Aile konutu şerhi 4721 sayılı TMK m. 194/3’te düzenlenmiştir. Bu düzenlemeyle birlikte aile konutu üzerinde hak sahibi olmayan eşe kanundan doğan bir aile konutu şerhi hakkı tanınmaktadır. Aile konutu şerhi sayesinde, konut üzerinde hak sahibi olmayan eş, söz konusu konutla ilgili yapılacak hukuki işlemlerin geçerliliğini kendi rızasına bağlar. Sonuç olarak, eşlerden birinin mülkiyetinde bulunan konut hakkında aile konutu şerhi düşürülerek diğer eşin hak ve menfaat kaybı yaşaması önlenir.
Aile konutu, ailenin bir arada yaşadığı mekandır. Eşlerin ve varsa çocukların tüm yaşam faaliyetleri aile konutunda sürer. Düzenli yerleşim maksadı ile kullanılan bu mekân hukuki bakımdan da aile bireylerini ilgilendirmektedir. Aile konutuna şerh konulabilmektedir. Bunun gerçekleşebilmesi için eşlerden biri dava açmalıdır. Dava açma sürecinde ise eşler arasındaki evlilik birliğinin de sürüyor olması istenir.
Taşınmazın tapuda kayıtlı olması gerekirken konutun maliki eşlerden biri olabileceği gibi her ikisi birden de olabilir. Aile konutu şerhinin düzenleme altına alındığı 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesi:
Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz.
Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir.
Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir.
Aile konutu eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur.
Aile Konutu Ne Demek?
Türk Medeni Kanunu uyarınca yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir. Bu kapsamda da aile konutu kavramı Türk Hukuku’nda yer almıştır. Eşler ve çocukların beraber ikamet ettiği, yaşamını sürdürdüğü aileye ait yaşam alanı aile konutu olarak adlandırılmaktadır.
Aile konutunun evlilik birliği sürerken gelişigüzel elden çıkarılması ya da evlilik birliği sonlandığında üçüncü kişilere devredilmesi çeşitli problemlere yol açabildiğinden kanun koyucu bu konuda bazı tedbirleri almayı gerekli görmüştür.
Yasal düzenlemelerin kapsamı aile konutunun seçilmesi ve aile konutu üzerindeki kullanım ve mülkiyet hakkını etkileyebilecek hukuksal düzenlemeleri ilgilendirmektedir. Yasalar çerçevesinde aile konutuna ilişkin olarak sağ kalan eşleri ilgilendiren konular da yer alır. Aile konutunun sağ kalan eşe özgülenmesine yönelik yasal düzenlemeler bu kapsamdadır.
Ekonomik yönden zayıf olan eş açısından aile konutunun evlilik birliği sonlandığında kimde kalacağı konusu önemli bir sorun olarak ortaya çıktığından kanun koyucu bu hususları dikkate almıştır.
TMK 240, 255 ve 279. maddeler uyarınca sağ kalan eşin mal rejimi tasfiyesine bağlı olarak aile konutundaki oturma, intifa ve mülkiyet hakkı talep edebilmesi söz konusudur. Buna ilaveten 652. Madde sağ kalan eşe aile konutu üzerinde mirasçılık sıfatına binaen yasal, ayni talep hakkını vermektedir.
Kanunun 254. maddesi ise evlilik birliğinin boşanma ile nihayete ermesi ya da iptal ile sonlanması durumunda aile konutunun akıbetinin ne olacağı yönündeki düzenlemeleri kapsar.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu uyarınca aile konutu kavramı hukuki açıdan çeşitli biçimlerde ele alınmaktadır. Aile konutunda eşlerin tüm yaşam faaliyetleri sürer. Düzenli yerleşim maksadı ile kullanılan aile konutunda eşler ve varsa çocuklar birlikte yaşam faaliyetlerini yürütür.
Aile konutu çeşitli unsurlardan oluşurken bunların en önemlisi ailedir. Aile konutundan bahsedilebilmesi eş kavramı ile mümkün olurken konut kavramı da aile konutunun unsurları arasında kabul edilir.
Aile konutu vasfına sahip bir taşınmazda eşler ve çocuklar birlikte yaşar. Tüm yaşam faaliyetleri burada devam eden aile için tek bir aile konutu geçerli olur. Birden fazla evde yaşanıyor olunsa bile hukuki açıdan tek bir taşınmaza aile konutu şerhi konulabilmektedir.
Aile Konutu Şerhi Nedir?
Aile konutu kavramı kanunda kendisine yer bulan bir konu olurken bu kavram çeşitli unsurların bir araya gelmesi ile oluşur. Aile konutu için en önemli unsur ailedir.
