Günümüzde en çok karşılaşılan davalardan biri olan boşanma davası açılırken dikkat edilmesi gereken birtakım hususlar vardır. Bu unsurlara dikkat edilmediği ve yanlışlık yapıldığı takdirde dava sürecinde telafisi zor veya mümkün olmayan zararlar doğabilir. Bu unsurlardan biri de boşanma davasının nerede açılacağı konusudur. Bu yazımızda boşanma davasının nerede ve hangi mahkemede açılması gerektiği konularına değinilmiştir. Ayrıntılı hukuki bilgi için danışmanlık hizmetlerimizden faydalanabilirsiniz.
Boşanma Davasına Hangi Mahkeme Bakar?
Boşanma davasına hangi mahkeme bakar sorusunda ana unsur hangi mahkemenin davayı görmeye görevli olduğudur. Hukuk sistemimizde var olan birçok farklı davaya, davanın niteliğine göre farklı mahkemeler bakmakla görevlidir. Boşanma davaları, aile hukukuna mensup olduğundan davayı görme konusunda görevli olan mahkeme de aile mahkemeleri olacaktır. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde boşanma davası, genel yetkili olan asliye hukuk mahkemelerinde aile mahkemesi sıfatıyla görülür. Bu durumda dava, aile mahkemesinde görülmüş gibi hüküm ve sonuç doğurur.
Boşanma Davasında Yetki Kuralı Nedir?
Yetki kuralı, davanın hangi yargı çevresinde yani hangi şehirde açılacağıdır. Türk Medeni Kanununun 168. maddesinde boşanma davalarında yetki kuralı, özel olarak düzenlenmiştir. Yasa koyucuya göre boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya tarafların davadan önce son altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir. Buna göre boşanma davası, eşlerden birinin yerleşim yerinde veya davadan önce son altı ayda birlikte ikamet edilen yerde dava açılabilecektir.
Yine Türk Medeni Kanununa göre yerleşim yeri, bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir. Bir kişinin birden fazla yerleşim yeri olamaz. Bu doğrultuda davanın doğru yerde açılabilmesi için öncelikle yerleşim yerinin doğru şekilde belirlenmesi gerektiği söylenebilir. Yerleşim yeri, kişinin sürekli olarak kalmaya niyet ettiği, hayatını geçireceği yerdir. Bir kimsenin geçici olarak bulunduğu yer, yerleşim yeri olarak nitelendirilemez. Geçici olarak bulunulan yerde dava açılması, davanın yanlış yerde açıldığı anlamına gelecektir.
Çekişmeli Boşanma Davasına Bakma Yetkisi Hangi Mahkemeye Aittir?
Eşler arasındaki evlilik birliğini sona erdirecek olan boşanma davası türlerinden biri, çekişmeli boşanma davasıdır. Eşler arasında boşanma konusunda anlaşmazlık devam ediyorsa, boşanma şartları üzerinde hemfikir olunamıyorsa (örneğin tazminat, velayet, nafaka vb.) ve hukuki şartlar da oluşmuş ise çekişmeli boşanma davası açılabilecektir. Çekişmeli boşanma davasına bakma yetkisi, yukarıda açıklamış olduğumuz üzere taraflardan birinin yerleşim yerindeki mahkemeye ya da çiftin davadan önceki son altı ayda birlikte ikamet ettiği yerdeki mahkemeye aittir.
Anlaşmalı Boşanmada Yetkili Mahkeme
Evlilik birliğini sona erdiren davalardan bir diğeri de anlaşmalı boşanma davasıdır. Taraflar, boşanma hususunda ve boşanmayı meydana getirecek olan şartlarda anlaşmış ise ve ayrıca gerekli hukuki şartlar da gerçekleşmişse anlaşmalı boşanma davası açılabilecektir. Anlaşmalı boşanma davası da çekişmeli boşanma davası gibi evlilik birliğinin taraflarından birinin yerleşim yerinde açılabilir. Örneğin taraflardan biri Antalya’da, diğeri ise Adana’da yaşıyorsa yetkili mahkemeler Antalya Aile Mahkemeleri ve Adana Aile Mahkemeleri olacaktır. Bunun yanı sıra çiftin boşanma davası öncesi son altı ayda birlikte birlikte yaşadığı yerdeki aile mahkemeleri de yetkili olacaktır.
Boşanma Davasına Bakma Görevi Hangi Mahkemeye Aittir?
