Menfi tespit davasında hukuki yarar koşulu aranır. Menfi tespit davaları bir hakkın ya da hukuki ilişkinin varlığını anlamaya yöneliktir. Bu davalar sırasında bir hak olup olmadığına ya da doğan bir hukuki ilişkinin varlığına bakılmaktadır. Bir belgenin sahteliği de bu davalar sırasında davaya konu olabilir. Belgenin sahte veya gerçek olması dava sırasında ortaya çıkarılmak istenir.
Menfi tespit olarak adlandırılan kavram olumsuz tespit olarak da tanımlanır. Menfi tespit davaları icra takibinden önce veya sonra açılabilmektedir. Borçlu bu davayı borcu olmadığını ispatlamak için açar. Borçlu icra takibinden önce veya sonra bu davayı açarken korunmaya değer bir hukuki yararının olup olmaması önemlidir.
Menfi Tespit Davası Açılma Nedenleri
Menfi tespit davasında hukuki yarar koşulu olup olmadığı önemlidir. Bu davalar açılırken borçlu olan tarafın harekete geçtiği görülmektedir. Dava sırasında bir hukuki ilişkinin olup olmadığı veya gerçekten bir hakkın mevcut olup olmadığı anlaşılmak istenir.
Borçlu gerçekte borçlu olmadığını ispat etmek istediğinde ya da geçersiz bir hukuki ilişkiye bağlı olarak icra takibine maruz kalınması durumunda da dava açılır. Ayrıca bir hukuki ilişkiden doğan hak ve yetkinin olmadığı veya bir belgenin sahteliğinin tespitinin de istenebileceği bu davalarda hukuksal yarar olması koşulu aranır.
Dava sonucunda herhangi bir mahkûmiyet istemi söz konusu olmaz. Dava konusunu teşkil eden hususun bir karar uyarınca tespit edilmesinin istendiği davalar menfi tespit davalarıdır.
Menfi Tespit Davası ve Hukuki Yarar
Borçlu olan tarafın davacı olduğu menfi tespit davalarında hukuki yarar koşulu olması gerekir. Borçlu olan ve davacı olarak tanımlanan taraf maddi hukuk yönünden borçlu olmadığının tespit edilmesini ister. Borçlu borcun hiç doğmamış olduğunu, alacağın muaccel hale gelmediğini veya sözleşmenin geçersizliği nedeni ile borcun bulunmadığını ileri sürer. Borçlu aynı zamanda bu dava sırasında alacağın zamanaşımına uğradığını da ileri sürmektedir.
Menfi tespit davasında hukuki yarar koşulu dava açılacağı zaman aranan şartlar arasında yer alır. Borçlunun taleplerine bağlı olarak açılan dava sonucunda mahkemenin borçlunun borcunun olup olmadığını tespit etmesi istenir.
Hukuki Yarar Koşulu Nedir?
Menfi tespit davasında hukuki yarar koşulu dava açabilme şartıdır. Davacı bu tür bir hukuk davası açacağı zaman hukuki yararın olup olmadığına bakılacaktır. Mahkeme açısından bu koşulun varlığı korunmaya değer bir yararın olması gerektiği düşüncesinden ileri gelmektedir.
Tespit davası açılırken davacının hakkının tehlike altında olması gerekir. Davaya bağlı olarak verilecek kararın sonucunda ise davacının tehlikeye düşen güncel hukuki yararının bu tehlike karşısında korunmaya alınmış olması gerekir. Dava sonucuna göre davacının hukuki yararının tehlikeye düşmesi engellenmiş olmalıdır.
Dava açabilmek için koşullar arasında yer alan hukuki yarar kavramı dava açıldığında var olmak zorundadır. Yüksek mahkemenin işleyişine bakıldığında dava açıldığında hukuki yararın varlığı koşulu aranırken yargılama sürerken hukuki yararın ortadan kalkması durumunda netice açısından davanın reddi gerekmemektedir.
Hukuki yarar olarak kabul edilen kavram dava açabilmenin koşulları arasında yer alırken davanın her aşamasında resen görülmesi gereken bir konu olarak da değerlendirilmektedir. Hukuki yararın tespit edilmesi hukuki açıdan teknik incelemeleri de kapsayan bir konudur ve bu nedenle kapsamlı bir çalışmayı gerekli kılmaktadır.
Menfi tespit davasında hukuki yarar koşulu dava açıldığında olması gereken bir zorunluluktur. Bu tür davalar açıldığında amaç edinilen bir hukuki ilişkinin gerçekten mevcut olup olmadığının anlaşılmasıdır. Bir hakkın var olup olmadığını anlamak için açılan menfi tespit davalarında hukuki yararın olması ise mecburidir.
Borçlu menfi tespit davasını icra takibinden önce veya sonra açabilir. Borçlunun icra takibi öncesinde ya da icra takibinden sonra menfi tespit davası açabilmesi için borçlu olmadığının tespitine yönelik olarak mahkeme tarafından hukuki yararının olup olmadığına bakılacaktır.
Kambiyo Senetleri ve Menfi Tespit Davası Hukuki Yarar Koşulu
Kambiyo senetleri söz konusu ise açılacak menfi tespit davasında hukuki yararın varlığını ispatlayabilecek çeşitli uygulamalardan bahsetmek gerekir. Ödeme tehdidi altında olmak hukuki yararın ispatlanabilmesi açısından önem taşır. Hukuki yararın varlığını söyleyebilmek içinse bazı durumların varlığına bakılır.
Kambiyo senetlerine yönelik açılacak menfi tespit davalarında senetlerin tahsile konulması veya protesto çekilmiş olması gerekir. İcra takibine başlanması ya da ihtarname gönderilmesi de ödeme tehdidi altında olmaya işaret eden deliller arasında olacağından mahkemeye bu kanıtların sunulması durumunda hukuki yararın varlığı ispatlanabilecektir.
HMK 6100 sayılı düzenlemesi uyarınca davacı bir hukuk davası açmak istediğinde dava şartı olarak hukuki yararının bulunması zorunlu olarak kabul edilir. Tespit davaları sırasında hukuki yararın varlığının olduğunun kabul edilebilmesi koşulu davacının hukuki hakkının tehlike altında bulunması ve verilecek kararın da bu tehlikeyi bertaraf edebilecek nitelikte olması ile sağlanır.
Menfi tespit davasında hukuki yarar koşulu olmadan dava açılamaz. Bu nedenle de borçlu olan davacı tarafın bu davayı icra takibinden önce veya icra takibinden sonra açabilmesi için bir hukuki yararının olması gerekir. Aksi durumda mahkeme davayı reddedecektir.
Tespit davaları ile bir hak veya hukuki ilişkinin var olup olmadığına bakılmaktadır. Bir belgenin sahteliği konusunda da bu davalar açılabilir. Bu sayede de belgenin sahte veya gerçek olduğu anlaşılabilecektir.
Menfi tespit davası olarak tanımlanan davalar aynı zamanda olumsuz tespit davası olarak da bilinmektedir. Borçlu icra takibi öncesi veya sonrası hukuki yararının olması durumunda maddi hukuka dayanarak borçlu olmadığının tespit edilebilmesi içim menfi tespit davası açabilmektedir. Bu davayı açarken hukuki yararının olması ise zorunludur. Aksi takdirde dava kabul edilmeyecektir.
