Velayet, 18 yaşından küçük çocukların ebeveynlerinin boşanması durumunda bakımını, eğitimini ve yararının hangi ebeveyni tarafından üstleneceğinin belirlendiği bir dava türüdür. Velayet davalarında ortaya çıkan en önemli kavram çocuğun üstün yararıdır.
Yaşanan her türlü somut olay çocuğun üstün yararı çerçevesinde değerlendirilir. Velayet davalarında bir diğer unsur çocuğun idrak yaşına geldikten sonra yaptığı tercihtir. Bu direkt velayet davasını etkilemez ama hâkim kanaatinin oluşmasında etkili bir durumdur.
İçindekiler
- 1 Velayetin Anneye Bırakılamayacağı Haller Nelerdir?
- 2 Velayeti Annede Olan Çocuğun Babaya Gitmek İstememesi
- 3 Velayeti Annede Olan Çocuğun Babasının Hakları
- 4 Çocuğun Velayeti Hangi Durumda Babaya Verilir?
- 5 Aldatmada Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
- 6 Boşanmış Baba Kaç Yaşında Çocuğunu Yatılı Olarak Alabilir?
- 7 18 Yaşından Sonra Velayet Düşer mi?
- 8 4 Yaşındaki Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
- 9 5 Yaşında Çocuğun Velayeti Kime Verilmektedir?
- 10 7 Yaşındaki Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
- 11 Velayeti Annede Olan Çocuğun Babada Kalması
Velayetin Anneye Bırakılamayacağı Haller Nelerdir?
Velayet davalarında çocuğun velayetinin hangi ebeveyne verileceği eşler arası uyuşmazlık yaratan bir konudur. Uygulamada çocuğun velayetinin anneye verilmesi yönünde bir eğilim olsa da birtakım durumlarda çocuğun velayeti anneye verilmez. Çocuğun velayetinin anneye verilmediği durumlara aşağıdaki faktörler etkilidir:
- Annenin Sağlık Durumunun Elverişli Olmaması
Annenin sağlık durumu psikolojik veya fizyolojik olarak çocuğun bakımına elverişli değilse çocuğun velayeti anneye verilmez. Annenin psikolojik durumunun bozuk olduğu iddia edildiğinde hâkim gerekli tetkikleri yaptırmak üzere devlet hastanesine anneyi sevk eder.
Hastane raporunda annenin çocuğun bakımını üstlenemeyecek, yararını gözetemeyecek durumda psikolojik rahatsızlığının olduğu rapor edilirse çocuğun velayeti anneye verilmez.
- Annenin Fiil Ehliyeti/ Akıl Sağlığı Yerinde Olmaması
Fiil ehliyeti bulunmayan anneye çocuğun velayet hakkı verilmemektedir. Fiil ehliyeti, kısıtlı olmayan ergin bireylerin ayırt etme gücüne sahip olduğu varsayımı ile borç altına girebilmelerini ifade etmektedir.
Anne ayırt etme gücünden yoksun veya akıl sağlığında bir zayıflık varsa çocuğun velayet hakkı verilmez çünkü çocuğun yararını gerçekleştirebilmek için annenin akıl sağlığının yerinde olması ve ayırt etme gücünün noksan olmaması gerekir.
- Annenin Haysiyetsizce Yaşam Sürmesi
Haysiyetsizce yaşam sürme boşanma davalarına sebebiyet verdiği gibi çocuğun velayetinin kime verileceğini de etkilemektedir. Velayet davalarında çocuğun üstün yararı en önemli kıstas olduğundan dolayı annenin sürdüğü yaşam tarzı çocuğun bakımını olumsuz etkileyecek durumda ise veya psikolojik ya da fizyolojik zarar görme ihtimalini barındırıyorsa çocuğun velayeti anneye verilmez. Çocuğun ahlaki ve duygusal eğitiminin sağlan
- Annenin Uyuşturucu ve Alkol Bağımlılığı
Uyuşturucu ve alkol bağımlılığı bulunan ve zararlı alışkanlıklardan dolayı tedavi gören anneye çocuğun velayetinin verilmesi mümkün değildir. Kötü alışkanlığa sahip annenin, çocuğun faydasını gözetemeyeceği, bakımında gerekli özeni gösteremeyeceği varsayılır.
