Boşanma, sadece duygusal bir kopuş değil, aynı zamanda kurulmuş olan ekonomik birliğin de çöküşüdür. Türk Medeni Kanunu (TMK), bu çöküş sırasında “kusursuz” veya “daha az kusurlu” olan eşin mağduriyetini gidermek amacıyla tazminat mekanizmasını devreye sokmuştur. Boşanma davasında talep edilen tazminatlar, bir zenginleşme aracı değil, boşanma yüzünden uğranılan maddi kayıpların ve manevi ızdırabın telafisidir. Toplumda sıkça duyulan “Yüklü tazminat aldı” haberlerinin aksine, tazminat miktarları keyfi olarak belirlenmez. Hakimin takdir yetkisi; tarafların kusur oranlarına, evliliğin süresine, ekonomik güçlerine ve şiddetin boyutuna göre şekillenir.
MADDİ TAZMİNAT (GELECEĞİN GÜVENCESİ)
TMK Madde 174/1 uyarınca; “Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebilir.”
1. Maddi Tazminatın Şartları
Her boşanan eş maddi tazminat alamaz. Kanun koyucu şu şartları aramaktadır:
- Talep Edenin Kusursuz veya Daha Az Kusurlu Olması: Bu en kritik şarttır. Tazminat isteyen eşin kusuru, diğer eşten daha az olmalıdır. Eğer eşler “Eşit Kusurlu” ise (örneğin biri hakaret etmiş, diğeri de karşılık vermişse) maddi tazminat verilmez.
- Davalı Eşin Kusurlu Olması: Karşı tarafın boşanmaya neden olan olaylarda kusurlu olması gerekir.
- Mevcut veya Beklenen Menfaatin Zedelenmesi: Evlilik devam etseydi, eşin sağlayacağı mali destekten (miras beklentisi, sigorta, eşin maaşından yararlanma, statü vb.) mahrum kalınması gerekir.
2. “Mevcut ve Beklenen Menfaat” Nedir?
Yargıtay içtihatlarına göre maddi tazminatın kapsamı şunlardır:
- Eşin desteğinin yitirilmesi (Evlilik birliği içinde diğer eşin sağladığı ekonomik imkanların kaybı).
- Evlilik nedeniyle kaçırılan fırsatlar (Örneğin kadın evlendiği için işinden ayrılmışsa veya kariyerini yarım bırakmışsa).
- Düğün masrafları veya evlilik için yapılan olağan dışı harcamalar (Bazı durumlarda).
Önemli Not: Ziynet eşyaları (altınlar) ve mal paylaşımı (ev/araba) maddi tazminatın konusu değildir. Onlar için ayrı davalar açılır.
3. Maddi Tazminat Nasıl Ödenir? (Toplu Para mı, Aylık Maaş mı?)
Hakim, maddi tazminatın “Toptan” (tek seferde) veya “İrat” (aylık taksitler/maaş şeklinde) ödenmesine karar verebilir.
Ancak uygulamada %99 oranında “Toptan Ödeme” tercih edilir. Çünkü “İrat” şeklinde (nafaka gibi) ödenmesine karar verilirse; tazminat alan eş yeniden evlendiğinde veya haysiyetsiz hayat sürdüğünde bu tazminat kesilir. Toptan ödemede ise para cebe girer ve sonradan evlenilse bile geri alınamaz. Bu nedenle davacı vekilleri genellikle toptan ödeme talep eder.
MANEVİ TAZMİNAT (RUHSAL YIKIMIN BEDELİ)
TMK Madde 174/2 uyarınca; “Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat olarak uygun bir miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.”
1. Hangi Haller Manevi Tazminatı Gerektirir?
Her boşanma üzücüdür ancak her boşanmada manevi tazminat verilmez. Yargıtay, “kişilik haklarına saldırı” niteliğinde ağır kusurlar aramaktadır:
- Sadakatsizlik (Zina): Aldatılan eşin onuru kırıldığı için manevi tazminat hakkı doğar.
- Fiziksel Şiddet: Darp, yaralama.
- Psikolojik Şiddet: Aşağılama, hakaret etme, “seni sevmiyorum” deme, başkalarının yanında küçük düşürme.
- Ekonomik Şiddet: Evi terk etme, eşi parasız bırakma, eve bakmama.
- Cinsel Şiddet: Cinsel ilişkiden kaçınma veya zorlama.
- Sırların İfşası: Eşin özel sırlarını veya yatak odası sırlarını çevreye anlatmak.
2. Manevi Tazminat Miktarı Nasıl Belirlenir?
Manevi tazminatın amacı zenginleşmek değil, duyulan acıyı bir nebze hafifletmektir. Hakim miktarı belirlerken şu kriterleri baz alır:
- Tarafların sosyal ve ekonomik durumları (Zengin olandan daha çok, fakir olandan daha az alınır).
