Toplumumuzda şiddet denildiğinde akla ilk olarak fiziksel saldırı (vurma, darp etme) gelse de; evlilik birliğini temelinden sarsan ve taraflarda en derin yaraları açan şiddet türü genellikle “Psikolojik Şiddet”tir. Hukuk literatüründe “Duygusal Şiddet” olarak da adlandırılan bu durum, eşlerden birinin diğerine karşı uyguladığı baskı, aşağılama, yok sayma, tehdit etme veya özgürlüğünü kısıtlama gibi davranışların tümünü kapsar.
Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 166 uyarınca “Evlilik birliğinin temelinden sarsılması” (Şiddetli Geçimsizlik) nedenine dayalı açılan boşanma davalarının çok büyük bir kısmında psikolojik şiddet vakaları görülmektedir. Ancak mağdurların en büyük sorunu şudur: “Bana vurmuyor ama ruhumu öldürüyor. Bunu mahkemede nasıl ispatlayacağım?”
1. Hukuken “Psikolojik Şiddet” Nedir?
Psikolojik şiddet; bir eşin diğer eşin ruh sağlığını, özgüvenini ve kişilik haklarını hedef alan, süreklilik arz eden veya ağır nitelikteki sözlü ve davranışsal saldırılarıdır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve 2. Hukuk Dairesi, yıllar içinde verdiği kararlarla nelerin psikolojik şiddet sayılacağını netleştirmiştir.
Yargıtay Kararlarına Göre Psikolojik Şiddet Sayılan Eylemler
Aşağıdaki davranışlardan birine veya birkaçına maruz kalan eş, boşanma davasında haklı sayılır ve tazminat talep edebilir:
- Aşağılama ve Hakaret: Eşine “Sen beceriksizsin”, “Çirkinsin”, “Senden koca/kadın olmaz”, “Ailen gibi sen de kalitesizsin” gibi sözler söylemek.
- Sevmediğini Beyan Etmek: Eşine sürekli olarak “Seni sevmiyorum”, “Senden tiksiniyorum”, “Zorla evlendirildim”, “Başkasını seviyorum” demek.
- Yok Saymak ve Küsmek (Sessiz Şiddet): Eşiyle aylarca konuşmamak, aynı evde yokmuş gibi davranmak, yatağını ayırmak, sorularına cevap vermemek.
- Sosyal İlişkiyi Kısıtlamak: Eşin ailesiyle görüşmesini yasaklamak, arkadaşlarıyla buluşmasına izin vermemek, komşularla konuşmasını engellemek, tek başına dışarı çıkmasını yasaklamak.
- Kıskançlık Baskısı: Aşırı kıskançlık göstererek eşi üzerinde baskı kurmak, giyimine sürekli müdahale etmek, telefonunu sürekli kontrol etmek, takip etmek veya ettirmek.
- Ekonomik Şiddet Yoluyla Baskı: Çalışmasına izin vermemek veya zorla çalıştırmak, maaşına el koymak, evin ihtiyaçlarını karşılamayarak eşi muhtaç duruma düşürmek.
- Tehdit ve Korkutma: “Seni öldürürüm”, “Çocukları bir daha göremezsin”, “Seni ailene rezil ederim” gibi tehditlerde bulunmak.
- Dini veya Siyasi Baskı: Eşi kendi dini görüşüne veya yaşam tarzına uymaya zorlamak (Örneğin zorla kapatmak veya zorla açmak).
2. Psikolojik Şiddet Nasıl İspat Edilir? (Delil Türleri)
Fiziksel şiddette “Darp Raporu” almak kesin bir delilken, psikolojik şiddette ispat daha karmaşıktır. Ancak imkansız değildir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre, hukuka uygun elde edilmiş her türlü delil ispat aracı olarak kullanılabilir.
A. Tanık Beyanları (En Önemli Delil)
Psikolojik şiddet genellikle evin mahremiyeti içinde gerçekleşir. Bu nedenle mahkemeler, “Tanık” (Şahit) ifadelerine büyük önem verir.
Kimler Tanık Olabilir?
Anne, baba, kardeşler, komşular, arkadaşlar ve hatta idrak çağındaki müşterek çocuklar tanık olabilir. Tanığın; “Ben falanca gün evlerine gittiğimde kocası karısına herkesin içinde hakaret etti” veya “Kadın kocasını sürekli aşağılıyordu, ben bizzat duydum” şeklindeki görgüye dayalı beyanları ispat için yeterli olabilir.
B. Dijital Deliller (WhatsApp, SMS, E-posta)
Eşinizin size gönderdiği hakaret, tehdit veya aşağılama içeren;
- WhatsApp mesajları,
- SMS kayıtları,
- E-posta çıktıları,
- Instagram/Facebook gibi sosyal medya platformlarından atılan mesajlar veya yapılan yorumlar,
Mahkemede güçlü delil niteliğindedir. Bu mesajların ekran görüntülerini almak ve telefonunuzda saklamak önemlidir.
C. Psikolog / Psikiyatrist Raporları ve Reçeteler
Eğer maruz kaldığınız psikolojik şiddet nedeniyle ruh sağlığınız bozulduysa, depresyona girdiyseniz veya ilaç kullanmak zorunda kaldıysanız; tedavi gördüğünüz doktordan alacağınız raporlar, kullandığınız ilaç reçeteleri ve hasta kayıtları delil olarak sunulabilir. Bu belgeler, şiddetin varlığını ve yarattığı tahribatı kanıtlar.
