İntifa Hakkı Nedir?

İntifa hakkı, taşınır ya da taşınmaz bir eşya üzerinde sınırsız yararlanma hakkı sunan irtifak hakkıdır. İntifa hakkı ile alakalı kanuni düzenlemeler, Türk Medeni Kanununun 724 ila 822. Maddeleri arasında yer almaktadır. İntifa hakkı ile kişi, bir başkasına ait olan eşya üzerinde kullanma hakkı ile birlikte eşyanın semelerinden yararlanma hakkı tanır. Bir eşya üzerinde kurulan intifa hakkı, eşyanın malikine yalnızca ilgili eşyanın kuru mülkiyet hakkı kalmaktadır.

Sınırlandırılmış ayni bir hak olan intifa hakkı, irtifak hakları arasındadır. Dolayısıyla intifa hakkına sahip kişi sınırlı ayni hakka sahip olur. Sınırlı ayni hak sahibi olan kişi de bu hakkını eşyanın maliki de dahil olmak kaydı ile herkese karşı ileri sürme hakkına sahiptir.

Türk Medeni Kanunu 794 hükmü üzere intifa hakkının neler üzerinde kurulabileceği ifade edilmiştir. Oldukça geniş bir kapsamda ifade edilen hükme göre taşınmaz mallar ve taşınır mallar, haklar ya da her türden malvarlığı üzerinde intifa hakkı kurulabilir. İntifa hakkından doğan uyuşmazlıklara uygulamada sıkça rastlanır.

İntifa hakkı, irtifak hakları arasında hak sahiplerine en geniş yetkileri tanıyan haktır. Taraflar, sözleşmede aksi yönde bir hüküm düzenlemediği sürece, intifa hakkı hak sahibine tam yararlanma ve kullanma yetkisi verir. İntifa hakkı; menkul, gayrimenkul, hak veya bir mal varlığı üzerinde kurulabilir.

İntifa Hakkı Nedir?

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m.794 ve devamında düzenleme altına alınan intifa hakkı; taşınır, taşınmaz, haklar veya mal varlığı üzerinde kurulabilir. Bir irtifak hakkı olan intifa hakkı, kurulduğu şey üzerinde hak sahibine tam yararlanma ve kullanma hakkı verir.

Mirasta İntifa Hakkı Nedir

İntifa hakkının diğer irtifak haklarından en önemli farkı, yalnızca gayrimenkuller üzerinde değil, taşınırlar, mal varlığı veya haklar üzerinde de kurulabilmesidir. Bir ya da birkaç gerçek ya da tüzel kişi lehine kurulabilen intifa hakkı devredilemez ve miras olarak geçmez.

Tapuda İntifa Hakkı

Haklar, mal varlıkları, taşınır veya taşınmazlar üzerinde tesis edilebilen intifa hakkı, sözleşmede aksine bir düzenleme yapılmadığı sürece, hak sahibine tam yararlanma yetkisi tanır. İşbu hak taşınmaz üzerinde kurulacağı zaman, işlemin tapuda tescil ile gerçekleştirilmesi gerekir.

Taşınmaz İntifa Hakkı Sözleşmesi Örneği

Taşınmaz intifa hakkı sözleşmesi örneği, çeşitli dijital platformlar üzerinden indirilebilir. Ancak, dijital platformlar üzerinden paylaşılan sözleşme örneklerinin taslak metin özelliğinde olduğunun unutulmaması önemlidir. Bu itibarla, somut olayın özelliklerini ve koşullarını ihtiva edecek şekilde taraflara özgü olarak intifa hakkı sözleşmesi düzenlenmesi, hak ve menfaat kaybı yaşanmaması adına en doğru yaklaşım olacaktır.

Noterde İntifa Hakkı

Lehinde kurulduğu kişiye yararlanma ve kullanma hakkı veren intifa hakkı, tapu sicil müdürlüğünde resmi senetle kurulur.

Tapuda İntifa Hakkı Nasıl Kaldırılır

İntifa hakkı, birçok neden dolayısıyla kaldırılabilir. Ancak, genellikle, hak sahibinin vefat etmesi, tüzel kişiler için süresinin bitmesi veya mahkeme kararıyla intifa hakkı sona erer. Tapuda intifa hakkının kaldırılabilmesi için hak sahibinin tapu müdürlüğüne müracaat etmesi ve gerekli harç tutarını ödemesi gerekir.

Tapuda İntifa Hakkı Nasıl Yapılır

İntifa hakkı, taşınır mallarda zilyetliğin devri ile kurulur. Hak, alacaklar üzerinde kurulacaksa, alacağın devri hükümleri uyarınca kurulur. Taşınmazlar üzerinde kurulacak intifa hakkı ise, tapu kütüğüne tescil işlemi ile birlikte gerçekleştirilir.

