İstihkak Davası Nedir, Nasıl ve Nerede Açılır?

İstihkak davası nedir sorusu bir malın mülkiyetine ilişkin yaşanan uyuşmazlıklarda sıkça gündeme gelir. Bir malın mülkiyetinin kimin olduğu ve mülkiyetten doğan haklar hukuk davalarında temel ölçüttür ve miras, haciz gibi hususlarda mülkiyet esasına göre karar verilmektedir. Bir malın kime ait olduğu, üzerinde kimin tasarrufta bulunma hakkına sahip olacağı gibi uyuşmazlıklar istihkak davası sonucunda çözüme kavuşmaktadır.

İstihkak iddiası mirasçı sıfatı sebebiyle ileri sürebileceği gibi haciz işlemi sırasında borçlu ya da üçüncü kişi tarafından da ileri sürülebilir. Dolayısıyla istihkak davası usul ve esasları, süresi, tarafları gibi hususların aydınlatılması vatandaşların bu konuda bir hak kaybı yaşanmasının önüne geçecektir.

İstihkak Davası Hakkında Bilinmesi Gereken Hususlar

İstihkak davası taşınır ve taşınmaz malların kime ait olduğunun belirlendiği bir dava türüdür. Bir mal üzerinde hak iddia eden kişiler tarafından açılmaktadır. Bir mal üzerinde hak iddia etme haciz işlemi sırasında sıkça karşılaşılan bir durumdur.

Haciz işleminde alacaklı, borçlu ya da üçüncü kişi haciz işlemine konu olan malın üçüncü kişiye veya borçluya ait olduğunu ileri sürebilir. İddiaların mahkeme kararıyla çözüme kavuşturulması yoluyla malın haczedilip haczedilemeyeceğine karar verilir. Böylelikle taşınır veya taşınmaz mala sahip kişilerin hakkı korunmuş olur.

Haciz işlemi dışında mirasçılar da istihkak davası açma hakkına sahiptir. Mirasçılar, mirasçı olması sebebiyle birtakım haklara sahip olur ve vefat eden kişinin bıraktığı tereke mallarını kullanma hakkına sahiptir. Ancak miras bırakanın malları bir şekilde üçüncü kişilerin eline geçmiş olabilir. Bu durumda ortaya çıkan uyuşmazlık istihkak davası ile çözülür ve mirasçılara tereke malları geri verilir.

Sonuç olarak haciz işlemi veya miras nedeniyle ortaya çıkan üzerinde hak iddia edilen malların nihai çözümü için istihkak davası nedir sorusuna tüm detaylarıyla hakim olunması elzemdir. İstihkak davası ile ortaya çıkması muhtemel mağduriyetlerin önüne geçilmesi amaçlanır.

İstihkak Ne Demek, Hukuki Anlamı Nedir?

İstihkak kelime anlamı itibarıyla hak etme, üzerinde hak iddia etme anlamlarına gelmektedir. Hakkı olma ve hakkını kazanma istihkak kelimesinin diğer anlamlarıdır. İstihkakın kelime anlamı, istihkak davası nedir sorusunu merak eden ve taşınır ya da taşınmaz mal üzerinde hak iddia edecek kişiler için büyük önem arz eder.

İstihkak İddiası Nedir?

İstihkak davası nedir sorusuna cevap vermeden önce istihkak iddiasının ne olduğunun açıklanması gerekir. Haciz işlemi sırasında borçlu kişiye ait olduğu varsayılan malın bir başkasına ait olduğu ileri sürülüyorsa buna istihkak iddiası denir.

İstihkak iddiası borçlu tarafından ileri sürülebileceği gibi üçüncü kişi tarafından da ileri sürülebilir.  İstihkak iddiasında bulunulması haciz işlemi esnasında büyük öneme sahip olur. İstihkak iddiası kayıt altına alınır ve bu iddiaya karşılık 3 günlük itiraz süresi verilir. 3 günlük süre içinde itirazda bulunulmaması durumunda istihkak iddiasının doğru olduğu varsayımına ulaşılır.

Bu nedenle istihkak iddiası, istihkak davası nedir sorusu içinde haciz ve icra usulüne olan etkisinden dolayı bilinmesi gereken önemli bir konudur. Şimdi, hacizde istihkak konusuna mercek tutacağız. İlgili ziyaretçilerimizin dikkatle incelemesini tavsiye etmekteyiz.

