Boşanma sebepleri nelerdir? diye bakıldığında, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 161 ila 166’ncı maddelerini incelemek gerekir. Zira boşanma nedenlerinin neler olduğu söz konusu maddeler arasında düzenlenmiştir.
Boşanma sebepleri aile yapısı, sosyal ve ekonomik durum gibi birçok nedenden dolayı farklılık göstermektedir. Bu sebepler, genel boşanma sebepleri ve özel boşanma sebepleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Boşanma sebepleri ve tarafların bu sebeplerdeki kusur oranı, tazminat, nafaka ve velayet üzerine çıkan uyuşmazlıkları doğrudan etkilediği için oldukça önemlidir.
| Boşanmanın Özel Sebepleri | Boşanmanın Genel Sebepleri |
| Zina (TMK 161) | Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması (TMK 166/1-2) |
| Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış (TMK 162) | Eşlerin Anlaşması (TMK 166/3) |
| Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK 163) | Ortak Hayatın Yeniden Kurulamaması (TMK 166/4) |
| Terk (TMK 164) | |
| Akıl Hastalığı (TMK 165) |
4721 Sayılı TMK Çerçevesinde Boşanma Nedenleri
Evlilik birliğini sona erdiren normal hal, boşanmadır. Boşanma, anlaşmalı ve çekişmeli olmak üzere iki farklı boşanma davası ile mümkündür. Her iki davada ancak bir boşanma sebebine dayanılarak açılabilir. Bu nedenle, ayrılma sebepleri de 4721 sayılı TMK m. 161 ila 166 arasında düzenlenmiştir. Sonuç olarak, evliliği bitirmek için açılacak davada bu sebeplerden en az birine dayanmak gerekir.
Anılan Kanun’da boşanma nedenleri; özel boşanma nedenleri ve genel boşanma nedenleri olarak iki başlıkta düzenlenmiştir. Her iki grup da önemli olduğu için aşağıda ayrı başlıklar halinde boşanmanın genel ve özel nedenlerini incelemiş bulunuyoruz. Bu sebeple, ziyaretçilerimizin ilgili başlıkları dikkatle okumasını tavsiye etmekteyiz.
Özel Boşanma Sebepleri
Boşanmanın özel nedenleri, Türk Medeni Kanunu’nun 161 ila 165 inci maddelerinde tek tek düzenlenmiştir. Özel boşanma sebeplerini aşağıda ayrı başlıklar altında incelemiş bulunmaktayız.
Zina (Aldatma)
Zina özel boşanma sebepleri arasında olup TMK 161. maddesince düzenlenmiştir. Eşlerden birinin zina etmesi diğer eşe boşanma davası açma hakkı doğurmaktadır. Fakat zina eyleminden haberi olan eş 6 ay içinde boşanma davası açmak mecburiyetindedir. Bu süre zina eyleminin öğrenilmesinden itibaren geçerli olup her halde süre 5 yıldır. Ayrıca zina konusunda en önemli nokta eşlerin birbirini affetmesiyle alakalıdır. Zira aldatılan eş, zina eyleminden haberdar olmuş ve eşini affetmişse dava açma hakkı yoktur.
Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış
Eşin hayatına kastedilmesi, pek kötü ve onur kırıcı davranış özel boşanma sebeplerindendir:
- Eşin hayatına kastedilmesi, kişinin eşini öldürme saiki ile hareket etmesini ifade eder. Kasıt, temel unsurdur. Eşin ihmalkâr tavrı kasıt olarak nitelendirilmemektedir. Kişinin eşini maddi veya manevi baskı yoluyla intihara sürüklemesi yahut somut olaya göre ölmemesi için elinden geleni yapmaması da hayata kastı oluşturur.
- Pek kötü davranış, kişinin vücut bütünlüğü ve sağlığı ile ilgilidir. Aynı zamanda anayasal bir hak olan vücut bütünlüğünün dokunulmazlığı, eşin saldırısı ile zarar görüyor ve kişinin fiziksel ve psikolojik sağlığını tahrip eden bir boyuta ulaşıyorsa mağdur eşin boşanma davası açma hakkı doğar. Doğal olmayan yollarla cinsel ilişkiye zorlama, fiziksel şiddet, evden kovma yahut eve kapatma, işkence pek kötü muamele örnekleri olarak sayılabilir. Pek kötü muamele için dava açma süresi 6 aydır ve bu süre her halde 5 yıldır. Belirtilen süre içerisinde dava açmayan taraf dava açma hakkını kaybeder.