- Kusurun ağırlığı (Bir tokat atmak ile hastanelik edene kadar dövmek aynı değildir).
- Evliliğin süresine.
- Paranın alım gücüne.
Püf Noktası: Talep edilen miktar bağlayıcıdır. Yani dava dilekçesinde 100.000 TL manevi tazminat istediyseniz, hakim “Durum çok vahimmiş” diyip 200.000 TL veremez. En fazla istediğiniz kadarını verir. Bu nedenle talep miktarını belirlerken (harçsız olduğu için) makul ama yüksek tutmak stratejik olabilir.
TAZMİNATIN KADERİNİ BELİRLEYEN “KUSUR” ORANLARI
Boşanma davalarında tazminatın verilip verilmeyeceği, tamamen “Kusur Yarıştırması”na bağlıdır. Mahkeme, tarafların sunduğu delillerle (tanık, mesaj, rapor vb.) kimin daha kusurlu olduğunu tespit eder.
Senaryo A: Tam Kusur vs. Kusursuz
Erkek aldatmıştır (Tam kusurlu), kadın hiçbir şey yapmamıştır (Kusursuz).
Sonuç: Kadın hem maddi hem manevi tazminat alır.
Senaryo B: Ağır Kusur vs. Az Kusur
Erkek fiziksel şiddet uygulamıştır (Ağır kusur), kadın ise erkeğe hakaret etmiştir (Az kusur).
Sonuç: Kadın “daha az kusurlu” olduğu için tazminat alabilir. Ancak kadının da kusuru olduğu için tazminat miktarında indirim yapılır.
Senaryo C: Eşit Kusur (En Tehlikeli Durum)
Erkek eşine hakaret etmiş, kadın da karşılık verip erkeğin ailesine hakaret etmiştir. Veya her ikisi de birbirine şiddet uygulamıştır.
Sonuç: Yargıtay’a göre taraflar “Eşit Kusurlu” sayılır. Eşit kusur halinde HİÇBİR TARAF MADDİ VEYA MANEVİ TAZMİNAT ALAMAZ. Herkes kendi zararına katlanır.
FAİZ, ZAMANAŞIMI VE TAHSİLAT
1. Faiz Başlangıç Tarihi
Tazminat davası boşanma ile birlikte açılmışsa, tazminata “Boşanma kararının kesinleştiği tarihten” itibaren yasal faiz işletilir. (Dava tarihinden değil!).
Ancak tazminat davası, boşanma bittikten sonra ayrı bir dava olarak açılmışsa, dava tarihinden itibaren faiz işler.
2. Zamanaşımı Süresi (1 Yıl)
Boşanma davası kesinleştikten sonra, maddi ve manevi tazminat davası açmak için 1 yıllık zamanaşımı süresi vardır. (TMK m. 178). Boşanma kararı kesinleştikten 1 yıl 1 gün sonra dava açarsanız, karşı taraf zamanaşımı itirazında bulunur ve davanız reddedilir. Bu nedenle tazminat taleplerini boşanma davasının içinde (fer’i talep olarak) istemek en güvenlisidir.
3. Tazminatın Tahsili (İcra Takibi)
Mahkeme tazminata hükmetti ancak karşı taraf ödemiyor mu?
Maddi ve manevi tazminat alacakları için İcra Müdürlüğü’nde “İlamlı İcra Takibi” başlatılır.
Önemli Detay: Nafaka borcu ödenmezse hapis cezası vardır ancak tazminat borcu ödenmezse hapis cezası YOKTUR. Sadece borçlunun maaşına, evine, arabasına veya banka hesaplarına haciz konulabilir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Anlaşmalı boşanmada tazminat sonradan istenir mi?
Hayır. Anlaşmalı boşanma protokolünde “Tarafların birbirlerinden maddi ve manevi tazminat talebi yoktur” maddesi varsa (ki standart olarak vardır), boşanma kesinleştikten sonra “Ben vazgeçtim, tazminat istiyorum” denilemez. Hak feragat ile sona ermiştir.
Mirasçılar tazminat isteyebilir mi?
Boşanma davası devam ederken eşlerden biri ölürse, mirasçıları davaya devam ederek “ölen eşin haklı, sağ kalan eşin kusurlu” olduğunu ispatlayabilirler. Ancak manevi tazminat “kişiye sıkı sıkıya bağlı” olduğu için mirasçılara geçmez. Maddi tazminat talebi de kural olarak sona erer. Sadece dava devam ederken ölen eşin kusursuzluğu ispatlanarak sağ kalan eşin mirasçı olması engellenebilir.
Tazminat döviz (Dolar/Euro) olarak istenebilir mi?