Tapuda İntifa Hakkı Masrafı

İntifa hakkının bedelsiz olarak tanınması halinde, lehine hak kurulan kişiden 20/c pozisyonu gereği binde 54 oranında tapu harcı alınır.

Hisseli Tapuda İntifa Hakkı

İntifa hakkının tesis edilmesiyle birlikte, taşınmazın maliki, eşyanın veya hakkın öz değerini kendisinde tutar; buna mukabil,  bunlardan elde edeceği faydaları belirli bir kişiye tahsis eder. Gayrimenkul malın bütünü üç paya ayrılır ve iki payı intifa hakkı, bir payı ise kuru mülkiyet kapsamında değerlendirilir. Taşınmaz mülkiyeti haiz kişi, mülkiyetin intifa hakkını kendisine saklayabilir.

Ancak, tüzel ve gerçek kişilere kuru mülkiyeti devredebilir. Buna benzer şekilde, kuru mülkiyeti kendisine bırakırken intifa hakkını tüzel ve gerçek kişilere verebilir. İntifa hakkı sahibi, mülkiyetin kendisi gayrimenkul konut olsa dahi kiraya verme yetkisini haizdir. Fakat, kuru mülkiyet sahibi, bu mülkiyeti kiraya verme yetkisini haiz değildir.

İntifa Hakkı Sahibinin Hak ve Yükümlülükleri Nelerdir?

İntifa hakkının kurulması ile birlikte sözleşmeye taraf malik ve hak sahibinin bir dizi yükümlülüğü ve hakları bulunur. Bu hak ve yükümlülükler şu şekilde ifade edilebilir:

• Malın Zilyedi Olma Hakkı: Bir mali malik olarak ya da olmayarak elinde bulundurmaya, mala zilyet olma denir. Taşınır mallar noktasında intifa hakkı sahibi, zilyetliğin devrini istemelidir. Bunun yanı sıra hak sahibi, zilyetliği koruyan tüm davalardan yararlanabilir.
• Malı Yönetme Hakkı: İntifa hakkına sahip kişi yalnız başına yönetme ve karar alma hakkına sahiptir. Yönetime dair söz konusu eşyanın maliki ile anlaşma yapmasına gerek yoktur. Bunun yanı sıra alacak veya kıymetli evrak üzerinde bulunan intifada yönetim işlemini intifa hakkı sahibi ile alacak hakkı sahibi birlikte kullanmak mecburiyetindedir. Borçluya karşı borcun ödenmesini birlikte talep edebilirler. Bu hallerin dışında yönetim işi, intifa hakkına sahip olanındır. İntifa hakkının sahibi yönetim işini yasal sınırlara bağlı kalarak kullanmak durumundadır.
• Malı Kullanma Hakkı: İntifa hakkı sahibinin söz konusu malı kullanma yetkisinin malike kıyasla daha sınırlı olduğu açıktır. Malik, malı kullanırken istediği tasarrufta bulunma hakkına sahipken intifa hakkı sahibinin malın öz değerine zarar getirecek biçimde kullanma hakkı yoktur. Mal, özgülendiği maksada münasip biçimde kullanılmalıdır.
• Maldan Yararlanma Hakkı: Maldan yararlanma hakkından kasıt doğal ve hukuki ürünlerdir. Doğal ürünler madde 804 üzere ifade edilmiş olup hukuki ürünler madde 805’te düzenlenmiştir. İntifa hakkının kullanılması safhasında elde edilen doğal ürünlerin intifa hakkı sahibine ait olduğu belirtilmiştir. Doğal ürün kapsamında değerlendirilmeyen bütünleyici parçalarsa malike aittir. Bunun yanı sıra malın faiz ve harici dönemsel gelirleri de intifa hakkına sahip olanındır.
• Resmi Defter Tutulmasını İsteme Hakkı: Bu hak, malike ve intifa hakkı sahibine tanınan bir haktır. Taraflardan birisi defter tutulmasını talep ederse muhatap taraf bu isteği yerine getirmekle mükelleftir. Mükellef, yapmasını gerekeni yerine getirmezse talep sahibi dava açabilir ve defter tutulmasını isteyebilir. Noter aracılığı ile tutulacak defter için masraflar her tarafın da katılımıyla ortak ödenir.
• Tasarruf Yetkisi: Tasarruf yetkisinden anlaşılması gereken, intifa hakkı sahibinin malı kullanma ve semerelerinden yararlanma hakkıdır. İntifa hakkı sahibi mal üzerinde tasarrufta bulunamaz. Söz gelimi, malı rehin edemez, malın özüne zarar verecek şekilde kullanamaz.
• Bakma ve Koruma Yükümlülüğü: Türk Medeni Kanunu 812. Maddesinde bu hususu düzenlemiş olup kanuna göre adi bakım, koruma ve işletmeye dair giderler intifa hakkı sahibinindir.
• Vergileri Ödeme Borcu: İntifa hakkı süresi boyunca ilgili malın vergi ve resimleri de intifa hakkı sahibi tarafınca karşılanmalıdır. Şayet bu ödemeleri malik yaptı ise hak sahibi yapılan ödemeleri tazmin etmekle yükümlüdür.
• Sigorta Yükümlülüğü: İntifa hakkına konu teşkil eden taşınmazın üzerinde riskli bir işletme bulunuyorsa intifa hakkı sahibi söz konusu taşınmazı sigorta ettirmelidir. Sigorta yükümlülüğüne aykırı hareket etmesi halinde malikin göreceği zararı tazmin etmekle borçlu olacaktır.

