Suç ve Cezaların Memuriyete Etkisi *DMK 48 (2023)

Suç ve cezaların memuriyete etkisi 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda düzenleme alanı bulmuştur. Suç ve cezaların memuriyete etkisi başlıklı içeriğimizin ilgili ziyaretçilerimizce dikkatle incelenmesini tavsiye etmekteyiz.

Hukukumuzda bakıldığında memuriyet kavramının tanımının çok farklı şekillerde düzenlendiğini görmekteyiz. DMK m.4’de değinildiği üzere başlıca memuriyet; mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, Devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilenlerin memur sayılacağı düzenlenmiştir.

Yine aynı madde de, kurumlarda genel politika tespiti, araştırma, planlama, programlama, yönetim ve denetim gibi işlerde görevli ve yetkili olanlar da memur sayılır denilerek yukarıdaki tanımlama dışında kimlerin memur sayılacağı ayrıca belirtilmiştir.

Memuriyetten Çıkarılma Nedir?

Memurluğa alınma şartlarından her hangi birinin taşımadığının sonradan anlaşılması veya memurlukları sırasında bu şartlardan birinin kaybı durumunda kişi memuriyetten çıkarılır. Memurluğa alınma şartları, 657 sayılı kanunun ikinci bölümünde memuriyet alım hususunda genel ve özel şartlar olarak düzenlenmiştir.

Memuriyete Engel Teşkil Eden Mahkûmiyetler

Kasten işlenen bir suçtan ötürü 1 yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına hükmedilmiş kişi memuriyette kabul edilmez ve eğer bu suç görev sırasında işlenmişse memuriyetten çıkarılır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 48/5’te sınırlı sayıda numereus clasus olarak düzenlenen memuriyete engel olan suçlardan alınan mahkûmiyet dışında, bir yıl süreli mahkûmiyet adli para cezasına çevrildiği takdirde memuriyet engeli kalkar.

Devlet Memurları Kanunu 48/5’te düzenlenen suçların herhangi birinin işlenmesi takdirde ceza miktarı ve türü ne olursa olsun işlenen suç vasfından ötürü (yüz kızartıcı suçlar, devlete karşı işlenen suçlar, anayasal düzene karşı işlenen suçlar) memur olma şartı ortadan kalkar.

Bu suçlar kanunda şöyle ifade edilmiştir; ‘‘ Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, (…)(1) zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmama’’ suçlarıdır.

Memuriyete Engel Teşkil Etmeyen Mahkûmiyetler

Taksirle İşlenen Suçlar ;

TCK 22/2 fıkrasına göre taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülemeyerek yapılmasıdır. DMK 48/5 bendine göre taksirli suçlardan alınan cezanın miktarı ve yaptırımı ne olursa olsun memuriyete engel değildir.

Örneğin trafik güvenliğini taksirle tehlikeye sokma suçundan 3 yıl hüküm giyilmesi durumunun memuriyet açısından bir sakıncası bulunmamaktadır. Böyle bir suçu işleyen kişi, cezası bittikten sonra memuriyete dönebilecektir. Memur cezaevinde bulunduğu süre zarfında mazeretli sayılacağından, devam edememekten kaynaklanan görevine sonra verme hali söz konusu olmayacaktır.

Adli Para Cezaları;

DMK 48/5 bendinde belirtilen suçlardan verilen mahkûmiyetler, para cezasına çevrilip çevrilmediği fark etmeksizin memuriyete engel bir durum oluştururken; bu suçlar haricinde bir yılın üzerindeki hapis cezalarının adli para cezasına çevrilmesi durumunda memur olma ehliyeti ortadan kalkmamaktadır. TCK 52/1’e göre verilen bu adli para cezaları beş günden az ve kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça yediyüzotuz günden fazla olamaz.

Suçun İnfazı Süresince Memurluk Yapma Yasağı

TCK 53. Maddesinin uygulanması için gerekli olan ilk şart hapis cezasına mahkûmiyettir. Kasten işlenen suçlar için, aynı maddenin (a) bendine göre; ‘‘Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten’’ hapis cezasının hükmünün kesinleşip infaz süresi tamamlanıncaya kadar devlet memuru yapması yasaklanmıştır.