Evrensel bir kurum olan aile farklı ulusların anayasalarında toplumun temel birimi olarak kabul edilir. Türkiye’de 1961 Anayasası’nda yer verilen aile kurumu 1982 Anayasası’nda sosyal ve ekonomik hak ve ödevlerinin düzenlenmesi bakımından ele alınır.
TMK aile kurumunu çekirdek aile olarak ele alır. Bunun yanı sıra yasa geniş anlamda ailenin yanı sıra en geniş anlamda aileden de söz eder.
Aile konutu kavramının ortaya çıkmasında evlilik birliği içinde eşin varlığı da gerekir. Eşler arasında geçerli bir evlilik birliğinin varlığı aile konutu için gerekli bir unsurdur.
Resmi olarak evli olan eşlerin birlikte yaşadığı, yaşam faaliyetlerini sürdürdüğü mekan aile konutudur. Türk Hukuku uyarınca evlilik birliği resmi nikahla kurulur. Resmi şekil şartına bağlı olan evlilik birliği eşlerden meydana gelir. Eşler bu birlik içinde karşılıklı hak ve yükümlülüklere sahiptir.
Yasal evlilik birliği ilişkisinde olmayan birlikteliklerde aile konutu kavramının ortaya çıkması söz konusu olamayacağından kanun koyucu resmi olarak evli olan eşlerin ortak yaşam mekanını aile konutu olarak kabul eder ve kanun kapsamında korumaya alır.
Evlilik birliği çeşitli biçimlerde sonlandığında aile konutu niteliği de biter. Ölüm, evliliğin iptali ya da boşanma aile konutunun niteliğini sonlandıran durumlardır. Mal rejimi tasfiye edileceği zaman ve miras paylaşımı sürecinde sağ kalan eş için aile konutuna yönelik tanınan haklar ise saklıdır.
İçinde yaşanılan konut resmi nikahlı eşlerin ortak yaşam alanı olduğunda ve yaşam faaliyetleri burada devam ettiriliyorsa aile konutu olarak adlandırılır. Aile konutu kişi dokunulmazlığı ve özel hayatın gizliliği kapsamında da koruma altına alınır. Anayasanın yanı sıra Türk Ceza Kanunu hükümleri de aile konutunu koruma altına almaktadır.
Aile konutu korumasının korunması kural olarak evlilik birliğinin devamı sürecinde söz konusudur. Evlilik ölüm ya da boşanma, iptal gibi nedenlerle sonlandığında koruma ortadan kalkmaktadır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu uyarınca 194. Madde kapsamında aile konutu şerhi ile ilgili düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Bu kanunun ilgili maddesi kapsamında ve 3. Fıkra dikkate alındığında aile konutu olarak özgülenmiş olan taşınmaz mala malik olmayan eş, tapu müdürlüğünden bu taşınmaza yönelik şerh konulmasını talep edebilir.
Aile konutu şerhi özel hukukun temel ilkeleri içinde yer alan serbest tasarruf ilkesi için getirilen bir sınırlama olarak kabul edilmektedir. Bu şerh konulduğu takdirde taşınmaza malik olmayan eşin rızası olmadan taşınmazın maliki olan eş serbest olarak hareket edemez.
Taşınmazı satamayacağı gibi taşınmaz üzerinde ipotek işlemi tesis edemez. Bu ve benzeri işlemler taşınmaza malik olmayan eşin rızası dışında serbestçe gerçekleştirilemez. Aile konutu şerhi yalnızca aile konutu olarak özgülenmiş taşınmazlara yönelik koyulabilir.
Aile konutu şerhi tapu müdürlüğü aracılığı ile ya da mahkeme kararı ile konulabilir. Aile konutu şerhi konulacağı zaman iki yoldan biri kullanılabilir. Bu şerh yasal evlilik bağı ile aile birliği kurmuş olan eşlerin başvurabileceği hukuksal bir uygulamadır.
Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?
Aile konutu şerhi talep edileceği zaman koşulların sağlanmış olması gerekir. Kanun koyucu resmi olarak evli olan eşlerin ortak yaşamlarını sürdürdüğü mekan için aile konutu şerhi konulmasını yasa çerçevesinde düzenler.
Türk Medeni Kanunu uyarınca eşlerin yaşam faaliyetlerini sürdürdüğü ortak bir mekana sahip olması ve evlilik birliğinin resmi nikahla gerçekleşmiş olması gerekir.
