Vasiyetname; sağ olan bir kişinin, ölümü ile birlikte, mal varlığının akıbetine dair taleplerini düzenlediği resmi belgedir. Vasiyetname, hukuken üç farklı şekilde yapılabilir. Bunlar:
- Resmi vasiyetname,
- El yazılı vasiyetname,
- Sözlü vasiyetname,
Şeklinde ifade edilir. Kişi, mevcut mal varlığının akıbetini, yaşamını yitirmeden önce düzenlemek isteyebilir. Bu düzenlemenin resmi adı olan vasiyetname ile aşağıda ifade edilen işlemler gerçekleştirilebilir:
- Mirasçılardan biri ya da birkaçı mirastan mahrum edilebilir,
- Mal varlığı paylaşımının ne şekilde yapılacağına dair bir belirleme yapılabilir,
- Belirlediği bir kişiyi mirasçı atayabilir,
- Bir kısım malını belirli bir mirasçısına ya da bir başka kişiye bırakabilir,
- Mallarına ilişkin mirasçıları ilgilendiren koşullar koyabilir,
- Art mirasçı belirleyebilir,
- Malvarlığı ile ilgili olarak vakıf kurulmasını sağlayabilir.
İçindekiler
Resmi Vasiyetname Nedir ve Nasıl Hazırlanır?
Resmi vasiyetname, miras bırakan ve iki tanık ile birlikte resmi memur önünde yapılabilir. Noter, sulh hukuk hakimi veya yasada bu konuya dair yetkilendirilen görevliler, resmi memur olarak kabul edilir. Yukarıda ifade edildiği üzere üç farklı vasiyetname çeşidi mevcuttur. Vasiyetname çeşitleri arasında hukuki açıdan en sağlıklı olanı resmi vasiyetnamedir. Resmi vasiyetname hazırlama süreci ise şu şekildedir:
- Kişi, ölümü sonrasında gerçekleşmesini istediği isteklerini gerek yazılı gerekse sözlü olarak resmi memura bildirir. Resmi memur, vasiyetnamede bulunması istenilen bu istekleri yazar.
- Yazılan metin, miras bırakanın okuması ve imzalaması için kendisine verilir. Miras bırakan, metni okuduğunu ve uygun bulduğunu, iki şahide bildirir.
- Tanıklar, miras bırakan tarafından yapılan beyanın kendilerine yapıldığını ve miras bırakanın vasiyetname düzenlemeye ehil olduğunu aynı metne yazar ve imza atarlar.
Bu noktada ifade edilmesi gereken önemli bir olasılık mevcuttur: Şayet, resmi vasiyetname düzenlemek isteyen kişinin okuması ve yazması yoksa bu durumda aşağıdaki süreç izlenir:
- Memur, vasiyetname hazırlamak isteyen kişinin isteklerini yazar ve iki şahit önünde miras bırakana okur.
- Miras bırakan, okunan metnin isteklerine uygun olduğunu ifade eder.
- Tanıklar; hazırlanan vasiyet metninin miras bırakana okunup miras bırakan tarafından onaylandığını aynı metne yazar ve imza atarlar.
Resmi vasiyetname hazırlanırken gereksinim duyulan iki şahit, aşağıdaki özellikleri haiz olmalıdır:
- Tanıklar, fiil ehliyetine sahip olmalıdır.
- Kamu hizmetinden yasaklanmış olanların tanık olması mümkün değildir.
- Tanıklar, okuma ve yazma bilmelidir.
- Vasiyetname düzenleyen kişinin eşi, altsoyu ve üstsoyu, altsoyu ve üstsoyunun eşleri, kardeşleri ve eşleri tanık olamaz.
Vasiyetname Nasıl Yazılır?