Hacizde İstihkak Davası

İstihkak davası nedir sorusuna istinaden yapılan araştırmaların büyük bir bölümünü hacizde istihkak oluşturmaktadır. Haciz işlemine konu olan bir malın kime ait olduğunun belirlendiği davalara haciz sebebiyle açılan istihkak davası denir. Uygulamada sıkça görülen hacizde istihkak konusu İcra ve İflas Kanunu 96. maddesinde düzenlenmiştir. İstihkaklı hacizde 2 durum meydana gelebilir:

1) Malın Borçlunun Elinde veya Borçlu ile Birlikte Üçüncü Kişinin Elinde Olması

Haczedilen malın borçlunun elinde olması durumunda üçüncü kişi istihkak iddiasında bulunabilir. İstihkak iddiası, alacaklı ve borçluya bildirilir ve 3 gün itiraz süresi tanınır. İtiraz edilmesi durumunda dosya icra mahkemesine havale edilir.

İcra mahkemesi olayı incelemesi sonucunda takibin devam etmesine ya da durdurulmasına karar verilir. İcra mahkemesi gerek görürse takip kararının akıbeti için duruşma da talep edebilir. Takibe ilişkin kararın tebliğinden sonra istihkak iddiasında bulunan üçüncü kişi 7 gün içinde istihkak davası açma hakkına sahiptir. 7 günlük süre içerisinde dava açılmadığı takdirde üçüncü kişi istihkak iddiasından vazgeçmiş kabul edilir.

Malın borçlunun elinde bulunduğu durumlarda istihkak davası alacaklıya karşı açılır. Malın haczini öğrenen üçüncü kişi istihkak iddiasında bulanabileceği gibi direkt istihkak davası da açma hakkına sahiptir. Dava, üçüncü kişi tarafından alacaklıya karşı açılır.

2) Malın Yalnızca Üçüncü Kişinin Elinde Olması

Alacaklı kişi, malı elinde bulunduran üçüncü kişiye ait olmadığını borçluya ait olduğunu iddia edebilir. Alacaklı bu iddiasını ispat etmek durumundadır.  Alacaklı kişi üçüncü kişiye karşı istihkak davası açabilme hakkına sahiptir. Dava açma süresi 7 gündür. Alacaklının 7 gün içinde dava açmaması durumunda üçüncü kişinin istihkak iddiası kabul edilmiş sayılır.

Alacaklı kişinin dava açması durumunda haciz işlemine konu olan malın satılması dava sonuçlanıncaya dek gerçekleştirilemez. İstihkaklı hacizde malın üçüncü kişinin elinde olması haciz işleminin gerçekleşmesini engellemez. Haciz işlemi evrak üzerinde yapılır; yedieminliğin kabul edilmesi durumunda mala fiili olarak el koyulmaz. Alacaklının 7 gün içinde dava açmaması durumunda mal üzerindeki haciz kaldırılır.

Hangi Haklar İstihkak Davasına Konu Edilebilir?

İstihkak davası, doğrudan mülkiyet hakkıyla ilgili olabildiği gibi mülkiyet hakkından doğan sınırlı ayni haklarla da ilişkili olabilir.  Örneğin kişi miras sebebiyle istihkak davası açabilir. Miras, mülkiyet hakkı ile sıkı sıkıya bağlıdır ve onun bir biçimi olarak hukuk mevzuatında yer alır.

Bu durumun yanı sıra haciz işleminde de malın kime ait olduğu önem kazanır. Bir borç ilişkisi içerisine girmediği halde kişinin malının haczedilmesi durumunda kişinin zararının telafi edilmesi gerekir. İşbu uyuşmazlıklar istihkak davasına konu edilerek mağduriyetin giderilmesi mümkündür.

İstihkak Davası Nereye Açılır, Görevli ve Yetkili Mahkeme Nedir?

İstihkak davasında görevli ve yetkili mahkeme, istihkak iddiasının hangi durumda ortaya çıktığına göre değişiklik göstermektedir. İstihkak davası miras sebebiyle açılıyorsa görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Miras sebebiyle istihkak davasında yetkili mahkeme ise miras bırakanın son yerleşim yeridir.

Hacizde istihkakta ise görevli mahkeme icra mahkemeleridir. İstihkaklı hacizde yetkili mahkeme icra işleminin yapıldığı yer veya davalı kişinin yerleşim yeridir. Mahkemeler tarafından görev veya yetki yönünden ret kararı verilmemesi için istihkak davasının nedeni doğru bir biçimde belirlenmelidir. Aksi durumda süreç uzar ve kişinin menfaati zedelenebileceği gibi hak kaybı da yaşanabilir.