Bir taşınmazın aile konutu olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekir:
- Eşler resmi nikahla evli olmalıdır.
- Eşlerin ve varsa çocukların birlikte yaşam faaliyetlerini sürdürdüğü ortak bir yaşam alanı söz konusu olmalıdır.
- Ortak konut hukuka uygun şekilde kullanılıyor olmalıdır.
Aile konutu şerhi konulacağı zaman mahkeme kararı ile ya da tapu müdürlüğü aracılığı ile bu işlemler yapılabilir. Aile konutu şerhi konması için aşağıdaki yöntemler tercih edilebilir:
- Eşlerden biri doğrudan tapu müdürlüğüne başvurabilir,
- Mahkemeye başvurmak sureti ile ilgili tapu müdürlüğüne müzekkere yazılır.
- Tapuya aile konutu şerhi nasıl konur? Evlilik birliği sürerken eşlerin merak edebilecekleri arasında yer alır. Eşlerden biri tapu müdürlüğüne müracaat ederek bu işlemleri yapabilir.
- Tapuda aile konutu şerhi konurken malik olan eşin rızasına bakılmaz. Tapuya şerh konulmasını isteyen ve taşınmaza malik olmayan eş bir dilekçe ile ilgili tapu müdürlüğüne başvuru yapabilir. Müracaat sırasında talep edilen evrakların sunulması da gerekir.
- Aile konutu için talep edilecek şerhte taşınmazın eşlerden birine kayıtlı olması zorunluluğu bulunur. Taşınmaza malik olmayan eş, taşınmazın maliki olan eşin rızasına bakılmaksızın aile konutuna şerh konulmasını tapu müdürlüğünden talep edebilir. Üçüncü kişiler üzerine kayıtlı olan taşınmazlar için bu tür bir talep gerçekleştirilmemektedir.
- Başvuru sırasında bir takım belgeler talep edileceğinden evrakların eksiksiz ve tam olarak ilgili tapu müdürlüğüne sunulması gerekir. Aile konutu şerhi dilekçesi ile ilgili belgeler teslim edildiğinde işlemler gerçekleştirilebilir.
Aile Konutu Şerhi Konulması İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
Aile konutu şerhi konulması için bazı belgelerin ilgili tapu müdürlüğüne dilekçe ile birlikte sunulması gerekir. Bu şerh fiilen aile konutu olarak kullanılan taşınmaz üzerine konur. Aile konutu dışındaki taşınmazlar için bu tarz bir işlem yapılmaz.
Taşınmazın tapu kütüğünde kaydının olması gerekir. Kural olarak aile konutu şerhi ailenin yaşam faaliyetlerini birlikte sürdürdüğü mekana konur. Bu mekanın hukuki açıdan aile konutu özelliğini taşıması zorunludur.
Eşler birden fazla evde yaşıyor olsa da yalnızca bir ev için bu şerh konabilir. Aile konutu şerhinin konmasındaki amaç konutun yokluğu durumunda eş ve çocukların barınma haklarının zarar görmesini önlemektir.
Aile konutu şerhi için gerekli belgeler eksiksiz ve tam olarak hazırlanmalıdır. İlgili mercilerden temin edilecek evrakların tapu müdürlüğüne dilekçe ile sunulması gerekir.
- Muhtardan alınacak taşınmazın aile konutu olduğunu belgeleyen evrak,
- Evlilik cüzdanı,
- Nüfus cüzdanı fotokopisi (fotoğraflı),
- Vesikalık fotoğraf,
- Vekil tarafından yapılacak işlemlerde noter onaylı vekaletname,
- Tapu müdürlüğünün talebi olması halinde konutun tapu bilgilerini ilgilendiren kadastro müdürlüğünden alınmış belge.
Aile Konutu Şerhi ve Tahliye Taahhüdü İlişkisi
Aile konutu eş ve çocukların yaşam faaliyetlerini sürdürdüğü mekan olurken kiralanan konutların da aile konutu niteliği taşıması mümkündür. Kira yolu ile sağlanmış olan aile konutu eşlerden biri tarafından kiralandığında diğer eşin kiralayana bildirim yapması sonucunda sözleşmeye taraf olması söz konusudur. Bu durumda da bildirim yapan eşin kira kontratına yönelik uyuşmazlıklarda diğer eşle beraber müteselsil sorumluluğu olur. Kiralayan tahliye talebi ile işlem yapacağı zaman her iki eşe birden işlemleri yöneltmesi gerekir.
Medeni Kanun’un 194. Maddesi kapsamında eşlerden biri diğer eşin açık rızasını almadan aile konutuna yönelik kira sözleşmesini feshedememektedir. Ayrıca aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamadığı gibi konutu devretme hakkı da olmaz.