Çocuk sağlıklı, mutlu bir hayat sürmesi hedeflenen amaç olduğundan dolayı çocuğun sağlığını direkt etkileyecek, onu zararlı alışkanlıklara özendirecek bir yaşam tarzına sahip anneye çocuğun velayetinin verilmesi mümkün değildir.
- Annenin Suçtan Hüküm Giymesi veya Tutuklanması
Annenin bir suçtan tutuklanması, cezaevine düşmesi durumunda velayetin anneye verilmesi mümkün değildir. Tutuklu halde bulunan annenin çocuğun her türlü ihtiyacına cevap vermesi olanaksızdır.
Bu durumda çocuğun ihtiyaçlarının giderilmesi ve olağan şartlarda yaşamına devam etmesi esası göz önünde bulundurularak velayeti babaya verilir. Annenin tutukluluk halinin sona ermesi velayetin değişmesi için bir gerekçe oluşturabilir; ancak burada velayet hakkının babada devam edip etmeyeceği hakim takdirindedir.
- Annenin Velayet Hakkını Kötüye Kullanması
Velayet, çocuğun üstün yararının sağlanmasını amaç edinen ve çocukla ebeveyn arasında hukuki bir durum yaratan ilişki biçimidir. Velayet hakkı kimde olursa olsun diğer ebeveynin de birtakım hakları bulunur.
Belirli saatlerde çocuğuyla görüşme veya çocuğun diğer ebeveyninde yatılı kalması bu haklardan birkaçına örnek teşkil etmektedir; ancak velayet hakkını elinde bulunduran anne, bu hakkını kötüye kullanıyorsa çocuğun babası ile duygusal bir bağ kurmasını engelliyor ve baba bu yolla cezalandırılıyorsa çocuğun velayeti anneye verilmez.
Velayet, çocuğun üstün yararının sağlanması içindir. Dolayısıyla bu yolla eşlerden birinin cezalandırılması hukuka aykırılık oluşturmaktadır. En nihayetinde velayetin anneye verilmemesine yahut velayetin el değiştirmesine sebebiyet verir.
- Annenin Sonradan Yaptığı Evlilik
Velayet hakkına sahip annenin sonradan yaptığı evlilik kural olarak velayeti etkilemektedir ancak sonradan yapılan evlilik sürecinde çocuğa uygulanan psikolojik ve fiziksel şiddet velayetin anneden alınmasına neden olur. Sonradan yapılan birlikteliğin çocuğun maddi ve duygusal ihtiyaçlarına cevap veremeyecek şekilde kurulması ve çocuğun zarar görme ihtimali gözlemlendiğinde ise velayet hakkı anneye hiç verilmemektedir.
Velayeti Annede Olan Çocuğun Babaya Gitmek İstememesi
Velayeti annede olan çocuğun babaya gitmek istememesi yalnızca idrak yaşını geçen çocuklar için mümkün olabilmektedir. Yargıtay içtihatlarına göre kural olarak çocuğun idrak yaşı 12 kabul edilir. Dolayısıyla idrak yaşına gelmemiş çocuğun herhangi bir gerekçeyle babasıyla görüştürülmemesi mümkün değildir. Annenin velayet hakkını almış olması babanın haklarının olmadığı anlamına gelmemektedir.
Velayeti Annede Olan Çocuğun Babasının Hakları
Velayeti annede olan çocuğun babasının çocuğunu görme ve onunla vakit geçirme hakkı bulunmaktadır. Mahkeme kararı olmadıkça çocuğun babası ile ilişkisinin anne kararıyla kesilmesi mümkün değildir.
Dolayısıyla baba, çocuğuyla vakit geçirebilir, onun ihtiyaçlarını karşılayabilir ve çocuğuyla sosyal aktivitelere katılabilir. Ayrıca baba, velayetin değiştirilmesini talep etme hakkına da sahiptir. Bunun için velayetin değiştirilmesine yönelik dava açma hakkı mevcuttur.
Çocuğun Velayeti Hangi Durumda Babaya Verilir?
Çocuğun velayeti annenin çocuğun bakımını üstlenemeyecek, üstün yararını gözetemeyecek durumda olması halinde babaya verilir. Annenin psikolojik veya fizyolojik sağlık durumunun bozuk olması, sürdüğü yaşam tarzı, uyuşturucu ve alkol bağımlığı ve annenin tutuklu halde bulunması durumunda çocuğun velayeti babaya verilir.