- Onur, hukuk literatüründe evrensel bir kavramdır ve insanın varlığına ve kişiliğine duyduğu saygıyı ifade eder. Hakaret, iftira ve benzeri davranışlarla eşin kişiliğini hedef almak, onu toplum veya sosyal çevresi nezdinde küçük düşürmek onur kırıcı davranış olarak nitelendirilir. Onur kırıcı davranış sosyal hayatta birçok biçimde ortaya çıkabilir. Onur kırıcı davranışta bulunan eş kural olarak tam kusurlu kabul edilir ve boşanma gerçekleşir.
Onur Kırıcı Davranışlar Nelerdir?
Eşlerin onur kırıcı davranışta bulunması, boşanma davasında ileri sürülebilecek sebepler arasında yer alır. Fakat onur kırıcı davranışların neler olduğu merak edilir. Bu tür davranışlara verilebilecek pek çok misal bulunsa da biz yalnızca bazı yaygın davranışları ifade etmekle yetineceğiz. Uygulamada sıkça karşılaşılan onur kırıcı davranışlar şunlardır:
- Kocanın karısını evden atması,
- Kocanın, karısının bakire olmadığını açıklaması,
- Eşin peşinde hafiye dolaştırılması,
- Kocası eve geç geldi diye sinirlenen kadının, kocasının iş yerine giderek ona hakaret etmesi,
- Adliye koridorlarında tarafların birbirlerine hakaret etmesi (özellikle merak edilen “küfür etmek boşanma sebebi midir?” sorusu da bu çerçevede değerlendirilebilir.
Suç İşleme ve Haysiyetsizce Yaşam Sürme
Suç işleme özel boşanma sebebidir. İşlenen suçun küçük düşürücü olması ve evlilik esnasında gerçekleşmesinin yanı sıra ortak hayatın sürdürülebilirliğini de tehdit etmesi gerekmektedir. Bu hallerde özel boşanma sebebi ileri sürülerek boşanma davası açılabilmektedir.
Küçük düşürücü suçlarda kıstas toplumun asgari ahlak kurallarını dahi karşılayamaması ve vicdanlarda uyandırdığı rahatsızlık olarak belirtilebilir. Eşlerden birisinin adam öldürmesi, dolandırıcılık yapması ve rüşvet alması bu suçlara örnek olarak gösterilebilir.
Haysiyetsizce yaşam sürme, toplum nezdinde rahatsızlık uyandıran, asgari ahlak kurullarının gereğini yerine getiremeyen, vicdanda rahatsızlık uyandırabilecek ve utanç duygusu yaratan iş ve faaliyetlerin sürekli bir biçimde gerçekleştirilmesi veya yaşam tarzı haline getirilmesini ifade eder. Sosyal hayatta birçok örneği olup eylemin ya da yaşam tarzının haysiyet ile bağdaşıp bağdaşmadığının tespitini hâkim en doğru şekilde tayin edecektir.
Haysiyetsizce yaşam sürmede temelde üç kıstas yer alır: Evlilik esnasında var olma, devamlılık ve belirli bir süre devam etmesi. Evlilik esnasında var olma aile kurumu ile bağıntısını ifade ederken devamlılık ve belirli bir süre devam etme olgusu münferit olaylarla haysiyet arasındaki bağıntının belirlenmesi için bir kıstas olarak kabul edilmiştir.
Haysiyetsizce yaşamın bilinen örnekleri eşcinsel bir ilişki kurmak, fuhuş faaliyetinde bulunmak (fuhuş mekânı işletmek, para karşılığı cinsel ilişkiye girmek) evlilik dışında kurulan birlikte yaşam, keyif verici madde bağımlığı ya da ticareti, alkol bağımlılığı, maddi durumu el vermemesine karşın dilenciliği meslek edinmek, kumar bağımlılığı olarak sıralanabilir.
Haysiyetsiz yaşamda kanunilik aranmaz; yani bir kişi kanunların cevaz verdiği pavyon olarak adlandırılan işletmede çalışıyor yahut orayı işletiyorsa haysiyetsizce yaşam sürdüğü ileri sürülerek boşanma davası açılabilmektedir.