D. Kamera Kayıtları ve Güvenlik Kameraları
Apartman veya site güvenlik kameraları, ev içi güvenlik sistemleri (tarafların bilgisi dahilinde olanlar) olay anını kaydetmişse delil olarak kullanılabilir.
E. 6284 Sayılı Kanun Kapsamındaki Başvurular
Daha önce şiddet veya tehdit nedeniyle karakola gidip şikayetçi olduysanız, uzaklaştırma kararı aldıysanız; bu resmi evraklar boşanma davasında psikolojik şiddetin en büyük karinesidir.
3. Kritik Soru: “Gizli Ses ve Görüntü Kaydı” Delil Olur mu?
Boşanma davalarında en çok sorulan ve en tehlikeli konu budur. Hukuka aykırı elde edilen deliller (TCK m. 132 ve devamı – Özel Hayatın Gizliliğini İhlal) mahkemede kullanılamaz ve suç teşkil eder. Ancak Yargıtay’ın bu konuda çok ince bir ayrımı vardır.
Yargıtay’ın “Ani Gelişen Olay” Kriteri
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararlarına göre;
- Sistemli Casusluk (Yasak): Eşinizin telefonuna gizlice casus program yüklemek, eve gizli böcek/kamera yerleştirmek, çantasına ses kayıt cihazı koymak suretiyle elde edilen deliller HUKUKA AYKIRIDIR. Bu deliller mahkemede geçersizdir ve bunu yapan kişi hakkında hapis cezası davası açılabilir.
- Ani Gelişen Durum ve İspat Zorunluluğu (İstisna): Eşinizle bir anda tartışmaya başladınız ve size hakaret etmeye, tehdit etmeye başladı. O anda başka bir kanıt bulma şansınız yok ve can güvenliğiniz tehlikede veya onurunuz zedeleniyor. O anda (tasarlamadan) telefonunuzu çıkarıp ses veya video kaydı alırsanız, Yargıtay bunu “Hukuka Uygun Delil” olarak kabul edebilmektedir. Çünkü burada amaç özel hayatı ihlal değil, kaybolacak bir delili muhafaza etmektir.
Uyarı: Bu çok hassas bir çizgidir. Bu tür bir delili sunmadan önce mutlaka avukatınıza danışmalısınız.
4. Psikolojik Şiddetin Boşanmadaki Sonuçları: Tazminat ve Velayet
Mahkeme, eşlerden birinin diğerine psikolojik şiddet uyguladığını tespit ederse, bunun hukuki sonuçları ağır olur.
A. Tam Kusur veya Ağır Kusur Sayılması
Psikolojik şiddet uygulayan eş, boşanmada “Tam Kusurlu” veya diğer eşin de hataları varsa “Ağır Kusurlu” sayılır. Türk Medeni Kanunu’na göre; daha fazla kusurlu olan eşe tazminat verilmez, aksine tazminat ödetilir.
B. Manevi Tazminat (TMK m. 174/2)
Psikolojik şiddet, kişinin “kişilik haklarına saldırı” niteliğindedir. Bu nedenle şiddete maruz kalan eş lehine, yaşadığı acı, elem ve ızdırabın karşılığı olarak Manevi Tazminata hükmedilir. Tazminatın miktarı; şiddetin süresine, ağırlığına, tarafların ekonomik durumuna göre belirlenir.
C. Maddi Tazminat (TMK m. 174/1)
Kusurlu eş, diğer eşin boşanma yüzünden zedelenen mevcut veya beklenen menfaatlerini (örneğin eşinin desteğini kaybetmesi) karşılamak için Maddi Tazminat da ödemek zorunda kalabilir.
D. Velayet Konusuna Etkisi
Psikolojik şiddet, sadece eşe değil çocuklara da yönelmişse veya eşe uygulanan şiddet çocukların ruhsal gelişimini olumsuz etkileyecek boyuttaysa; hakim velayet değerlendirmesinde şiddet uygulayan ebeveyni dezavantajlı görebilir. Çocuğun “üstün yararı” gereği, şiddet eğilimi olan ebeveyne velayet verilmeyebilir veya şahsi ilişki (görüşme) süresi kısıtlanabilir.
5. Ne Yapılmalı? Hukuki Yol Haritası
Eğer evliliğinizde psikolojik şiddete maruz kalıyorsanız, haklarınızı korumak için şu adımları izlemelisiniz:
- Delil Toplayın: Yukarıda sayılan hukuka uygun delilleri (mesajlar, raporlar) arşivleyin.
- Günlük Tutun: Yaşadığınız olayları tarih ve saat belirterek not alın (İleride avukatınıza olayı anlatırken ve dava dilekçesi hazırlanırken çok işe yarar).
- 6284 Koruma Kararı İsteyin: Şiddet devam ediyorsa, boşanma davası açmayı beklemeden Aile Mahkemesi’ne başvurarak eşinizin size yaklaşmaması, iletişim araçlarıyla rahatsız etmemesi için 1 aydan 6 aya kadar Uzaklaştırma Kararı talep edin. Bu karar için delil veya harç gerekmez, beyanınız esastır.
- Uzman Desteği Alın: Süreci yönetmek ve hak kaybına uğramamak (özellikle tazminat ve nafaka konularında) için mutlaka boşanma hukuku alanında uzman bir avukatla hareket edin.
Yasal Uyarı: Bu içerik, Türk Medeni Kanunu ve güncel Yargıtay içtihatları çerçevesinde bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Her boşanma davası kendine özgü detaylar içerir, bu nedenle hukuki adımlar atmadan önce profesyonel destek almanız tavsiye edilir.