Hayır. Boşanma davalarındaki tazminatlar Türk Lirası üzerinden talep edilmeli ve hüküm altına alınmalıdır. Döviz kuru üzerinden tazminata hükmedilmez.
Düğün takıları (Ziynet) tazminat mıdır?
Hukuken hayır. Ziynet eşyası davası, “Aynen İade” veya “Bedel İadesi” davasıdır. Maddi tazminat statüsünde değildir. Ziynet davası ayrıca açılır ve harca tabidir. (Boşanma içindeki maddi-manevi tazminat talepleri harca tabi değildir).
ÖZET VE AVUKAT GÖRÜŞÜ
Boşanma davasında yüksek tazminat almanın yolu, ne kadar “mağdur” olduğunuzu anlatmaktan değil, karşı tarafın ne kadar “kusurlu” olduğunu hukuka uygun delillerle ispatlamaktan geçer. Eşiniz sizi aldattıysa ama siz bunu ispatlayamazsanız, tazminat alamazsınız. Veya o sizi aldattığında siz de ona hakaret mesajları attıysanız “Eşit Kusur” tuzağına düşer ve yine tazminat alamazsınız.
Bu nedenle, duygusal tepkilerle hareket etmeyip, süreci soğukkanlı ve stratejik yönetmek; gelecekteki maddi güvenceniz için hayati önem taşır. Mutlaka uzman bir boşanma avukatından destek alınız.
Yasal Uyarı: Bu içerik, Türk Medeni Kanunu dikkate alınarak bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Hukuki tavsiye niteliğinde değildir.
Merhaba iyi günler. Eşim ile anlaşmalı boşandık 2018 de. Yaptığımız protokolde eşime 200 gr altın ve 300 TL o zaman için nafaka vereceğimi protokolde belirttik. 1 çocuğumuz var. Velayeti onda kaldı. O nafaka artırımına başvurdu ve şu an için 2500 TL ödüyorum. Benim asıl sorum bu 200 gr altını ödemedim daha. Bu konu da bir zaman aşımı var mıdır? İcra yolu ile 200 gr altın bedelini benden bu zamanda alabilir mi acaba?
Merhaba, sözünü ettiğiniz çerçevede 200 gr altın alacağını sizden tahsil edebilir. İyi günler dileriz.
Boşanma sonunda maddi ve manevi tazminat miktarı belirlenmiş ve tahsil edilmiştir, bu miktar az bulunarak, Yargıtay’dan bozma sebebiyle dönmüş ve ilk derece mahkemesi yeni miktarı belirlemiştir. Eski ve yeni karar birbirinden bağımsız mıdır, tahsilat ve ödeme olduğunda önceki miktar düşülür mü, yoksa yeni kararda belirtilen miktarın hepsi mi yatırılmalıdır ,teşekkürler.
Merhaba,
Yargıtay’ın vermiş olduğu bozma kararı sonrası ilk derece mahkemesi bir yeni karar verirse, önceki karar ortadan kalkar. Fakat, geçmişte tahsil edilen tazminat miktarı, yeni belirlenen miktardan düşülür. Bu durumda, sadece kalan fark ödenir. Belirtmekte fayda var ki, detaylı ve net bilgi için karar metninin ve mahkeme dosyasının incelenmesi gerekir.
İyi günler dileriz.
Merhaba ,
2016 yılındna itibaren evliyim 250 gram altın ,75 adet çeyrek altınımı düğün masrafı ve eşimin araba alması için bozdurdum. mehir olarakda bunları istemiştim zamanında. şimdi boşanma aşamasına geçeceğiz 2019 yılında ev aldık, borcu 3 sene daha devam edecek. hiç birşeyde hakkın yok diyor. Bunları talep ettiğimde alma imkanım var mı ?
Merhaba, durumunuzla ilgili olarak:
1. Düğün altınları: Düğün sırasında takılan altınlar genelde kadına ait sayılır. Eşinizin bu altınları düğün masrafları veya araba alımı için kullanması durumunda, geri talep hakkınız vardır. Mehir olarak istediğinizi kanıtlayabiliyorsanız, bunları da talep edebilirsiniz.
2. Ev paylaşımı: 2019 yılında aldığınız ev, edinilmiş mal rejimine tabidir. Evlilik süresince alınan mallar, aksi kanıtlanmadıkça ortak sayılır. Evin borcu tamamlanmamış olsa bile, katkı payı ve değer artışı talebinde bulunabilirsiniz.
Tüm bu talepler için, boşanma davasıyla birlikte ya da sonrasında mal paylaşımı davası açmanız gerekir. Bir aile hukuku avukatıyla süreci değerlendirmeniz faydalı olacaktır. Kolaylıklar dilerim!