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma kural olarak sadece hapis cezasının infazı süresince devam etmesi ve infazın tamamlanması ile birlikte kendiliğinden kalkar.Taksirle işlenen suçlar ve kasten işlenen bir yılı aşmayan hapis cezaları bakımından ise Devlet Memurları Kanunu 137. Maddeye göre görevden uzaklaştırma hükmü kurulması gerekmektedir. Ceza kovuşturması sebebiyle görevden uzaklaştırmaya yetkili amir ilgilinin durumunu her iki ayda bir inceleyerek görevine dönüp dönmemesi hakkında bir karar verir ve ilgiliye de yazı ile tebliğ eder (DMK 145/2).

Hapis Cezasının Ertelenmesinin Memuriyete Etkisi

Hapis cezasının ertelenmesi mahkeme tarafından verilen cezanın infazından şartlı olarak vazgeçilmesidir. TCK 51. Maddesinde belirtilen şartlara göre verilen erteleme kararı genellikle kısa süreli hapis cezaları için verilmektedir. Hükümlü infaz süresince cezaevine girmemekte, mahkeme tarafından belirlenen şartları denetim süresince yerine yükümlülüklerini iyi halli olarak yerine getirirse cezası infaz edilmiş sayılmaktadır.

Kasıtlı olarak işlemiş olduğu suçtan bir yıl üzeri hüküm giymek kişinin memuriyetine engeldir. Hapis cezasının ertelenmesi kararında infazdan koşullu olarak vazgeçilmiş olsa dahi kişi hakkında verilen mahkûmiyet kararı ile eş değerdir. Yani bir yıl üzeri hapis cezasına verilen mahkûmiyet sonucu ceza ertelense dahi memuriyet engeli devam etmektedir.

Ertelenen hapis cezası bir yılın altındaysa bu durum kişinin memuriyetine engel teşkil etmez ancak ertelemede belirlenen denetim süresi boyunca hükümlü görevden uzaklaştırılır Dmk 48/5’te belirtilen suçlar, ceza süresi dikkate alınmaksızın ertelense dahi memuriyet statüsüne engeldir.

HAGB’ın Memuriyete Etkisi

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesesinde, deneme süresinin iyi halle geçirilmesi bir başka ifadeyle kasten işlenen yeni bir suç işlenmediği ve mahkemece verilen tedbirlere uygun hareket edildiği takdirde açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak davanın düşmesi sağlanır. Böylece hakkında açılmış olan dava sebebiyle hükmün açıklanması geri bırakılan kişi hiç suç işlememiş sayılır.

Hakkında hükmün açıklanması geri bırakılan kişi kanun karşında hiç suç işlememiş olduğundan memur olabilme statüsünü koruyacaktır. DMK 48/5 için herhangi bir düzenlememe getirilmediği için bu maddede belirtilen suçların herhangi birini işleyen kişi hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmişse memurluk ehliyetini koruduğu düşünülmektedir.

DMK. 131. Maddesi hükmü gereğince ‘‘ memurun ceza kanunlarına göre mahkum olması veya olmaması halleri, ayrıca disiplin cezasının uygulanmasına engel olmayacağı’’ HAGB kararına bağlı kalmaksızın ayrıca disiplin soruşturması yürütülebilir. Disiplin soruşturması, doğrudan ceza mahkemesinde verilen HAGB de isnat edilen suç üzerinden yapılmışsa, Danıştay işlemin hukuka aykırı olduğuna karar vermiştir (D12-K.2008/4502). Disiplin soruşturması ayrı olarak ele alınmalı ve yürütülmelidir. Disiplin soruşturması sonucu verilen karara İdari yargıda iptal davası açılmalıdır.

Memnu Hakların İadesinin Memuriyete Etkisi

Hukukumuzda TCK 53.maddede belirli haklardan yoksunluk olarak düzenlenmiştir. TCK 53’e göre belirlenen süreler veya mahkemenin belirlediği infaz süresi geçtikten sonra kişi haklarına ulaşabilir. Ancak bazı özel kanunlardan doğan hak yoksunluklarına dair düzenlemeler ancak memnu hakların iadesi müessesiyle vukuu bulabilir.

Memnu hak; kişilerin işlemiş oldukları bir suç sebebi ile temel hak olan kamu haklarının bir kısmı ya da tamamının ya da bir meslek ya da sanatın icra edilmesinin mahkeme kararı ile ya da özel kanunlarda bulunan hükümler marifetiyle geçici bir süre ya da tamamen elinden alınmasıdır. DMK 48/5’te belirtilen memuriyete kesin engel teşkil eden suçlar gereği memuriyetten çıkarılanlar, memnu hakların iadesi kararı alsalar dahi memuriyete dönmeleri mümkün değildir.

