesince istenecektir.

Konut üzerinde herhangi bir çekişme ortaya çıktığı takdirde şerh konulabilmesi için usulüne uygun bir yol izlenmesi gerekir. Bu durumda da dava açılmış olmalıdır. Davacı bu tür bir dava açacağı zaman hukuki yararı olmalıdır.

Aile Konutu Şerhi Konulması Davası

Aile konutu şerhi davası açılırken görevli ve yetkili mahkemelere müracaat zorunluluğu bulunur. Bu tür davalar için hazırlanmış olan dilekçe aracılığı ile hareket edilir. Dava açılma süreçlerinde yatırılması gereken harçlar ve yargılama giderleri yetkili birimlere yapılır. Aile konutu şerhi konulmasını isteyen malik olmayan eş, malik olan eşe karşı dava açar.

Bu durumda husumetin malik olan eşe yöneltilmiş olması koşulu aranmaktadır. Aile konutu şerhi konulması istemi bağımsız bir dava ile talep edilebilir. Bunun yanı sıra sürmekte olan bir dava sırasında da bu talep oluşturulabilir. Bu tür davalarla ilgili olarak bilinmesi gerekenlerden biri de dava ya da karşı dava sırasında verilecek hüküm için Yargıtay’da duruşma isteminde bulunulamamaktadır.

Aile konutuna yönelik şerh konulması taleplerinde davayla ilgili yargılama giderleri için eş sorumlu olmaktadır. Dava açıldığında öncelikle davanın sonucu gerekçeli kararla açıklanmalıdır. Bu durumun dışında ise aile konutu olduğu bildirilen konutun satılması söz konusu ise satımın iptaline yönelik olarak tapu iptal ve tescil davası açılması gerektiğinde bu davanın sonucunun beklenmesi zorunludur.

Tapu kütüğüne işlenebilen şerh türleri arasında yer alan aile konutu şerhi Türk Medeni Kanunu 194. Madde ile mevzuata dahil olan bir konudur. Aile konutu şerhinin tapu kütüğüne işlenebilmesi için geçerli olan en önemli özellik taşınmazın aile konutu niteliği taşımasıdır. Eşler arasında yasal bir evlilik bağı bulunduğunda ve eşlerin seçtiği konut hukuka uygun bir şekilde kullanıldığında aile konutu olma özelliklerinden bazılarını taşıyor olacaktır.

Bu konutun eşlerin yaşam merkezi olması ve eşlerin birlikte bu merkezde yaşamsal faaliyetlerini sürdürüyor olması gerekir. Konutun hukuka uygun olmayan işler için kullanılmaması da aranan koşullardandır. Aile konutu şerhi konulabilmesi için mülkiyet hakları kapsamında hareket edilmesi zorunludur. Ayni haklar kapsam dışı bırakılırken mülkiyet hakkının varlığı aile konutu şerhi konulabilmesi için yeterlidir.

Oturulmayan Eve Aile Konutu Şerhi Konulabilir mi?

Oturulmayan eve aile konutu şerhi konulamaz. Aile konutu ile ilgili olan hükümlerin geçerliliği o taşınmazın ailenin yaşam merkezi olması ile ilgilidir. Herhangi bir konut aile konutu olarak gösterilemeyeceği gibi oturulmayan, eşlerin birlikte kullanmadığı bir ev için de bu şerhin konulması talep edilememektedir.

Aile konutu olarak seçilen taşınmaz eşlerin ortak yaşam alanıdır. Bu yaşam alanını eşler müşterek olarak kullanır. Aile konutunda eşler düzenli olarak birlikte yaşar. Eşler için ortak bir yaşam alanı olmayan, fiilen ikamet edilmeyen konutlar aile konutu olarak değerlendirilmemektedir.

Aile Konutu Şerhi Konan Ev Satılabilir mi?

Aile konutu şerhi konan evin satılması söz konusu ise bu durumda herhangi bir engelle karşılaşılmaz. Evi satın alan kişinin taşınmaz üzerinde şerh olduğunu bildiği kabul edilecektir. Evin satışı sırasında eşin rızası alınmadı ise bu sefer de rıza göstermeyen eş dava açabilir. Evin satışı yönünde rızası olmayan eşin tapu iptal davası açması gerekli olur. Aile konutu şerhi olmasına rağmen satışı yapılan ev için satışa rıza göstermeyen eşin açacağı dava görevli ve yetkili mahkemeler aracılığı ile görülür.

Aile konutu şerhi konulmuş bir taşınmaz üzerinde haciz işlemi de gerçekleştirilebilmektedir. Haciz işleminin irade dışı bir devir işlemi olması dolayısı ile kanunda aile konutuna haciz konmasına ilişkin bir engel bulunmamaktadır. Kural olarak evlilik birliği süresince geçerli olan aile konutu şerhi belirli bir süre geçse dahi sonlanmaz. Evlilik birliğinin devam etmesine bağlı olarak bu şerh geçerliliğini korur.

Şerhin sona ermesi evlilik birliğinin sonlanması ile olur. Bunun yanı sıra evlilik sırasında gaiplik kararı verilmesi, ölüm gerçekleşmesi, evliliğin iptali kararı alınması gibi durumlarda da şerhin sonlanması söz konusudur. Boşanma durumunda aile konutu üzerindeki şerh sonlanır. Boşanma sonucunda taşınmaz aile konutu olma özelliğini yitireceğinden üzerindeki şerhin kaldırılması gerekir. Bu durumda evin maliki olan eş kesinleşmiş mahkeme kararını ilgili tapu dairesine ibraz etmelidir.

Malik eş tek taraflı olarak tapu dairesine şerhin kaldırılması yönünde talepte bulunmalıdır. Ölümün gerçekleştiği durumlarda ise taşınmaz üzerine konulan şerh kendiliğinden düşmektedir. Evlilik sonlanmadan da tapu kütüğünde şerhin kaldırılması söz konusu olabilir. Taşınmaz aile konutu vasfını kaybettiğinde şerh kaldırılabilir. Yeni bir aile konutu edinen eşler için de aynı durum geçerli olur. Bu tür durumlar karşısında tapu memuru aile konutu şerhini kendiliğinden kaldıramamaktadır.

Terkin işlemi gerekli olduğunda malik olan eşin tapuda yer alan şerhin terkini yönünde ilgili tapu müdürlüğüne doğrudan talep oluşturması gerekir. Malik eş başvuru sırasında iddiasını somut delillerle ispat etmelidir. Şerh diğer eşin talebi ile konulduğunda bu eş de şerhin kaldırılmasını talep edebilir.