Yargıtay kararları söz konusu olduğunda ise kira sözleşmesinin tarafı olmayan eş tahliye taahhüdüne rızası olmadığını beyan ettiğinde kiralanan taşınmazın aile konutu olduğunun mahkeme kararı ile belgelenmesi gerekir.
Tahliye taahhüdünde imzası olmayan eş itiraz etmek istediği takdirde aile konutu tespiti davası açar. Bu dava ile kiralanan taşınmazın aile konutu olduğu belgelenir.
Kira sözleşmesine konu olan taşınmazın aile konutu olması halinde tahliye taahhütnamesi imzalanırken diğer eşin imzası da gerekir. Kiralananın aile konutu olmadığı durumlarda bu tür bir gereklilik doğmamaktadır.
Aile konutu ile ilgili olarak tahliye taahhüdü imzalandığında imzası olmayan eşe itiraz hakkı doğar. Eşin itirazının dinlenmesi için de kiralananın aile konutu olduğunun mahkeme kararı ile belgelenmesi gerekmektedir.
Aile konutu tespiti davası açılacağı zaman dava eşe yöneltilir. Kural olarak aile konutu tespit davasının muhatabı diğer eştir.
E-devlet Kapısı Üzerinden Şerh Konulabilir mi?
E-devlet uygulaması üzerinden çok sayıda işlem yapılabilmesi mümkündür. Bunlardan biri de aile konutuna şerh konulması olurken ilgili kişinin e-devletine giriş yapması gerekir.
Bu portala giriş yapıldıktan sonra bir takım adımların takip edilmesi gerekir. Öncelikle işlemler için Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’ne giriş yapılmalıdır.
- E-devlet şifresi ile sisteme giriş yapılır,
- Tapu ve Kadastro Müdürlüğü bölümüne tıklanmalıdır,
- Web tapu işlemleri sekmesi tıklanır,
- Aile konutu şerh bildirimi yapılır.
Taşınmazın Aile Konutu Niteliğini Haiz Olması İçin Şerh Konması Zorunlu mudur?
Aile konutu şerhi zorunlu mu? incelendiğinde, aile konutu şerhi isteğe bağlı olarak konulur. Bu sebeple zorunlu bir uygulama değildir. Şerhin konulmasındaki amaç taşınmaza malik olmayan eş ve çocukların barınma hakkının zarar görmesini engellemektir. Bu kapsamda ise taşınmaz maliki eşin gereklilik halinde evi kontrolsüzce tasarruf yetkisi sınırlandırılır.
Hukuki açıdan aile konutuna şerh konulabilmesi için konutun aile konutu özelliğine haiz olması zorunludur. Aile konutu özelliğine sahip olmayan taşınmazlara bu şerh konulamaz.
Eşlerin birlikte yaşam faaliyetlerini sürdürdüğü mekan aile konutu olurken şerh konulacağı zaman birden fazla mekana bu işlem yapılamaz. Tek bir mekan aile konutu olarak kabul edildiğinden kanunda tanımlanan özelliklere sahip olan aile konutu için şerh konulması söz konusudur.
Tapu kaydında aile konutu şerhi olmadığı takdirde aile konutu niteliğine haiz olan konutun aile konutu olmadığı iddia edilemez. Bu şerh açıklayıcı bir mahiyet taşımakla beraber tapuda bulunmadığı takdirde aile konutu aile konutu olma özelliğini kaybetmez.
Aile konutu olması için şerh gerekli mi? incelendiğinde, eşlerin evlilik birliği içinde yaşam faaliyetlerini sürdürdüğü aile konutu için taşınmaza malik olmayan eş aile konutu şerhi konulmasını tapu müdürlüğünden talep edebilir. Bu tür bir talep karşısında taşınmaza malik olan eşin rızası aranmaz.
Aile konutu dışındaki taşınmazlara aile konutu şerhi konulamaz. Eşlerin birden fazla taşınmaza malik olması durumunda yalnızca aile konutu özelliğine haiz olan mekana şerh konabilmektedir.
Aile birliği içinde eş ve çocukların birlikte yaşam faaliyetlerini sürdürdüğü mekan aile konutu olma niteliğine sahiptir. Bu mekana şerh konulmasa da aile konutu olma özelliklerine haizse hukuki açıdan geçerliliği bulunur. Taşınmazın aile konutu özelliğine sahip olması açısından şerh belirleyici bir etken değildir.