Sicil Kaydının Silinmesinin Memuriyete Etkisi

Süresiz ya da adli sicilden çıkarılamayan herhangi bir hüküm olmadığından dolayı herhangi bir suç işlemiş ve verilmiş olan cezası infaz edildikten sonra adli sicil kaydından çıkarılmış olan hükümlü memur olabilecektir. Ancak DMK m.48/5’te işlenen suçlar bakımından, adli sicil kaydı silinmiş olunsa bile memuriyet ehliyetini kazanmasına sebep oluşturmaz.

Affa Uğramış Cezaların Memuriyete Etkisi

Af, devletin suçluyu cezalandırmaktan veya verilen cezanın yerine getirilmesinden vazgeçilmesidir. Afları özel ve genel aflar olarak ikiye ayırmak gerekirse, özel af suç veya suçlu üzerindeki tedbirlerin azaltılması başka bir değişle suçun hafifletilmesi olarak tabir edebilir. Genel af ise ceza mahkûmiyetini ve sonuçlarını bir bütün olarak ortadan kaldırır. Genel af memur olabilme ehliyetini sağlar ancak DMK 48/5’ te belirtilen suçların işlenilmesi halinde ceza genel affa uğramış olsa bile memuriyet ehliyetini kazanmak mümkün değildir.

Memurluğa Etki Eden Suçlar Nelerdir?

Devlet memurluğuna etki eden suçlar sonuçları itibarıyla kişinin memur olmasına engel olabilir. Memur olmak isteyen kişi eğer bir suç işlemişse bu suçun memur olmaya engel olup olmadığını bilmek durumundadır. Memurluğa etki eden suçlar Devlet Memurları Kanunu 48. maddesinin genel şartlar başlığı altında şu şekilde sıralanmıştır:

• Kasten işlenen bir suç nedeniyle 1 yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkûm olmak,
• Devlet düzenine karşı işlenen suçlar,
• Anayasal düzene karşı işlenen suçlar,
• Kaçakçılık,
• Rüşvet,
• Görevi Kötüye kullanma,
• Dolanlı İflas (Hileli İflas),
• Zimmet,
• İrtikap,
• Rüşvet,
• Sahtecilik,
• Dolandırıcılık,
• İhaleye Fesat Karıştırma,
• Edimin ifasına fesat karıştırma,
• Suç sonucu ortaya çıkan mal varlığını aklama.

Buna göre sayılı suçlardan birini işleyen kişi devlet memuru olma hakkını kaybetmektedir.

Memuriyete Engel Suçlar

Kişinin belirli suçları işlemesi, memuriyet bakımından engel teşkil eder. İlgililer tarafından merak konusu olan bu suçlar bir üst başlıkta sıralanmış olup ziyaretçilerimizin dikkatle incelemesini tavsiye etmekleyiz.

Memuriyetten Atılma

Memuriyetten Atılma DMK 128. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre aşağıda sayılan hal ve fiilleri gerçekleştiren memurların memuriyet ile ilişiği kesilmektedir.

• Siyasi amaçlarla huzuru, sükûnu ve çalışma düzenini bozmak,
• Grev veya iş yavaşlatma,
• Toplu olarak işe gelmemeye, greve ve iş yavaşlatmaya teşvik etmek,
• Siyasi olarak yasaklanan afiş, broşür ve basımı yapılan her türlü belgeyi çoğaltmak, dağıtmak, kuruma asmak yoluyla teşhir etmek,
• Siyasi parti üyeliği,
• 1 yıl içinde özürsüz 20 gün işe gelmemek,
• İlgili amirin olağanüstü hâl, savaş ve doğal afet durumlarından verdiği görev ve emirleri yerine getirmemek,
• Gerekli yetki ve izni almadan gizli bilgileri ifşa etmek,
• Atatürk aleyhine suç işlemek,
• Yurt dışında görev yapan memurların devletin itibarsızlaştıracak ve görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlar sergilemek.

Memurluğu Sona Erdiren Haller

Memurluğu sona erdiren haller ölüm, istifa (memurluktan çekilme), memurluktan çekilmiş sayılma, emeklilik, memurluktan çıkarılma, memurluğa devam etmesi için gerekli koşullarda eksiklik bulunmak şeklindedir.