İstihkak Davası Ne Zaman Açılır? (Dava Açma Süresi)

İstihkak dava açma süresi miras sebebiyle istihkak ve hacizde istihkak durumlarında farklılık arz etmektedir. Bu nedenle, dava açma süresi bakımından bu iki ihtimali ayrı ayrı inceleyeceğiz:

Miras Sebebiyle İstihkak Halinde Dava Açma Süresi

Miras sebebiyle istihkak dava açma süresi “iyi niyet” unsuru dikkate alınarak belirlenmiştir. İyi niyet, terekenin bir kısmını veya tamamını elinde bulunduran kişinin bu malların miras bırakana ait olduğunu bilmemesini ifade eder. Eğer kişi elindeki malın miras bırakana ait olduğunu biliyor ve ona göre hareket ediyorsa kişinin kötü niyetli olduğu varsayılır. Kişinin, aksi ispat edilene dek iyi niyetli olduğu kabul edilir.

• Davacının mirasçı, iyi niyetli kişinin elindeki malın tereke malı olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl.
• Davalının iyi niyetli olmadığı anlaşılırsa 20 yıl.
• Miras bırakanın ölümünden itibaren 10 yıl içinde dava açma hakkı mevcuttur.

Haciz Sebebiyle İstihkak Halinde Dava Açma Süresi

İstihkaklı hacizde dava süresi malın kimin elinde olduğuna göre birtakım farklılıklar gösterir. Mal üçüncü kişinin elindeyse dava açma süresi 7 gündür. Üçüncü kişinin haciz işleminden haberdar olmadığı durumlarda dava açma süresi öğrenme tarihinden itibaren başlamaktadır.

Mal borçlunun elinde ise istihkak iddiasına karşı 3 günlük itiraz süresi mevcuttur. 3 günlük sürenin sonunda 7 günlük istihkak dava açma süresi işlemeye başlar.

İstihkak Davasında Taraflar

İstihkak davası nedir sorusuna yanıt olarak kişinin bir mal üzerinde hak sahibi olduğunu ileri sürdüğü davalar olarak incelenmişti. İstihkak davası tarafları bu anlayışa göre belirlenmektedir. Miras sebebiyle istihkak davasında mirasçı davacı, terekenin bir kısmını veya tamamını elinde bulunduran kişi ise davalıdır.

Haciz işlemi nedeniyle ortaya çıkan istihkak davasında ise mal üçüncü kişinin elindeyse alacaklı davacı olur. Malın borçlunun elinde bulunması durumunda ise üçüncü kişi istihkak iddiasında bulunup dava açabilir. Bu durumda üçüncü kişi davacı, alacaklı davalı konumdadır.

İstihkak Davası Nedir, Sonuçları Nelerdir?

İstihkak davası sonuçları hangi sebepten kaynaklandığına göre değişiklik göstermektedir. İstihkak davası nedir sorusu sonuçları itibarıyla önem kazanmaktadır. İstihkak davası sonuçları malın zilyetliğinin geri verilmesiyle sonuçlanır.

Zilyetlik bir mala sahip olma, onun üzerinde tasarrufta bulunabilmeyi ifade eder. Kişi haciz sebebiyle istihkak davası açmışsa ve istihkak iddiası mahkeme tarafından kabul edilirse o malın aynı sebeple haczedilmesi mümkün değildir.

Bunun yanında istihkak davasına sebep olan şey mirasçılıktan kaynaklanan haklarsa dava sonucunda mirasçılar tereke mallarını kullanma ve üzerinde tasarrufta bulunma hakkına sahip olurlar. Bir mal üzerinde mülkiyet hakkından doğan diğer hakların hiçbir kısıt olmadan kullanılması istihkak davası ile mümkün olur.

Malın Elden Çıkması Halinde İstihkak

Kişi malının elinde çıkması durumunda istihkak davası açma hakkına sahiptir. Malın iradesi dışında elinde çıkmış olması gerekmektedir. Kişinin iradesi dışında elinden çıkan mal hangi yolla çıkarsa çıksın istihkak davasına konu edilebilir.

Malın elden çıkması durumunda açılan istihkak davası kişinin dolaysız zilyetliğini yeniden kazanma amacını taşır. Yani, kişi o mal üzerinde fiili olarak hiçbir şeye ihtiyaç duymadan doğrudan hakimiyet kurma hakkına yeniden sahip olur.