Aile Konutu Şerhi Bulunması Taşınmazın Satışına Engel midir?
Tapuda aile konutu şerhi konmuş olan bir taşınmaz satılabilir fakat diğer eşin rızası alınmak zorundadır. Satış işlemi yapılacağı zaman taşınmaza malik olmayan eşin rızası alınmak zorundadır.
Satış işlemi için taşınmazın maliki olan eşin yanı sıra taşınmaza malik olmayan ve aile konutu şerhi adına tesis edilen eş birlikte rıza gösterdiklerinde aile konutu satılabilmektedir.
Aile konutu şerhi olmasına rağmen evin satılması durumunda tapuda adına şerh tesis edilmiş olan eş tapu iptal ve tescil davası açabilecektir. Taşınmazı satın alan taraf satışın ardından malik olmayan eşin rızasını aldığı takdirde satış geçerli olur.
Aile Konutu Şerhi Kaç Yıl Geçerlidir?
Aile birliği sürerken eşlerin ve varsa çocukların yaşam faaliyetlerini sürdürdüğü mekan aile konutudur. Aile konutuna şerh konulması için mahkeme kanalı ile ya da tapu müdürlüğü üzerinden işlem yapılabilir.
Aile konutuna malik olmayan eş malik olan eşin rızasını aramak zorunda olmadan tapu müdürlüğüne müracaat ederek dilekçe ve ilgili belgelerle birlikte başvuru yaptığında işlem gerçekleştirilebilir.
Aile konutu şerhi için öngörülmüş bir süre sınırlaması bulunmaz. Evlilik birliği sürdüğü müddetçe kural olarak aile konutu şerhi de geçerli olur. Evlilik birliği sonlandığında şerh geçersiz olur.
Evlilik birliği sona erdirildiğinde eşler aile konutundan taşınıp aile konutu niteliğine son verildiği takdirde şerh de sonlanır. Evlilik birliği iptal edildiği takdirde de aile konutu şerhi sona ermektedir.
Ölüm halinde ise sağ kalan eşin miras payı kapsamında aile konutu üzerindeki hukuki hakları korunur. Mal rejimi nasıl belirlenmiş ise sağ kalan eşin bu doğrultuda aile konutu ile ilgili haklarını talep etme imkanı oluşur.
Edinilmiş mallara katılma alacağı söz konusu ise katılma alacağı sağ kalan eş tarafından talep edilebilir. Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi uygulanıyorsa miras ve paylaşmadan doğan hakkını sağ kalan eş alabilir. Miras Hukuku çerçevesinde miras payından düşülmesi yolu ile aile konutu üzerindeki intifa, mülkiyet ve oturma izni haklarının tanınmasını isteyebilir.
Aile Konutu Şerhi Konulan Eve Haciz Gelir mi?
Türk Medeni Kanunu 4721 sayı ile yürürlükte olurken 194. Maddesi kapsamında aile konutu korunur. Eşlerden birinin diğer eşin açık rızası dışında aile konutu üzerinde sorumsuzca tasarrufta bulunması engellenir.
Bu kapsamda eşlerden biri diğer eşin rızasını almadan aile konutu ile ilgili olan kira sözleşmesini feshedemeyeceği gibi konut üzerindeki hakları sınırlayamaz ve devredemez.
Rızası alınmayan eşin hakimin müdahalesini isteme hakkı vardır. Taşınmaz aile konutu olarak özgülendiği takdirde taşınmazın maliki olmayan eş aile konutu şerhi konmasını malik eşin rızasına bakılmaksızın talep edebilir.
Aile konutu olarak şerh konulan ev taşınmaza malik olan eşin borcundan dolayı haczedilememektedir. Haciz işlemi söz konusu olduğu takdirde taşınmaza malik olmayan eş taşınmazın aile konutu olduğunu ifade etmek sureti ile haczin kaldırılması yönünde dava açabilir.
Aile Konutu Şerhi Nasıl Kaldırılır?
Aile konutu şerhinin kaldırılması için malik olmayan eşin rıza göstermesi gerekir. Aile konutuna şerh koyduran eş rıza göstermediği takdirde şerhin kaldırılması mümkün olmaz. Aile birliği sürdüğü müddetçe şerh devam eder.
Şerh, aile birliği sonlandığında, evlilik iptali söz konusu ise kalkar. Aile konutu şerhi tapu dairesinden ya da mahkeme kanalı ile konur. Kaldırılacağı zaman da tapu dairesine gidilmesi gerekir.
