Bölge İdare Mahkemesi 2576 sayılı Kanun ile kuruluşu, oluşumu ve görevleri düzenlenen genel görevli mahkemelerdir. Türk hukuk sistemi dereceli bir yapıya sahiptir ve kişiler hakkında verilen kararın kesin olmadığı durumlarda bir üst mahkemeye başvurma hakkına sahiptir. Bölge İdare Mahkemesinin bir diğer adı da istinaf mahkemesidir. Bu mahkemeler yargıdaki işi yükünü azaltmak ve hak arama özgürlüğüne katkıda bulunmak amacıyla 2016 yılında kurulmuştur.
Bölge idare mahkemesi bir üst mahkeme niteliğini haiz olup Adalet Bakanlığınca kurulmaktadır. Adalet Bakanlığı coğrafi konum, iş yükünü dikkate alarak kurduğu bu mahkemelerin yargı çevresinin belirlenmesinde Hazine ve Maliye Bakanlığının, Ticaret Bakanlığının ve İçişleri Bakanlığının görüşlerine başvurur. Yargı çevresinin değiştirilmesi ise Adalet Bakanlığının istemi ve HSK kararı ile olur.
Bölge idare mahkemesi başkanlık, başkanlar kurulu, daireler, BİM adalet komisyonu ve müdürlüklerden oluşur. Daireler biri idare diğeri vergi alanında çalışmak üzere en az iki tane olmak zorundadır. Daireler istinaf başvurularını incelediğinden dolayı ilk derece mahkemeleri olarak vergi mahkemesi ya idare mahkemesinin kararı ilgili daireye gönderilir. Daire sayısı HSK kararı ile artırılıp azaltılabilir. Dairelerin sayısı iş yükü ile doğrudan alakalıdır.
Bölge İdare Mahkemesi Nedir?
Bölge idare mahkemesi, ilk derece mahkemelerin vermiş olduğu kesin olmayan kararlara karşı vatandaşların istinaf başvurusunu inceleyen ve bunları karara bağlayan mahkemelerdir. Bir kararın kesin olması, başvurulacak herhangi bir yargı merciinin bulunmamasını ifade eder. İşbu mahkemeler tarafından istinaf başvurusu kabul edildiği takdirde mahkeme davayı yeniden ele alır. İlk derece mahkemesinin vermiş olduğu kararda hukuka aykırılı tespit etmesi halinde dava hakkında yeni bir karar verilir. Böylelikle vatandaş ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu karar karşısında istinafa başvurarak hakkını korumuş olur.
Vatandaşlar ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu kararlara karşı her zaman istinaf başvurusunda bulunma hakkına sahip değillerdir. Kanun koyucu istinaf başvurusunda bulunabilmek için parasal sınır belirlemiştir. Buna göre dava konusu miktar 20.000 TL aşağısında ise istinaf başvurusu yapmak mümkün değildir. Dolayısıyla dava konusu miktar 20.000 TL ve aşağısındaysa ilk derece mahkemelerinin vermiş olduğu karar kesindir ve bölge idare mahkemesine başvurulamaz.
İstinaf mahkemesi olarak görev yapan bu mahkemeler aynı zamanda ilk derece mahkemeleri arasında çıkan uyuşmazlıkları gidermekle de görevlendirilmiştir. Bir üst mahkeme olarak yalnızca istinaf başvurularını değil, yargı kolu içinde görev ve yetkiye dair uyuşmazlıkları da çözümlemektedir.
Bölge İdare Mahkemesi Görevleri Nelerdir?
Bölge idare mahkemesi görevleri; 2576 sayılı kanun Bölge idare mahkemesi görevleri istinaf başvurusunu karara bağlamak, idare mahkemesi ile vergi mahkemesi arasında ortaya çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını çözümlemek ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmaktır.
1) İstinaf Başvurularını İncelemek ve Karara Bağlamak
Bölge idare mahkemelerinin kurulmasındaki temel amaç vatandaşların ilk derece mahkemelerinin vermiş olduğu karara karşı başvurduğu istinafı karara bağlamaktır. Vatandaşlar ilk derece mahkemesinin kararının tebliğinden itibaren 30 gün içinde istinaf kanun yoluna başvurabilirler. Bu sayede vatandaşların bir üst mahkeme aracılığıyla haklarında verilmiş karar kontrol ve tasdik edilmiş olur.
2) İdare ve Vergi Mahkemeleri Arasında Çıkan Görev ve Yetki Uyuşmazlıklarını Çözümlemek
Bölge idare mahkemesi ilk derece mahkemesi olarak görev yapan vergi ve idare mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetkiye ilişkin uyuşmazlıkları çözmekle yükümlüdür. Görev, hangi yargı kolunda kurulmuş olan mahkemenin davaya bakacağı ile alakalıyken yetki hangi yer mahkemesinin davaya bakacağı ile alakalıdır. Örneğin bir idare mahkemesi dava açma dilekçesini görev yönünden reddedebilir. Bu durumda davaya vergi mahkemesinin bakacağı varsayılır; ancak vergi mahkemesi de aynı davanın görev alanına girmediğini düşünüyorsa bu uyuşmazlık bağlı oldukları bölge idare mahkemesi tarafından çözülür.
3) Kanunlarla Verilen Diğer Görevleri Yapmak
Söz konusu mahkeme, ancak özel kanunlarla ve yargı fonksiyonunu aşmamak şartıyla görevlendirilebilir. Türkiye’de kamu personel yönetiminde birtakım kamu görevlisi hakkında suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılması için ilgili bakanlığın izni gerekmektedir. Bakanlıkların soruşturmaya izin vermediği durumlarda itiraz için Ankara Bölge İdare Mahkemesi görevlendirilmiştir.