Boşanma davalarına bakma görevi aile mahkemelerine aittir. Boşanma davası açılırken boşanma dava dilekçesi aile mahkemesine hitaben yazılmalı ve dava aile mahkemesinde açılmalıdır. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde boşanma davasını görmeye yetkili mahkeme asliye hukuk mahkemeleridir. Bu yerlerde asliye hukuk mahkemeleri, boşanma davasını aile mahkemesi sıfatıyla görür ve sonuçlandırır.
Boşanma Davası Yanlış Mahkemede Açılırsa Ne Olur?
Boşanma davalarının yanlış yerde açılması hususu, iki yönden değerlendirilebilir.
- Boşanma davasının yetki yönünden yanlış yerde açılması.
Yazımızda belirttiğimiz üzere boşanma davalarında davaya bakmaya yetkili mahkeme, taraflardan birinin yerleşim yeri ya da çiftin dava öncesinde son altı ayda birlikte ikamet ettiği yer mahkemesidir. Bu yerler dışında bir yerde boşanma davası açılmış ise dava, yetki yönünden yanlış mahkemede açılmış demektir.
Ancak boşanma ve ayrılık davalarında düzenlenen yetki kuralları, kesin kurallar olarak düzenlenmemiştir. Yetki kuralları kesin olarak düzenlenmediğinden ve boşanma davasında yetki hususu, kamu düzenine ilişkin olmadığından bu husus hâkim tarafından re’sen dikkate alınamaz. Yani yetki konusunda taraflardan bir itiraz gelmedikçe mahkeme, davanın yetkisiz yerde açılmış olmasına değinemeyecektir. Yetki itirazında bulunulmaması halinde davanın açıldığı yer mahkemesi, yetkili hale gelecek ve dava o yer mahkemesinde görülmeye devam edecektir.
Taraflardan biri yetki itirazında bulunursa itiraz incelenir ve sonuca kavuşturulur. Yetki itirazı olması halinde değerlendirme sonucunda yetkili mahkeme, kararı veren mahkeme tarafından belirlenir. Taraflara dosyanın yetkili mahkemeye gönderilmesini talep etmeleri için süre verilir. Süre içinde dosyanın yetkili mahkemeye gönderilmesi talep edilirse dava, asıl yetkili mahkemede görülmeye devam edecektir.
- Boşanma davasının görev yönünden yanlış yerde açılması.
Boşanma davalarına bakmaya yetkili mahkeme aile mahkemeleri ve aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde aile mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemeleridir. Davanın görevli mahkeme dışında bir yerde açılması halinde göre yönünden yanlışlık olduğu söylenebilecektir.
Yetki kurallarının aksine görev, kamu düzeni ile ilişkilidir ve kesindir. Bu nedenle davanın açılması akabinde görev unsuru, mahkeme tarafından re’sen (kendiliğinden) araştırılır. Yani görev konusunun araştırılması için taraflarca yapılmış bir itiraz olmasına gerek yoktur. Görevde bir yanlışlık varsa bu husus, mahkeme tarafından dikkate alınacaktır. Yine görev unsuru, kamu düzenine ilişkin olduğundan taraflar göreve ilişkin itirazlarını yargılamanın her aşamasında ileri sürebilecektir.
Davanın görevsiz mahkemede açıldığına ilişkin bir kanaat var ise davanın açıldığı mahkeme kendisinin görevsiz olduğuna karar verecek ve dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesini talep etmek için taraflara süre verilecektir. Verilen süre içinde dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesi talep edilmezse dosya kapanacak ve kesinleşecektir. Bu durumda da görevli mahkemede yeniden dava açılması gerekecek ve tekrar dava masrafları ödenmesi gündeme gelecektir. Görüldüğü üzere davanın görevli mahkemede açılması gerektiği hususu, yargılamanın gidişatı açısından oldukça önemli olup tarafların maddi ve manevi hak kaybına uğramaması için sürecin başından itibaren bir avukattan yardım alınması faydalı olacaktır.
Boşanma Davalarında Yetkisizlik ve Görevsizlik Kararı Nedir?
Davanın yetkisiz veya görevsiz bir mahkemede açılması üzerine yetki hususunda taraflardan birinin itirazı veya görev hususunda mahkeme değerlendirmesi neticesinde davanın açıldığı mahkeme tarafından görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilir. Bu kararlarda mahkeme, görevsiz veya yetkisiz olduğunu belirterek davaya bakamayacağını taraflara bildirir. Bu kararın tebliğinden itibaren kesin süre içinde dosyanın yetkili veya görevli mahkemeye gönderilmesi taraflarca talep edilebilir. Aksi halde dava açılmamış sayılacak, dosya kesinleşecek ve kapanacaktır. Bu da taraflar açısından birçok hak kaybına neden olabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Boşanma Davalarında Yetkili Mahkeme Neresidir?