Suç işleme ve haysiyetsiz yaşam sürmede boşanma davası için belirli bir süre öngörülmemiştir. Eş her zaman boşanma davası açma hakkına sahiptir.
Terk
Terk etme eylemi özel boşanma sebepleri arasındadır. Aile kurumu ortak yaşama dair birçok sorumluluğu ve yükümlülüğü içerisinde barındırmaktadır. Eşlerden biri bu sorumluluğu ve yükümlülüğü yerine getirmemek amacıyla konutu terk eder ve altı ay süreyle gelmezse kişiye ihtar çekilir.
İhtar, terk eden eşin eve geri dönmesi gerektiğini ve hukuki sorumluluklarının bulunduğunu anlatan uyarılar içermektedir. İhtar, noter veya mahkeme aracılığıyla ilanen yapılır. Eş geri dönmediği takdirde terk edilen eşin dava açma hakkı doğar.
Genel boşanma sebeplerine geçmeden önce, özel boşanma sebeplerine ilişkin son olarak belirtmemiz gereken husus ise zamanaşımıdır. Boşanma sebeplerinde zamanaşımı ve hak düşürücü sürelere dikkat etmek, hak ve menfaat kaybı yaşanmaması bakımından önemlidir.
Genel Boşanma Sebepleri
Genel boşanma sebepleri evlilik birliğini temelden sarsan ve ortak hayatı sürdürülemez şekilde etki yapan sebeplerden oluşmaktadır. Bu nedenle sosyal hayatta şiddetli geçimsizlik olarak da bilinmektedir. Öte yandan genel boşanma sebeplerinde “kusur” ispatı büyük önem taşımaktadır. Türk Medeni Kanunu’nda sayılan özel boşanma sebeplerinin dışında evlilik kurumunu sürdürmeyi imkansız kılan haller genel boşanma sebebini oluşturur.
Her evliliğin kendi içinde biricik olması ve sosyal hayattaki farklılıklardan dolayı birçok uyuşmazlık genel boşanma nedeni olarak ileri sürülebilir; ancak genel boşanma sebeplerinin yaygın örnekleri mevcuttur. Bu örneklerin neler olduğu aşağıda maddeler halinde sıralanmış ve yine hemen altında ayrı ayrı incelenmiştir.
- Cinsel sorunlar,
- İlgisizlik,
- Aşırı duygu durumu,
- Ailelerin evlilik ilişkisine müdahalesi.
Genel boşanma nedenleri hakkında daha fazla fikir sahibi olmak için Yargıtay kararları ışığında boşanma sebebi örneklerini incelemek yararlı olacaktır.
Cinsel Sorunlar Boşanma Sebebi midir?
Eşler arasındaki cinsel yaşam, evlilik birliğinin vazgeçilmez ve tabii bir unsurudur. Evliliğinde cinselliğe ilişkin sorunlar yaşayan ve bu nedenle boşanmak isteyen kişiler, “cinsel sorunlar boşanma sebebi midir? sorusuna yanıt arar.
Evlilik ilişkisinde eşler birbirlerinin cinsel tatmin beklentisini belirli ölçüde karşılamak durumundadır. Eşlerden birinin cinsel ilişkiden kaçınması ya da tedavi edilemez cinsel problemlerin bulunması evlilik birliğini temelden sarsar ve ortak hayatı sürdürülemez hale gelir. Bu neden genel boşanma sebepleri arasında sayılabilir.
İlgisizlik
Kişinin eşine ilgi göstermemesi genel boşanma sebeplerindendir. Kişi, aile ilişkisi içinde birtakım yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Dolayısıyla ilgisizlik genel bir boşanma sebebini oluşturur.
Aşırı duygu durumu
Kişinin eşine karşı duygu durumunda aşırılıklar genel boşanma sebebini oluşturabilir. Aşırı duygu durumunun en yaygın örneği kıskançlıktır. Aşırı kıskançlık ortak yaşamı devam ettiremez kılan unsurlar arasındadır.