Malikin Hak ve Yükümlülükleri

Başkasına ait bir eşya üzerinde tam yararlanma hakkı veren intifa hakkında istisna hallerde malik bir sözleşme ile kimi yararlanma yetkilerinin kısıtlanmasını talep edebilir. İntifa hakkına sahip kişi şayet eşyayı özüne zarar gelmesine neden olacak biçimde veya sözleşmede ifade edilen kurallara uygun olmayan şekilde kullanırsa bu durumda malik, hukuki prosedürü işleterek söz konusu taşınmazı ya da eşyayı geri alma hakkına sahiptir. Bunun yanı sıra malik, gördüğü zarar için de tazminat talep edebilir. İntifa hakkında malikin hakları ve yükümlülükleri şu şekilde ifade edilebilir:

• Tasarruf Hakkı: Malikin tasarruf yetkisi, mülkiyet hakkı gibi devam etmekte olup tasarruf hakkı, intifa hakkı sahibinin haklarına zarar vermez.
• Gözetme Yetkisi: İntifa hakkına sahip kişi, malı kullanırken özen ile yükümlüdür. Malik, intifa kurulan eşyanın özenle kullanılıp kullanılmadığını kontrol etme hakkına sahiptir.
• Teminat Talep Etme Hakkı: İntifa hakkı sahibince mal kötü ve malın öz değerine zarar verilecek şekilde kullanılıyorsa bu durumda mülkiyet hakkı zarar görecektir. Malikse intifa hakkını elinde bulunduran kişiden güvence talep edebilir. Güvence talep etme hakkı intifa durumunda sadece malikin hakkı risk altına girecekse, bir tehlike söz konusu ise mümkündür.
• Hak Sahibinin Zilyetliğini Sonlandırma Hakkı: İntifa hakkı sahibinin intifaya konu olan malı özen yükümlülüğüne bağlı kalarak kullanması gerektiği aksi takdirde malik tarafından teminat talep edileceğini ifade ettik. Şayet talep edilen teminat, intifa hakkı sahibince verilmezse madde 810 üzere ilgili malın intifa hakkına sahip kişinin elinden alınması ve kayyuma devredilmesi talep edilebilir. Fakat burada altı çizilmesi gereken husus, intifa hakkının sonlanmadığıdır. İntifa hakkı devam eder fakat intifa hakkı sahibinin zilyetlik hakkı alınmıştır. Kayyum, hak sahibinin teminat göstermesine ya da malı özenle kullanacağının anlaşılmasına kadar görevini sürdürür.
• Yönetime Katılma Hakkı: Malik, oldukça kısıtlı olsa dahi yönetime katılma hakkına sahiptir.
• Malın Öz Değerinin Korunması Dair Giderler: Malın öz değerinin korunmasına ilişkin masraflardan malik sorumludur. Yasa gereği intifa hakkı sahibi, hakkını kullanırken intifanın kurulduğu eşyanın normal bakım ve giderlerini ifade ettiğimiz düzlemde karşılamakla yükümlüdür. O bölgede geçerli olan yere adet üzere normal bakım ve işletme masraflardan malik sorumlu değil idi. Fakat bu masrafların aşıldığı durumlarda aşım yapılan miktardan malik sorumlu olur.

İntifa Hakkı Nasıl Kurulur?

