Günlük hayatımızda otomatlar ile sunulan hizmetlerde, otomatın teknik işleyişini bozarak veya bir açığından faydalanarak bu hizmetten karşılıksız yararlanmak Türk Ceza Kanunlarınca suç oluşturur.
Örneğin toplu taşıma araçlarının gişelerinden bir şekilde ödeme yapmadan geçmek suretiyle toplu taşımadan ücretsiz faydalanan bu kişinin eylemi karşılıksız yararlanma suçunu oluşturmaktadır. Bu eylem dolandırıcılık suçuna girmez çünkü fail burada kimsenin iradesini sakatlamıyor veya bir kimseye karşı hile yapmıyordur.
Yine başkasının telefonu veya kamu telefonunun şebekesinden bedeli ödenmeksizin yasa dışı şekilde karşılıksız faydalanan kimsenin bu davranışı hırsızlık değil karşılıksız yararlanma suçunu oluşturur.
Kaçak elektrik, su, doğal gaz kullanımı da aynı şekilde bu suçun kapsamına girmektedir. Aşağıda detaylıca anlatılacaktır.
İçindekiler
Bu Suçta Korunan Hukuki Yarar Nedir?
Eski Ceza Kanununda “elektrik hırsızlığı” olarak bilinen suç da yeni Ceza Kanununda “Karşılıksız yararlanma” suçunun bünyesine katılmıştır. Karşılıksız yararlanma suçunda korunan hukuki yarar kişilerin mal varlığıdır. Çünkü fail karşılıksız faydalanma suçunda hizmetin sahibi veya işleticisini ekonomik zarara uğratmakta ve mal varlığının artmasına engel olmaktadır.
Karşılıksız Yararlanma Suçunun Cezası Nedir?
Türk Ceza Kanunun 163. maddesinde suçun değişik işleniş biçimlerine göre üç ayrı ceza öngörülmüştür;
Otomatlar aracılığı ile sunulan ve bedeli ödendiği takdirde yararlanılabilen bir hizmetten ödeme yapmadan yararlanan kişi, iki aydan altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır (TCK m.163/1).
Telefon hatları ile frekanslarından veya elektromanyetik dalgalarla yapılan şifreli veya şifresiz yayınlardan sahibinin veya zilyedinin rızası olmadan yararlanan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır (TCK m.163/2).
Abonelik esasına göre yararlanılabilen elektrik enerjisinin, suyun veya doğal gazın sahibinin rızası olmaksızın ve tüketim miktarının belirlenmesini engelleyecek şekilde tüketilmesi halinde kişi hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. (TCK m.163/3).
Karşılıksız Yararlanma Suçunun Unsurları Nelerdir?
Karşılıksız yararlanma suçu üç farklı seçimlik harekete göre işlenebilir, bunlar özetle şu şekildedir:
Otomatlardan Karşılıksız Yararlanma Suçu
Ancak bedeli ödendiği takdirde hizmet elde edilebilecek otomatik aletlerden ödemesini yapmadan yararlanan kimsenin bu fiili suç teşkil etmektedir. Kanunda kullanılan otomat kelimesi, otomatik makinenin kısaltımıdır yani, bu otomatlardan abur cubur, kahve, su gibi hizmetlerin sunulmasının yanı sıra eğlence otomatı da olabilir. Aynı şekilde fotoğraf ve fotokopi otomatlarının da ödeme yapılmaksızın kullanılması bu suçu oluşturur.
Telefon Hatlarından Veya Yayınlardan Karşılıksız Yararlanma Suçu (TCK m.163/2)
Özel kişilerin yahut kamu kurumlarının kullandığı telefon hatlarından karşılıksız faydalanmak bu fıkra kapsamına girer. Ankesörlü denilen ve jetonla çalışan telefonlar bu fıkra kapsamına girmez. Çünkü ankesörlü telefonlar, belirli bir bedel karşılığı hizmet sunan otomatlar grubuna girerek birinci fıkra hükmünce cezalandırılması yapılır. Şifreli veya şifresiz yayın yapan yayınlarda sahibinin veya zilyedinin rızası olmadan yararlanma eyleminin konusu, elektromanyetik dalgalarla yapılan şifreli veya şifresiz yayınlar oluşturur. Yayın elektromanyetik dalgalar yerine kablolarla yapılmakta ise, bu yayın anılan madde kapsamında değerlendirilmez. Radyo ve televizyon yayınlarının abone olunmadan kullanılması bu madde kapsamında değerlendirilecektir.
Kaçak Elektrik, Doğalgaz, Su Kullanımı Suçu (TCK m.163/3)
Elektrik, su, doğalgaz gibi enerji kaynakları abonelik ile yararlanılabilir hizmetlerdir. Bu fıkrada sayılmayan diğer abonelikler bu fıkra kapsamına giremez. Örneğin telefon kullanım hizmeti de abonelik esasına göre verilir. Ancak maddenin bu fıkrasında yalnızca doğalgaz, elektrik ve su abonelikleri için karşılıksız yararlanma eyleminin cezası belirlenmiş. Kıyas yoluyla madde hükmü genişletilemez. Elektrik sayacına müdahale edilmeden ve abone olmadan sayaçtan elektik geçirmek suretiyle akımın kullanılması kaçak elektrik kullanımı suçunu oluşturmaz. Elektrik sayacına müdahale ederek veya müdahale etmeksizin geçen akımı az gösterecek şekilde yapılan eylemler bu fıkra kapsamında değerlendirilir.
Karşılıksız Yararlanma Suçunda Etkin Pişmanlık Durumu
Türk Ceza Kanunu’nun “Etkin pişmanlık” başlığı altında bulunan 168. maddesinin beşinci fıkrasına göre: “Karşılıksız yararlanma suçunda, fail, azmettiren veya yardım edenin pişmanlık göstererek mağdurun, kamunun veya özel hukuk tüzel kişisinin uğradığı zararı, soruşturma tamamlanmadan önce tamamen tazmin etmesi halinde kamu davası açılmaz; zararın hüküm verilinceye kadar tamamen tazmin edilmesi halinde ise, verilecek ceza üçte birine kadar indirilir. Ancak kişi, bu fıkra hükmünden iki defadan fazla yararlanamaz.
Kovuşturma Usulü Nedir? Görevli Ve Yetkili Mahkeme Hangisidir?
Karşılıksız yararlanma suçunun takibi resen soruşturulması gereken suçlardandır, ancak bu suçun takibinin şikâyete tabi tutulması doktrin tarafından eleştirilmektedir.
Karşılıksız yararlanma suçunun “şahsi cezasızlık” oluşturacak şekilde akrabalar arasında işlenmesi halinde Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171/1 maddesi uyarınca C. savcısının kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilecektir. TCK m.167/2 ‘nin akrabalar arasında işlenmesi halinde takibi şikâyete bağlıdır.
Görevli mahkeme, TCK m.163 birinci ve ikinci fıkraları için öngörülen cezanın üst sınırı itibariyle, Sulh Ceza Mahkemesidir. Aynı maddenin üçüncü fıkrası için ise görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
Yetkili mahkeme ise, karşılıksız yararlanmanın veya tüketiminin gerçekleştiği yer mahkemesidir.