Ailelerin Evlilik İlişkine Müdahalesi
Aileler, evlilik ilişkisi kurmuş eşlere müdahale hakkına sahip değillerdir. Evliliğin müşterek yönü eşler arasında geçerlidir. Dolayısıyla ailelerin herhangi bir yolla evlilik ilişkisine müdahalesi ortak yaşamı kurulmasını ve ilerletilmesini zedeler ve bu durum genel boşanma sebepleri arasında sıralanabilir.
Tek Celsede Boşanma Sebepleri
Tek celsede boşanma sebepleri tarafların anlaştığı durumlarda ortaya çıkmaktadır. Eşler velayet, tazminat ve nafaka konularında anlaşıp bir protokol oluşturdukları takdirde tek celsede boşanmak mümkündür.
Davanın kaç celsede biteceği kural olarak hâkimin takdirindedir. Dolayısıyla anlaşmalı boşanma dışında boşanma davasında öne sürülen iddiaların güçlü bir biçimde ispatı, iddiaların özel boşanma sebeplerinden oluşması durumunda da tek celsede boşanmak mümkündür; ancak uygulamada çekişmeli boşanmanın birden fazla celsede sonuçlandığı durumlar yaygınlık göstermektedir.
En Kolay Boşanma Sebepleri Nelerdir?
En kolay boşanma, mutlak boşanma sebeplerinin var olmasıyla mümkündür. Eşler mutlak boşanma sebeplerinden herhangi birini ispat ettiği takdirde en kolay boşanma gerçekleşecektir. Mutlak boşanma sebepleri arasında en kolay boşanma anlaşmalı boşanma yoludur. Diğer nedenlerin ispat yükümlülüğü vardır ve hâkim tarafından incelenir. Bu durumda boşanma, anlaşmalı boşanmanın yanında göreceli olarak daha uzun sürmektedir.
Mutlak Boşanma Sebepleri (Kesin Boşanma Sebepleri)
Mutlak boşanma sebebi, eşin boşanmayı gerektirecek iddiasının ispatı ile boşanmanın gerçekleştiği durumu ifade eder. Aile kurumu üzerindeki etkiler nispi boşanma sebebinde olduğu gibi muhakeme edilmemektedir. Mutlak boşanma sebepleri aşağıdaki gibidir:
- Eşlerden birinin zina eylemini gerçekleştirmesi,
- Terk etmek,
- Pek kötü davranış veya onur kırıcı davranış,
- Hayata kast,
- Fiili Ayrılık,
- Anlaşmalı Boşanma.
Nisbi Boşanma Sebepleri
Nispi boşanma sebepleri, akıl hastalığı, aile birliğinin sarsılması, suç işleme ve haysiyetsiz yaşam sürme sebeplerinin aile kurumuna etkisi ve ortak yaşamı sürdürülemez duruma sevk etmesini ortaya çıkaran sebeplerdir. Söz konusu nedenleri, mutlak boşan sebeplerinden ayıran temel fark, nispi boşanma sebeplerinin ispatı durumunda boşanma, mutlak boşanma sebeplerinde olduğu gibi direkt gerçekleşmemektedir. Ayrıca ortak yaşama etkisi incelenir ve ortak yaşamı sürdürülemez şekilde etkisinin ortaya çıkması gerekmektedir.
Kocasını Sevmeyen Kadının Boşanma Hakkı
Kocasını sevmeyen kadının boşanma hakkı bulunmaktadır. Yargıtay kararına göre eşlerden birinin eşini sevmemesini evlilik birliğini sarsan bir davranış olarak hüküm altına alınmıştır. Evlilik birliğinin sarsılması durumunda aile kurumunun devam etmesini mümkün değildir.
Kişilerin özel hukuk ilişkilerini zorlama yoluyla sürdürmesi en temelde insan haklarına da aykırılık oluşturur. Dolayısıyla kocasını sevmeyen kadın hukuki birlikteliği devam ettirmek zorunda değildir. Burada makul yol anlaşmalı boşanmadır. Kocasını sevmeyen kadın bunu bildirmek ve anlaşmak suretiyle bu şekilde boşanabilir; ancak kocanın bu durumu kabul etmemesi durumunda çekişmeli boşanma davası açılması da mümkündür.