Koşulların sağlanması gerekirken aşağıdaki şartlar yerine getirildiğinde aile konutu şerhi kaldırılabilir:
- Taşınmazın maliki olmayan eşin talebi ile konulan şerhte yine aynı eşin rızası aranır.
- Birlikte başvuru söz konusu ise şerh yine birlikte kaldırılabilir. Buna ilaveten lehine şerh verilen eşin talebi ile de kaldırılabilir.
- Eşlerden biri vefat ettiğinde diğer eşin talebi ile şerh kaldırılabilir.
- Aile konutu ile ilgili terkin kararı mahkemece alındığında kararın ibrazı ile şerh kaldırılabilir.
- Kesinleşmiş boşanma kararı söz konusu ise aile konutu şerhi kaldırılabilir.
- Yeni bir aile konutu edinilmesi durumunda diğer konutun bu vasfını yitirdiğinin kaydı sunularak şerh hakkı olan eşin talebi ile kaldırılabilir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Aile konutu şerhi görevli ve yetkili mahkeme şerh koyma işlemi sırasında müracaat edilmesi gereken yerdir. Görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise başvuru sahibi herhangi bir eşin yerleşim yeri mahkemesidir. Dava açıldığında taşınmaz üzerinde malik sıfatı ile hak sahibi olan eşe karşı hareket edilecektir. Bu durumda malik sıfatına sahip olmayan eş ya da konut üzerinde hissedarlık yolu ile malik olma hakkını elde etmiş olan eş taşınmazın maliki sıfatına sahip olan eşe karşı dava açmış olur.
Aile konutu şerhi ile ilgili davalar için zamanaşımı süresi veya hak düşürücü süreden söz edilmez. Evlilik birliğinin devam etmesi dava açabilmek için yeterlidir. Bu tür davalara ilişkin olarak bilinmesi gerekenlerden biri de bağımsız bir dava olarak açılabileceği gibi başka bir dava sırasında da ileri sürülebilir özellikte olmasıdır.
Şerh Düşülebilen Taşınmazlar Nelerdir?
Aile konutu şerhi konulabilen taşınmazlar için belgelerin tamamlanmış olması istenir. Bu evraklar tesis edildikten sonra yetkili ve görevli mahkemeler aracılığı ile dava açılması istenecektir. Aile konutu mülkiyet açısından eşlerden birine ait olabileceği gibi eşlerin konut üzerinde beraber de hisseleri olabilir. Aile konutu eşlerden biri üzerine ise bu durumda konutun maliki olmayan diğer eş tapu kütüğünde konuta yönelik olarak şerhin verilmesini talep edebilmektedir.
Aile konutu şerhi hangi konutlara konabilir ya da hangi konutlar için bu şerhin konulması söz konusu olmamaktadır taşınmazın özellikleri esas alınarak değerlendirilir. 01.01.2002 tarihinden önce elde edilmiş olan aile konutları için geçerli olan şerh konabilmesi işlemi koşullar oluşması durumunda birden fazla ev için de uygulanabilmektedir. Bu tür evlerde eşlerin yaşamsal faaliyetlerini birlikte ve eşdeğer seviyede geçirdikleri kabul edilir.
Aile konutu şerhi konulurken paylı mülkiyetli eş açısından sorun bulunmaz. Paylı mülkiyete konu olan aile konutuna da şerh konulabilir. Aile Mahkemesi aracılığı ile görülen bu tür davalarda eşe ait pay dışındaki diğer maliklerin tasarruf yetkisi kısıtlanamaz. Ayrıca taşınmazın tamamı üzerine de şerh konulamamaktadır. Aile konutu şerhi konulacağı zaman tapu kayıtlarında tarla vasfında görünen konut açısından da şerh koyma yönünde bir engel bulunmamaktadır.
Aile konutu eşin çıplak mülkiyetinde de olabilir. Bu tür durumlar için de hukuken şerh koyma açısından bir engel bulunmamaktadır. Gecekondu vasfına sahip konutlar, kooperatif tahsisli konutlar, kat mülkiyetine sahip olmayan konutlar veya ipotek altına alınmış olan konutlar için de şerh konulmasında hukuki açıdan bir engel bulunmaz.
Boşanma davaları eşlerin ayrılma talebi ile başvurdukları ve Aile Mahkemesi’ne açılan davalardır. Boşanma davaları sırasında da hâkimin re’ sen aile konutuna şerh koyabilme yetkisi bulunur. Hâkim bu tür davalar sırasında bazı geçici tedbirler alma ihtiyacı hissettiğinde kendiliğinden karar verme yetkisini kullanarak aile konutuna şerh koyabilmektedir.