Aldatmada Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
Aldatma bir boşanma sebebidir ve velayeti direkt etkilemez; ancak hakim kanaati açısında aldatma olumsuz bir izlenim oluşturur. Hâkim, çocuğun yararını en iyi kimin sağlayacağını gözettiğinden dolayı yaratılan herhangi bir olumsuz izlenim velayet davasının sonucunu etkileyebilmektedir. Sonuç olarak aldatma, velayet hakkını direkt etkilemese dahi dolaylı yollardan hâkim kararını etkileyebilmektedir.
Boşanmış Baba Kaç Yaşında Çocuğunu Yatılı Olarak Alabilir?
Velayet davası sonucunda anne ve babanın çocuğu ile ilişkisi velayet hakkı elinde bulunmayan ebeveynle hangi sıklıklarla görüşeceği, yatılı kalıp kalamayacağı düzenlenir. Burada yaş skalası 3-5 ve 5-18 yaş olarak belirlenmiştir.
Çocuğun 3 yaşından sonra annesi ile olan bağının zayıfladığı varsayılır; ancak bu durum yine de mahkeme kararıyla düzenlenebilir. 3 ila 5 yaşları arasında bir çocuğun annesiyle uzun süre ayrı kalamaması, duygusal olarak eksikliğini şiddetli bir biçimde hissetmesi normaldir. Dolayısıyla genel olarak çocuğun 5 yaşından sonra babasıyla yatılı kalması mümkündür.
18 Yaşından Sonra Velayet Düşer mi?
18 yaşından sonra velayet hakkı düşer. Türk Medeni Kanunu’na göre erginlik yaşı 18’dir. 18 yaşına giren bireylerin kural olarak yararını kendisinin gözetebileceği ve bir birey olarak hayatına devam edebileceği varsayılır. Dolayısıyla velayete ilişkin tüm kıstas ve kriterler, kişi 18 yaşına girdikten sonra kaybolmaktadır.
4 Yaşındaki Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
4 yaşındaki çocuğun velayeti genel olarak anneye verilir. Yargıtay kararlarına göre 0-3 yaş arası çocukların annesinden duygusal ve fiziksel olarak ayrılması olası değildir. Çocuk 4 yaşına geldiğinde ise anneye olan şiddetli bağımlılık önceki döneme göre azalır; ancak çocuğun anneden ayrılması için bu durum yeterli değildir. Bu bilgiler ışığında 4 yaşında çocuğun velayet hakkı anneye verilmektedir.
5 Yaşında Çocuğun Velayeti Kime Verilmektedir?
5 yaşındaki çocuğun velayeti anneye verilmektedir. 5 yaşındaki çocuk özenli bir bakıma muhtaçtır. Her ne kadar çocuk 0-3 yaş aralığını geçmiş dahi olsa ihtiyaçları devam etmektedir ve annesinin duygusal eksikliğini hissetmeyecek bir yaş aralığında değildir. Sonuç olarak 5 yaşındaki bir çocuğun velayeti normal şartlar altında annesindedir.
7 Yaşındaki Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
7 yaşındaki çocuğun velayeti genellikle anneye verilmektedir. Hakim, çocuğun üstün yararını göz önünde bulundurarak karar verir; ancak 7 yaşındaki çocuğun fikirleri de bir intiba yaratmaktadır. Çocuk, idrak yaşına ulaşmadığından dolayı tercihleri hakim kararına direkt etkilememektedir fakat bir önem arz ettiği kesindir.
Velayeti Annede Olan Çocuğun Babada Kalması
Velayeti annede olan çocuğun babada kalması mümkündür Baba çocuğuyla ilişki kurma hakkına sahiptir ve bu haktan mahrum bırakılamaz; ancak çocuğun babada kalması için çocuğun yaşı önem arz etmektedir.
Örneğin 0-3 yaş aralığındaki bir çocuk duygusal ve fiziksel olarak anneye muhtaçtır. Bu durumda çocuğun baba da kalması mümkün değildir. Çocuğun annesiyle bağını zayıflatıp sosyalleşecek yaşa gelene kadar babasında kalması uygun görülmemektedir.