Boşanma davalarında yetkili mahkeme, davanın nerede açılması gerektiği hususuna ilişkindir. Bu hususta yetkili mahkeme, taraflardan birinin yerleşim yeri veya tarafların dava öncesinde son altı ayda yaşadıkları yer mahkemesidir.
Boşanma Davasında Yetki Kamu Düzenine İlişkin midir?
Boşanma davalarında düzenlenen yetki kuralları kesin olmayıp kamu düzenine ilişkin değildir. Bu nedenle yetki unsuru, mahkeme tarafından kendiliğinden değerlendirilmez. Yetkinin değerlendirilebilmesi için taraflardan birinin yetki itirazında bulunmuş olması gerekmektedir.
Farklı İllerde Boşanma Davası Görülebilir mi?
Boşanma davası, taraflardan birinin yerleşim yeri veya tarafların dava öncesindeki son altı ayda birlikte yaşadıkları yer mahkemesi dışında bir şehirde de açılabilir. Bu durumda dava yetkisiz mahkemede açılmış olacaktır. Herhangi bir itirazda bulunulmaması halinde dava açıldığı yer mahkemesinde görülmeye devam edecektir.
Boşanma Dilekçesi Hangi Adliyeye Verilir?
Boşanma dava dilekçesi imzalandıktan sonra Adliye Sarayında bulunan hukuk ön bürolarından aile mahkemelerine gönderilmek üzere teslim edilir. Akabinde dilekçe nöbetçi aile mahkemesine tevdi edilecek, tevzi numarası alacak ve boşanma davası açılmış olacaktır.
Asliye Hukuk Mahkemesinde Boşanma Davası Açılabilir mi?
Boşanma davasının hangi sıfatlı mahkemede açılacağı hususu, görev unsuruna ilişkindir. Boşanma davalarında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Ancak davanın açıldığı yerde aile mahkemesi olmaması durumunda asliye hukuk mahkemesi, davaya aile mahkemesi sıfatıyla bakar. Bu durumda görev açısından bir problem olmayacaktır. Ancak davaya “aile mahkemesi sıfatıyla” bakılması önemlidir. Aksi halde dava görevsiz mahkemede görülmüş olacaktır. Bunun dışında davanın açıldığı yerde aile mahkemesi olmasına rağmen dava, asliye hukuk mahkemesinde açılmış ise dava yine görevsiz mahkemede açılmış olacaktır.
Boşanma Davası İkamet Yeri Dışında Açılabilir mi?
Boşanma davasında yetkili mahkeme, taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesi ya da tarafların dava öncesi son altı ayda birlikte ikamet ettikleri yer mahkemesidir. Boşanma davasının bu yerler dışında bir yerde açılmış olması halinde yetkiye itiraz edilebilecektir. Ancak yazımızda bahsettiğimiz üzere yetki kuralları, kamu düzenine ilişkin olmayıp mahkeme tarafından re’sen değerlendirilemezler. Yani taraflardan biri yetki itirazında bulunmaz ise dava, açıldığı yer mahkemesinde görülmeye devam edecek ve o yer mahkemesi yetkili olacaktır.
Örneğin taraflar evlilik birliği devam ederken son altı ayda İzmir’de yaşarken fiilen ayrılmış; davacı Antalya, davalı ise Adana ilinde ikamet etmeye başlamıştır. Bu durumda dava Antalya, Adana veya İzmir’de açılabilir. Ancak dava İstanbul’da açılmış ise ve bu hususa ilişkin bir itiraz yapılmazsa İstanbul Aile Mahkemeleri davayı görmeye yetkili hale gelmiş olacaktır.
TMK Uyarınca Boşanma Davası Nerede Açılır?
Türk Medeni Kanuna göre boşanma davası, taraflardan birinin yerleşim yeri aile mahkemesi ya da tarafların dava öncesi son altı ayda birlikte ikamet ettikleri yer, aile mahkemesinde; o yerde aile mahkemesi bulunmuyor ise asliye hukuk mahkemesinde aile mahkemesi sıfatıyla açılmalıdır.