Miras bırakan, el yazılı vasiyetname düzenlemek istiyorsa bu durumda muhakkak kendi el yazısı ile vasiyetnameyi hazırlamalıdır. Vasiyetnamenin tamamıyla miras bırakanın kaleminden çıkmış olması gerekir. Yine miras bırakanın el yazısı ile metne tarih yazılmalıdır. El yazılı vasiyetnamelerin geçerli olabilmesi için miras bırakanın imzasını içermesi gerekir. Bunun yanı sıra; vasiyetname hazırlayacak kişinin en az 15 yaşında olması ve ayırt etme gücüne sahip olması gerekir. Öte yandan, fiil ehliyetini haiz olmayan kişiler tarafından hazırlanan vasiyetnameler geçersizdir.
Vasiyetname türleri içerisinde yer alan sözlü vasiyetname; miras bırakanın içinde bulunduğu durum sebebiyle resmi ya da el yazılı vasiyetname hazırlama olanağı bulunmadığı hallerde hazırlanır. Sözlü vasiyetname yapılırken iki şahit gerekir. Şahitler, yukarıda da ifade edildiği üzere akraba olmamalıdır.
Vasiyetnamenin Açılması ve İtiraz Süresi
Vasiyetname, hangi şekilde hazırlanmış olursa olsun muhakkak miras bırakanın vefatı sonrasında sulh hakimi tarafından açılmalıdır. Aksi takdirde işlem geçersiz kabul edilir. Miras bırakanın yaşamını yitirdiği anda mevcut yerleşim yerinde bulunan sulh hakimi, vefatı takiben 1 aylık zaman zarfında ilgilileri davet ederek vasiyetnameyi okuyacaktır.
İster el yazılı olsun, ister resmi vasiyetname olsun veya ister sözlü vasiyetname olsun, bunların hiçbirisi kendiliğinden yerine getirilemez. Vasiyetname muhakkak miras bırakanın ölümünün ardından sulh hakimi tarafından açılır. Vasiyetname açıldığında, vasiyetname metninin herhangi bir sebep dolayısıyla geçersiz olduğunu öne süren kişi, iptal davası açarak itirazını yapabilir. İtiraz davası, vasiyetnamenin açılmasıyla birlikte 1 yıl içinde açılmalıdır.
Vasiyetnamenin İptali Nedir?
Vasiyetname açılarak ilgililere okunduğunda 1 yıllık iptal davası açma süresi başlamış olup süre içerisinde iptal davasının açılması gerekir. Aksi takdirde dava hakkı elden gidecektir. Vasiyetnamenin iptali davası, kişilerin her türlü iptal iddiasını konu ederek açabileceği bir dava değildir. Vasiyetin iptali davası, TMK md.557’de ifade edilen sebeplere dayanılarak açılabilir. Bu sebepler şu şekilde ifade edilebilir:
- Miras bırakanın, vasiyetname hazırlama ehliyetine sahip olmaması,
- Vasiyetname hazırlayanın, iradesi sakatlanmış bir şekilde vasiyetname hazırlaması,
- Vasiyetnamenin muhteviyatı, mirasçılar adına belirlenen şart ve yüklemeler, yasal düzenlemelere ve ahlaki değerleri aykırı ise,
- Vasiyetnamenin şekil şartlarına aykırılık teşkil etmesi.
Tenkis Davası Nedir?
Mirasçılar, yasal olarak ifade edilen mirastan pay oranına sahiptir. Bunun yanı sıra, mirasçıların bazıları saklı pay hakkına da sahiptir. Miras bırakan, vasiyetname ile saklı payları ihlal edecek tasarruflarda bulunamaz. Şayet bulunursa, iptal davası yerine tenkis davası açılarak söz konusu aykırılığın giderilmesi sağlanacaktır.
Vasiyetnamenin Tenfizi
Dava yoluyla sağlanan vasiyetnamenin tenfizinde mal paylaşımı değil; vasiyetnameye ilişkin herhangi bir itiraz olup olmadığına, iptal davası açılmadığına ya da davanın reddedildiğine dair meseleler tespit edilerek vasiyetname metninin geçerliliği ve icra edilebilir olup olmadığı saptanır. Bir başka deyişle, vasiyetnamenin tenfizi davası ile mal paylaşımına ilişkin bir hüküm verilmez.