Zilyet, bir eşyayı elinde tutan kişinin hukuki sıfatıdır. Türk Medeni Kanunu madde 795 hükmünde taşınır malların intifa hakkı için zilyetliğin devrini öngörmektedir. Alacaklar üzerindeki intifa hakkı ise alacağın devri ile kurulur. Taşınmaz mallar için kurulacak intifa hakkı ise ilgili taşınmazın tapu kütüğüne tescil edilmesi ile gerçekleşir. Buradan hareketle; taşınmaz malların tescil edilmesi, taşınırların teslim edilmesi ve haklarınsa devredilmesi ile intifa hakkı kurulmuş olur.

İntifa hakkı sözleşme ile kurulabilir. Taşınmaz mallarda sözleşme tapuda yapılır ve resmi şekle tabidir. Belirli süreli veya belirsiz süreli sözleşme yapılabilir. Taşınır malların zilyetlik devri ile intifa hakkı kurulur. Sözleşme yapılmalıdır fakat şeklen resmi olması şart değildir. İntifa hakkının kurulması maksadı ile yapılıyor olmalıdır. Haklar üzerinde intifa hakkı kurulabilmesi için muhakkak devredilebilir mahiyette bir hak olması gereklidir. Söz gelimi sükna hakkı için intifa hakkı kurulması mümkün değildir.

Sözleşme ile kurulan intifa hakkı örneklerine kıymetli evrak üzerinde kurulacak intifa hakları da verilebilir. Kıymetli evrakın devir şekline göre kıymetli evrak üzerinde intifa hakkı tesis edilir.

1. Emre yazılı senet için ciro yolu,
2. Nama yazılı senet için alacağın temliki,
3. Hamiline yazılı senet içinse teslim yolu,

İle devredilmesi ve intifa hakkı kurulması gerekir.

İntifa hakkı yasa gereği de kurulabilir. Yasa gereği kurulan intifa hakkında tapuya tescili gerçekleştirilmemiş olsa dahi durumu bilenlere karşı ileri sürülebilir niteliktedir. Tapuya tescil gerçekleştirildiğinde ise herkese karşı ileri sürülebilir. Yasa gereği kurulan intifa haklarına örnek vermek gerekirse; kocanın karısının malları üzerindeki intifa hakkı, çocuğun malları üzerinde ana ve babanın intifa hakkı misal teşkil eder.

İntifa hakkı mahkeme kararı ile de kurulabilir. Malın maliki şayet intifa hakkının tesisini tapu siciline tescil etmek istemiyor ve kaçınıyorsa bu durumda intifa hakkı sahibi dava yolu ile tescili gerçekleştirebilir. İntifa hakkı, mahkeme kararının kesinleşmesi ile kurulmuş sayılır.

İntifa Hakkının Sonlanması

İntifa hakkının kurulduğu taşınmazın yok olması ile intifa hakkı sonlanır. Taşınmazın yok olması veya faydalanılmayacak biçimde zarar görmesi durumunda taşınmazın malikin ilgili taşınmazı tekrar ihya etme yükümlülüğü bulunmaz. Malik şayet bir sigorta bedeli alırsa intifa hakkı taşınmaz üzerinde sonlanır ancak alınan sigorta bedeli üzerinde devam eder.

İntifa hakkı, kamulaştırma ile de sona erebilir. İntifa hakkının üzerinde kurulduğu taşınmaz eğer kamulaştırılırsa hak kendiliğinden ona erer.

İntifa hakkı, mahkeme kararı ile de sonlanabilir. Tescille kurulan bir hakta hak sahibi bu hakkından vazgeçebilir. Hak sahibi vazgeçerse terkin talebinde bulunmalıdır. Söz gelimi,

İntifa hakkının sona ermesinde ifade edilebilecek durumlardan birisi de; taşınmazı üzerinde ipotek kurdurarak kredi alan bir kişi, söz konusu taşınmaz üzerinde bir üçüncü kişi lehine intifa hakkı kurdurur ve kredi borcunu ödemezse ipotek edilen taşınmazın satışı gerçekleştirilerek paraya çevrilmesi sağlanır. Taşınmazın satılması ile birlikte intifa hakkı terkin edilir ve sona erer.

İntifa hakkının sonlanmasına neden olan bir diğer durum ise intifa hakkına sahip gerçek kişinin ölmesi ya da kişi hakkında gaiplik kararının verilmesidir.

İntifa hakkına sahip kişi, tüzel kişi ise tüzel kişiliğin sonlanması ile intifa hakkı kendiliğinden sona erer. Eğer tüzel kişilik devralma – birleşme suretiyle bir başka firma ile birleşirse intifa hakkı kural gereği devam eder.

İntifa hakkının sona ermesine ilişkin kararlaştırılmış bir süre bulunuyorsa sürenin tamamlanması ile hak kendiliğinden sona erer.

6 Ocak 2024