Şerh Konulamayan Taşınmazlar Nelerdir?
Aile konutu şerhi konulamayan taşınmazlar hukuki açıdan uygun olmayanlardır. Aile konutu şerhi konulacağı zaman hukuki koşullarla uygunluk aranır. Bazı konutlar bu açıdan şerh koyabilmek açısından uygun değildir. Mülkiyetleri üçüncü kişide olan taşınmazların üzerine üçüncü kişinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte şerh konulamaz.
Bu konut eşler tarafından aile konutu olarak kullanılsa dahi hukuken tapu kütüğünde şerh konulması mümkün olmamaktadır. Eşlerden birinin oturmadığı konutlar için geçerli olan durumlardan biri de aile konutu şerhi konulamamasıdır. Bu konut eşlerden birine aitse bile şerh konulması mümkün olmamaktadır.
Yeni bir aile konutunda eşlerin yaşamsal faaliyetleri devam ettiği takdirde önceki aile konutu için de şerh konulma imkânı bulunmamaktadır. Eşin el birliği ile mülkiyetinde olan aile konutları için tapu kütüğünde şerh konulması imkânı bulunmamaktadır. Başkası tarafından kiralanmış olan konutlar da şerh konulması yönünde uygun nitelikte değildir.
Aile Konutu Şerhi İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
Aile konutu şerhi belgeler ile başvuru yapıldıktan sonra konulabilir. Belgelerin eksiksiz ve tam olması istenirken bu evraklar Tapu Dairesi’ne teslim edilir.
- Konutun aile konutu olduğu belgelenmelidir.
- Konut için muhtarlıktan ya da apartman yönetiminden alınmış aile konutu olduğuna ilişkin bir belge istenir.
- Vukuatlı nüfus kayıt örneği ya da evlilik cüzdanı Tapu Dairesince istenecektir.
Konut üzerinde herhangi bir çekişme ortaya çıktığı takdirde şerh konulabilmesi için usulüne uygun bir yol izlenmesi gerekir. Bu durumda da dava açılmış olmalıdır. Davacı bu tür bir dava açacağı zaman hukuki yararı olmalıdır.
Aile Konutu Şerhi Konulması Davası
Aile konutu şerhi davası açılırken görevli ve yetkili mahkemelere müracaat zorunluluğu bulunur. Bu tür davalar için hazırlanmış olan dilekçe aracılığı ile hareket edilir. Dava açılma süreçlerinde yatırılması gereken harçlar ve yargılama giderleri yetkili birimlere yapılır. Aile konutu şerhi konulmasını isteyen malik olmayan eş, malik olan eşe karşı dava açar.
Bu durumda husumetin malik olan eşe yöneltilmiş olması koşulu aranmaktadır. Aile konutu şerhi konulması istemi bağımsız bir dava ile talep edilebilir. Bunun yanı sıra sürmekte olan bir dava sırasında da bu talep oluşturulabilir. Bu tür davalarla ilgili olarak bilinmesi gerekenlerden biri de dava ya da karşı dava sırasında verilecek hüküm için Yargıtay’da duruşma isteminde bulunulamamaktadır.
Aile konutuna yönelik şerh konulması taleplerinde davayla ilgili yargılama giderleri için eş sorumlu olmaktadır. Dava açıldığında öncelikle davanın sonucu gerekçeli kararla açıklanmalıdır. Bu durumun dışında ise aile konutu olduğu bildirilen konutun satılması söz konusu ise satımın iptaline yönelik olarak tapu iptal ve tescil davası açılması gerektiğinde bu davanın sonucunun beklenmesi zorunludur.
Tapu kütüğüne işlenebilen şerh türleri arasında yer alan aile konutu şerhi Türk Medeni Kanunu 194. Madde ile mevzuata dahil olan bir konudur. Aile konutu şerhinin tapu kütüğüne işlenebilmesi için geçerli olan en önemli özellik taşınmazın aile konutu niteliği taşımasıdır. Eşler arasında yasal bir evlilik bağı bulunduğunda ve eşlerin seçtiği konut hukuka uygun bir şekilde kullanıldığında aile konutu olma özelliklerinden bazılarını taşıyor olacaktır.
Bu konutun eşlerin yaşam merkezi olması ve eşlerin birlikte bu merkezde yaşamsal faaliyetlerini sürdürüyor olması gerekir. Konutun hukuka uygun olmayan işler için kullanılmaması da aranan koşullardandır. Şerh konulabilmesi için mülkiyet hakları kapsamında hareket edilmesi zorunludur. Ayni haklar kapsam dışı bırakılırken mülkiyet hakkının varlığı aile konutu şerhi konulabilmesi için yeterlidir.