Miras Sebebiyle İstihkak

İstihkak davası nedir sorusu incelendiğinde ortaya çıkan uyuşmazlıkların büyük bir bölümü miras sebebiyle istihkaktan kaynaklanmaktadır. Miras sebebiyle istihkak iddiası mirasçılar tarafından ileri sürülebilen bir haktır.

Kişinin vefatından arda kalan malların tümüne tereke denir. Mirasçı tereke mallarını kullanma hakkına sahiptir. Kişinin vefatından sonra taşınır veya taşınmaz mallarının bir kısmı üçüncü kişiler tarafından kullanıyor olabilir. Bu durumda mirasçılar, miras sebebiyle istihkak iddiasını ileri sürebilirler. Mirasçılar tereke mallarının bir kısmını ya da tamamını kullanan kişilere karşı miras sebebiyle istihkak davası açmak durumundadır.

Miras davasının konusunu taşınır ya da taşınmaz mallar oluşturabileceği gibi fikri ve sınai haklar da oluşturabilir. Miras bırakan kişinin sanatçı olması ve yaşamında icra ettiği eserler de miras sebebiyle istihkak davası konusunu oluşturur; ancak uygulamada sıklıkla görülen taşınır veya taşınmaz üçüncü kişiler tarafından kullanıyor olmasıdır.

Örneğin kişinin vefat etmeden önce bir taşınmazını kiraya vermesi ve vefatı sonrasında kiracının sözleşme süresini aşarak o malı kullanmaya devam etmesi durumunda taşınmaz mal üzerinde istihkak davası açılabilir.

Miras sebebiyle istihkak davasında dava açma süresi davalının iyi niyet taşıyıp taşımadığına dikkat edilir. Malı kullanan kişi, mülk sahibinin vefatından veya kullanılan malın bir miras malı olduğundan habersiz olabilmektedir. Bu durumda kişinin iyi niyetli olduğu varsayımıyla hareket edilir ve dava açma süresi 1 yıldır ve her halde 10 yıldır.

Kötü niyetli kişiler için miras sebebiyle istihkak davası süresi oldukça uzun tutulmuştur. Bu durumda dava açma süresi için her halde 10 yıllık süre uygulanmaz. Zamanaşımı için geçmesi gereken süresi 20 yıl olur. Sürenin 20 yıl olarak tutulmasının sebebi mirasçının sahip olduğu üstün haktan ileri gelir. Mirasçılık anayasal bir haktır.

Özellikle belirtmekte fayda var ki miras sebebiyle istihkak davasına ilişkin hukuki süreçlerde hatalı ya da ihmali işlemler nedeniyle hak ve/veya menfaat kaybı yaşanması muhtemeldir. Bu tür kayıplar yaşanmaması adına yetkin ve uzman bir miras avukatı yardımına başvurmak en sağlıklı yaklaşım olacaktır.

İstihkak Davasına İlişkin Yargıtay Kararları

Konusunu “istihkak” oluşturan Yargıtay kararlarına erişim sağlamak için öncelikle karararama.yargitay.gov.tr adresini ziyaret ediniz. İlgili adresi tarayıcınızda açtıktan sonra ekrana gelen arama ekranına “istihkak” yazıp mevcut kararların tamamına erişebilirsiniz. Bu ekran üzerinden detaylı arama yapabilir;

• Kurul,
• Daire,
• Esas numarası,
• Karar numarası,
• Tarih,

Gibi kriterlere göre kararları filtreleyebilirsiniz.

İİK 96-97 (İcra ve İflas Kanunu m.96 – 97)

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu m.96 ve 97’de istihkak kurumuna ve istihkak davalarına ilişkin temel hukuk düzenlemeleri yer alır. Kanunda hükme bağlanan bu düzenlemelere erişmek ve incelemek için https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.2004.pdf adresini ziyaret edebilirsiniz.

İstihkak Davası Dilekçe Örneği

İstihkak davası, usulüne uygun bir biçimde düzenlenmiş dava dilekçesinin görev-yetki sahibi mahkemeye sunulmasıyla açılır. Dolayısıyla bu davanın açılabilmesi için dava dilekçesine gerek duyulur. Aşağıda hem istihkak iddiasına ilişkin dilekçe örneği hem de miras sebebiyle istihkak davası dilekçe örneği yer almaktadır.

Haciz Nedeniyle İstihkak İddiası Dilekçe Örneği

Miras Nedeniyle İstihkak Talepli Dava Dilekçesi

Kaynak:

2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu

4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu

20 Ocak 2024