Ters İlişki Hakkında Yargıtay Kararları
Yargıtay kararlarında, evlilikte ters ilişkiye zorlamanın kusurlu bir davranış olduğuna yer verilmektedir. Ters ilişkiye zorlamak Yargıtay kararlarına göre kusurlu bir davranıştır. Ters ilişki, doğal olmayan yoldan bir cinsel münasebeti ifade eder. Evlilik kurumu, eşlerin birbirini cinsel olarak tatmin etme olgusunu içinde barındırır; ancak, doğal olmayan yoldan eşi ters ilişkiye zorlamak cinsel bir şiddettir. Kadın, ters ilişkiyi reddetmek hakkına sahiptir. Ters ilişkiye zorlamak boşanma sebebini oluşturur.
Eşi ters ilişkiye zorlamanın yanı sıra tehdit ve cebir ile ters ilişkiyi gerçekleştirmek boşanma sebebi olmasının dışında aynı zamanda suç teşkil eder. Bu bir cinsel saldırı suçunu oluşturur. Kişi maddi ya da manevi baskı yoluyla rıza göstermediği bir cinsel ilişki birlikteliğine zorlanamaz. Tüm bu durumlar boşanma için geçerli sebepleri oluşturur.
Boşanma Nedenleri Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Evlilik Sırlarını Başkalarına Anlatmak Boşanma Nedeni Midir?
Evlilik sırlarını başkalarını anlatmak boşanma nedenidir. Yargıtay kararlarına göre aile kurumu birkaç vasfı üzerinde taşır. Ailenin özel yapısı bunlardan biridir. Dolayısıyla sırları bir başkasına anlatmak yahut daha ileriye giderek aile sırlarının ifşa edilmesi boşanma nedenini oluşturur.
Evlilikte Ters İlişki Boşanma Sebebi midir?
Evlilikte ters ilişki boşanma sebebidir. Kişiyi ters ilişkiye zorlamak cinsel şiddetin bir boyutudur ve boşanma davalarında boşanma sebebi olarak ileri sürülebilir. Bu durum Yargıtay kararlarıyla sabittir; ancak dikkat edilmesi gereken husus ters ilişkiye kişinin maddi ya da manevi baskı yoluyla sürüklenmesi gerekmektedir. Rıza gösterilen ve kanunlarca sakınca oluşturmayan cinsel münasebetler eşler arasındadır ve uyuşmazlığa konu edilemez.
Cinsel İlişkiye Girmemek Boşanma Sebebi Midir?
Cinsel ilişkiye girmemek boşanma sebebidir. Çünkü aile kurumu, eşlerin birbirine yükümlülükleriyle var olur. Nitekim eşler arası cinsel münasebet bu yükümlüklerden birisini oluşturur. Dolayısıyla eşler bu yükümlülüğü yerine getirmiyorsa aile birliği temelden sarsılmış demektir. Ayrıca cinsel birliktelikten kaçınan taraf kusurlu durumdadır.
Ayrı Yatmak Boşanma Sebebi Midir?
Ayrı yatmak boşanma sebebidir. Yargıtay kararına göre eşlerin ayrı yatması ortak hayata zarar veren ve sürdürülemez kılan bir davranıştır. Ayrıca ayrı yatan eşin davranışı kusurludur. Evlilik hayatında olağan durumun dışında bir hadise gerçekleşmediği takdirde ayrı yatmak boşanma sebebidir.
Bipolar Bozukluk Boşanma Sebebi Midir?
Psikolojik temelli bir rahatsızlık olan bipolar bozukluğu boşanma sebebi olarak ileri sürülmesi mümkündür. Bipolar bozukluk, kişilerin duygu durumunu kontrol edememesi ve dalgalı bir ruh halini ortaya çıkaran bir rahatsızdır. Fakat Yargıtay kararlarına göre dikkat edilmesi gereken husus ortak hayatın sürdürülebilirliğidir. Zira bipolar bozukluk rahatsızlığına sahip bireyin davranışları ortak hayatı çekilmez kılıyorsa bu durum boşanma sebebi olabilir.
İlgisizlik Boşanma Sebebi Midir?
İlgisizlik bir boşanma sebebidir. Nitekim, Yargıtay kararlarına göre eşlerden birisinin yeterli ilgiyi göstermemesi, aile birliğini ve ortak hayatı temelden sarsan kusurlu bir davranıştır. Dolayısıyla ilgi göstermeyen eşe karşı bu gerekçeyle boşanma davası açılması mümkündür.