Oturulmayan Eve Aile Konutu Şerhi Konulabilir mi?
Oturulmayan eve aile konutu şerhi konulamaz. Aile konutu ile ilgili olan hükümlerin geçerliliği o taşınmazın ailenin yaşam merkezi olması ile ilgilidir. Herhangi bir konut aile konutu olarak gösterilemeyeceği gibi oturulmayan, eşlerin birlikte kullanmadığı bir ev için de bu şerhin konulması talep edilememektedir.
Aile konutu olarak seçilen taşınmaz eşlerin ortak yaşam alanıdır. Bu yaşam alanını eşler müşterek olarak kullanır. Aile konutunda eşler düzenli olarak birlikte yaşar. Eşler için ortak bir yaşam alanı olmayan, fiilen ikamet edilmeyen konutlar aile konutu olarak değerlendirilmemektedir.
Aile Konutu Şerhi Konan Ev Satılabilir mi?
Aile konutu şerhi konan evin satılması söz konusu ise bu durumda herhangi bir engelle karşılaşılmaz. Evi satın alan kişinin taşınmaz üzerinde şerh olduğunu bildiği kabul edilecektir. Evin satışı sırasında eşin rızası alınmadı ise bu sefer de rıza göstermeyen eş dava açabilir. Evin satışı yönünde rızası olmayan eşin tapu iptal davası açması gerekli olur. Aile konutu şerhi olmasına rağmen satışı yapılan ev için satışa rıza göstermeyen eşin açacağı dava görevli ve yetkili mahkemeler aracılığı ile görülür.
Şerh konulmuş bir taşınmaz üzerinde haciz işlemi de gerçekleştirilebilmektedir. Haciz işleminin irade dışı bir devir işlemi olması dolayısı ile kanunda aile konutuna haciz konmasına ilişkin bir engel bulunmamaktadır. Kural olarak evlilik birliği süresince geçerli olan aile konutu şerhi belirli bir süre geçse dahi sonlanmaz. Evlilik birliğinin devam etmesine bağlı olarak bu şerh geçerliliğini korur.
Şerhin sona ermesi evlilik birliğinin sonlanması ile olur. Bunun yanı sıra evlilik sırasında gaiplik kararı verilmesi, ölüm gerçekleşmesi, evliliğin iptali kararı alınması gibi durumlarda da şerhin sonlanması söz konusudur. Boşanma durumunda aile konutu üzerindeki şerh sonlanır. Boşanma sonucunda taşınmaz aile konutu olma özelliğini yitireceğinden üzerindeki şerhin kaldırılması gerekir. Bu durumda evin maliki olan eş kesinleşmiş mahkeme kararını ilgili tapu dairesine ibraz etmelidir.
Malik eş tek taraflı olarak tapu dairesine şerhin kaldırılması yönünde talepte bulunmalıdır. Ölümün gerçekleştiği durumlarda ise taşınmaz üzerine konulan şerh kendiliğinden düşmektedir. Evlilik sonlanmadan da tapu kütüğünde şerhin kaldırılması söz konusu olabilir. Taşınmaz aile konutu vasfını kaybettiğinde şerh kaldırılabilir. Yeni bir aile konutu edinen eşler için de aynı durum geçerli olur. Bu tür durumlar karşısında tapu memuru aile konutu şerhini kendiliğinden kaldıramamaktadır.
Terkin işlemi gerekli olduğunda malik olan eşin tapuda yer alan şerhin terkini yönünde ilgili tapu müdürlüğüne doğrudan talep oluşturması gerekir. Malik eş başvuru sırasında iddiasını somut delillerle ispat etmelidir. Şerh diğer eşin talebi ile konulduğunda bu eş de şerhin kaldırılmasını talep edebilir.
Aile Konutu Şerhi Dilekçesi
Aile konutu verilmesi talepli dilekçe örneği aşağıda yer almaktadır.
… AİLE MAHKEMESİ HAKİMLİĞİ’NE
DAVACI :
TC KİMLİK NUMARASI :
ADRES :
VEKİLİ :
(Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin)
ADRES :
(Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin)
DAVALI :
KONU : Aile Konutu Şerhi Verilmesi Talebimizden İbarettir.
DAVA DEĞERİ :
(Malvarlığına ilişkin davalarda)
AÇIKLAMALAR :
1-)
2-)
3-)
HUKUKİ NEDENLER :
HUKUKİ DELİLLER :
SONUÇ VE İSTEM :
EK :
Davacı Vekili
Av.