Memurluğu sona erdiren hallerden en az bilineni memurluktan çekilmiş sayılmadır. Memurlar işe gelmediği durumlarda mazeret bildirmek zorundadır. Kişi kesinti yaşanmadan 10 gün işe gelmemiş ve mazeret bildirmemişse memurluktan çekilmiş sayılır. Bu durum ilgili kişinin memurluğunu sona erdirmektedir.

Memurluk Şartları

Memurluk şartları genel şartlar ve özel şartlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Genel şartlar:

• Türk vatandaşı olmak,
• 18 yaşından büyük olmak,
• En az ortaokul mezunu olmak,
• Hırsızlık, dolandırıcılık vb. Memuriyete engel suçlar olarak bilinen suçlardan herhangi birini işlememiş olmak,
• Askerlikle ilişiği olmamak (askerliği tecilli kişiler askerlikle ilişiği olmayan kişiler olarak kabul edilir.),
• Akıl sağlığında görevini yapmaya engel bir noksanlık bulunmamak.

Olarak sıralanmaktadır. Memur olabilmek için bazı alımlarda özel şartları da karşılamak gerekmektedir. Memurluğun özel şartları kamu işe alım ilanlarında ayrıca belirtilmektedir. Memurluğun özel şartları aşağıdaki şekildedir:

• KPSS’den yeterli puanı almış olmak,
• Kamu işe alım ilanında istenilen fakülteden mezun olmuş olmak,
• Memurluğun niteliğine göre aranan sağlık testinden geçmiş olmak,
• YDS’den yeterli puanı almış olmak,
• Sağlık ve fizyolojik yeterlilik testinden geçmek,
• Kurum ilanında özellikle belirtmişse istenilen sertifikaya sahip olmak.

Kamu kurumları işe alım ilanlarında özel şartların tamamını veya birkaçını şart olarak koyabilir. Kurumun ve ifa edilecek memurluğun niteliğine göre bu şartlar değişmektedir. Örneğin asker ve polis alımında sağlık ve fizyolojik yeterlilik testi ön plandayken akademik alımlarda yabancı dilde yeterli puanı almış almak önemli bir kriteri oluşturmaktadır.

Atanmaya Engel Durumlar

Atanmaya engel durumlar devlet memurları kanununda sayılan genel ve özel şartların yerine getirilmediği takdirde ortaya çıkmaktadır. Kişi, memurluğa engel suçlardan birini işlemişse, 18 yaşından küçük, kurumların belirlediği üst yaş sınırından büyük ise, İstenilen KPSS şartını taşımıyorsa memur olması mümkün değildir. Ayrıca güvenlik soruşturması sonucunda ortaya çıkan olumsuzlukta atanmaya engel durumlardan birini teşkil etmektedir.

Adli Para Cezası Memuriyete Engel Mi?

Adli para cezası memuriyete engel değildir. Dikkat edilmesi gereken tek husus vardır; DMK 48. Maddede sayılan memur olmaya engel suçların herhangi birisinden ceza alan kişi, bu cezası adli para cezasına çevrilmiş olsa dahi memur olamaz.

1 Yıldan Fazla Ceza Alan Memur

1 yıldan fazla ceza alan memur suçu kasten işlemişse memuriyetle ilişiği kesilmektedir. Kişinin memur olarak hayatına devam edebilmesi için suçu kasten değil taksirle işlemiş olması gerekmektedir. Taksirle işlenen suçlarda 1 yıldan fazla ceza alan kişinin memuriyetine son verilmemektedir.

Devam Eden Ceza Davası Memuriyete Engel Mi?

Devam eden ceza davası memuriyete engel değildir; ancak yargılama sonucu kasten işlenen suçtan dolayı 1 yıl ve daha fazla ceza alan kişinin memuriyetle ilişiği kesilir. Ayrıca yüz kızartıcı suçlar olarak da nitelendirilen ve DMK 48. Maddesinde sayılan suçlardan birini işleyen kişinin aldığı cezanın yılına bakılmaksızın memuriyetle ilişiği kesilmektedir.

Belirtilmesi gereken bir diğer husus bazı kurumlar memur alımında özel şart koyma yetkisine sahiptir. Bu kurumlar özel şartlar kısmında “devam eden ceza davası bulunmamak” şartını koşmuşsa kişi memur olmak için o kuruma başvuramaz.

5 Yıl Denetimli Serbestlik Memuriyete Engel Mi?

5 yıl denetimli serbestlik memuriyete engel değildir. Bu durum Anayasa mahkemesinin kararı ile sabittir. 5 yıl denetimli serbestlikte bir hüküm yoktur. Dolayısıyla memuriyete başvuru için engel teşkil edecek bir durum ortaya çıkmamaktadır.

Arşiv Kaydı Olan Memur Olabilir Mi?

Arşiv kaydı kural olarak memuriyete engel değildir; ancak arşiv kaydına konu olan suçun ne olduğu önem kazanmaktadır. Kişi memur olmaya engel suçlardan birisini işlemiş ise memur olması hiçbir şartta mümkün değildir. Ayrıca kurum ilanlarında “arşiv kaydı bulunmamak” bir ön şart olarak kabul ediliyorsa kişi o kuruma başvuruda bulunamamaktadır.

Devlet Memuru Kaç Yıl Ceza Alırsa Memurluktan Atılır?

Devlet memuru kasten işlediği suçlarda 1 yıl veya daha fazla ceza alırsa memurluktan atılmaktadır. Kişi memuriyete engel olan suçlardan birini işlemişse cezasına bakılmaksızın memuriyetle ilişiği kesilir. Örneğin bir memur hırsızlık suçundan dolayı 1 yıldan az bir ceza alsa dahi memur olarak görevine devam edememektedir.

Denetimli Serbestlik Memuriyete Engel Mi?

Denetimli serbestlik memuriyete engel değildir. Anayasa Mahkemesine göre denetimli serbestlikte hükmün açıklanması geriye bırakılır ve bu durum bir hüküm oluşturmaz. Dolayısıyla denetimli serbestlik şeklinde infaz rejimi uygulanan kişinin önünde memur olması için bir engel bulunmamaktadır.

İdari Para Cezası Memuriyete Engel Mi?

İdari para cezası memuriyete engel değildir. Söz gelimi pandemi tedbirlerine göre maske takmayan kişiye verilen para cezası idari bir para cezasıdır ve bu durum memuriyete engel değildir. Kurumların açtığı ilanlarda idari yaptırımın memurluğa engel olup olmadığı ayrıca belirtilir.

Kişi genel ahlaka aykırı yerlerde çalışmış, kumar, alkol ve uyuşturucu nedeniyle hakkında idari yaptırım uygulanmış ise memur olamaz. Örneğin kişi hakkında kumar nedeniyle idari soruşturma yapılmış ve bu soruşturmanın sonucunda idari para cezası verilmiş olsun. Bu kişi memur olma hakkından yararlanamaz.

Zina Yapan Memurun Cezası

Zina, Türk Ceza Kanununa göre suç değildir. Dolayısıyla zina yapan kişinin devlet memurluğundan çıkarılması gibi bir durum söz konusu değildir. Dikkat edilmesi gereken tek nokta bulunmaktadır; zinanın memurluğa yakışmayacak şekilde ve genel ahlak kurallarına aykırı bir biçimde kamusal alanda yapılmaması gerekmektedir. Bu durumda kişi, bir daha alınmamak üzere memurluktan çıkarılmaktadır.

Hakaret Suçu Memuriyete Engel Mi?

Hakaret suçu işleyen kişiler 1 yıldan az ceza alması durumunda memur olma hakkına sahiptir. Kişi, Cumhurbaşkanına hakaret suçunu işlemişse memur olması mümkün değildir. Cumhurbaşkanına hakaret, millete ve devlete karşı işlenen suç olarak kabul edilir. Dolayısıyla devlete ve millete karşı suç işleyen kişiler memuriyete girmeye hak kazanamazlar.

Kimler Devlet Memuru Olamaz?

Genel ve Özel memur olma şartları taşımayan kimse devlet memuru olamaz. Genel şartlar; T.C. vatandaşı olmak, 18 yaşından büyük olmak, memuriyete engel olan suçları işlememiş olmak, askerlikle ilişiği olmamak olarak sıralanırken özel şartlar kamu işe alım ilanında belirtilen yüksek eğitim veren öğrenim kurumların birinden mezun olmak, yeterli KPSS ve YDS puanını almış olmak, istenen sertifikaya sahip olmak sıralanabilir.

20 Ekim 2023