İştirak Nafakası Nedir, Nasıl Alınır?

İştirak nafakası, butlan veya ayrılık, anlaşmalı veya çekişmeli boşanma davası sonucunda velayet hakkı kendisine bırakılmamış olan eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine mali gücü oranında katılmasıdır. İştirak nafakası çocukların korunması için öngörülmüş zorunlu yükümlülüktür ve iştirak nafakasına ilişkin hükümlerle, çocukların bakım ve giderlerinin karşılanması amaçlanmıştır.

İştirak Nafakası Nedir? 

İştirak nafakası, butlan veya ayrılık ya da boşanma sonucunda velayet hakkı kendisine bırakılmamış olan eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine mali gücü oranında katılmasıdır. TMK md.182/2 uyarınca; velayet hakkı kendisine verilmeyen eş mali gücü nispetinde çocuğun bakım ve eğitim harcamalarına katılmak zorundadır.

Yargıtay, iştirak nafakası hükmedilirken çocuğun yaşı, eğitim durumu, paranın alım gücü, çocuğun giderleri ile anne-babanın ekonomik durumları da dikkate alınarak nafakaya hükmedilmesi gerektiğini kararlarında vurgulamaktadır.  

İştirak nafakası kamu düzenine ilişkin olduğundan hâkim talebe gerek olmaksızın miktarını re’sen belirler. Hâkim, tarafların mali durumlarına ve çocuğun ihtiyaçlarını dikkate alarak talep olmaksızın kendiliğinden iştirak nafakasına hükmeder. Karar kesinleşince nafaka ödemeye başlanıp, çocuk ergin oluncaya kadar devam edilir. 

İştirak Nafakası Hangi Hallerde Söz Konusu Olur? 

• Boşanma davası sonunda velayet kendisine verilmiş olan eş, müşterek çocuk için ergin olmasına kadar diğer eşten iştirak nafakası talep edebilir.
• Çocuk ile baba arasındaki soy bağının tespiti için açılan davada da soy bağı tespit edilirse, davalının uygun nafaka miktarını depo etmesine veya geçici olarak çocuğa nafaka ödemesine karar verilebilir. Burada davacının herhangi bir talepte bulunmasına gerek yoktur. Hâkim, çocuk ile davalı arasında soy bağının tespit edilmesi halinde herhangi bir talebe gerek olmaksızın davalının uygun bir nafaka miktarını depo etmesine veya geçici olarak ödemesine karar verebilir. 
• Evliliğin butlanında da boşanmaya, ayrılığa ve evlenmenin butlanına karar veren mahkemece, çocuğun velayetine, velayet hakkı verilmeyen ana veya baba ile kişisel ilişki tesisi ve nafaka hususlarına karar verilir.
• Hâkim, boşanma davasında ayrılık kararına da hükmedebilir. Mahkeme ayrılığa hükmettiğinde bir eşe çocuğun velayet hakkını verirken diğerine de çocukla kişisel ilişki kurma hakkı ve iştirak nafakası ödemesine hükmetmektedir. 

İştirak Nafakası Nasıl Belirlenir? 

İştirak nafakası miktarının tespitinde çocuğun bakım ve eğitim giderlerinin belirlenmesi önemlidir. Hâkim, taraflar için ekonomik ve sosyal durum araştırması yaparak, uygun bir nafaka takdir etmelidir. Çocuğun yaşı, eğitim durumu, ihtiyaçları, anne ve babanın ödeme gücü, bakmakla yükümlü oldukları çocuk sayısı, kültürel düzeyleri nafaka belirlemesinde dikkate alınır. 

Velayet hakkı verilmeyen tarafın çocuğu için yaptığı harcama ve masraflar nafaka yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. Yaptığı masrafları belgeleyerek nafakadan indirimini isteyebilir. Nafaka alacağının muaccel olduğu zaman faize hükmedilir. Anlaşmalı boşanma protokolünde taraflar kendi iradeleri ile iştirak nafakasını belirleyebilir.

İştirak Nafakası Nasıl Ödenir? 

İştirak nafakası her ay peşin olarak ödenir. Kural olarak, Türk Lirası olarak ödenir. Taraflar anlaşarak nafaka miktarını belirleyebilecekleri gibi nafakanın yabancı para üzerinden de ödenmesini de kararlaştırabilirler. Ancak bunlar hâkimin onayına bağlıdır. 

Mahkeme, eşlerin ekonomik, sosyal durumunun değişmesine binaen TÜİK tarafından belirlenen üretici fiyat endeksi üzerinden gelecek yıllar için nafakanın ne miktarda ödenmesi gerektiğini karara bağlayabilir.

İştirak nafakası davasında davanın açıldığı tarih dikkate alınır. Bu nedenle, nafaka alacağına karar tarihinden itibaren yasal faize karar verilmesi gerekir. Kararın verilmesiyle beraber faiz yürütülebilir. 

İştirak Nafakası Artırılabilir veya Azaltılabilir Mi? 

TMK md.331 uyarınca, çocuğun gereksinimlerinde veya anne ve babanın mali gücünde veya yaşam şartlarının değişmesi halinde hâkimin, talep üzerine iştirak nafakasının yeniden belirlemesi veya kaldırması mümkündür. Nafakaya ilişkin değişiklik (azaltma veya kaldırma) talebinde bulunan, durumu ispat etmelidir. Dava eşlerden biri veya çocuk tarafından açılabilir ve herhangi bir süre şartı yoktur. 

İştirak nafakasının artırılması veya azaltılması kararı, dava tarihi itibariyle hüküm doğurmakta olup, karar verildikten sonra durumda değişiklik olmuşsa ona göre tekrar arttırılıp, azaltılabilir veya kaldırılabilir. 

İştirak Nafakası Nasıl Sona Erer?

İştirak nafakası kaldırılması; çocuğun ergin olmasıyla, evlenmekle, mahkeme kararıyla ergin olmakla, nafaka yükümlüsünün ölümü ile gerçekleşir. İştirak nafakası nafaka alacaklısının velayet hakkının kalkması gibi durumlarda da sona erer. Ayrıca iştirak nafakasından yararlanan çocuğun ergin olmadan önce çalışmaya başlayarak hayatını kazanmaya başlaması halinde de nafaka yükümlüsü mahkemeye başvurarak nafakanın sona ermesini talep edebilir. 

İştirak nafakası yükümlüsü, hiçbir kusuru olmaksızın malvarlığını kaybetmesi ve ekonomik olarak yoksul duruma düşerek nafaka ödeyemeyecek hale gelmesi durumunda, mahkemeye başvurarak iştirak nafakasının sona erdirilmesini talep edebilir.

İştirak Nafakasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir? 

Çekişmeli boşanma davasında iştirak nafakası talep ediliyorsa davanın görüleceği mahkeme boşanma davasına bakan mahkemedir. TMK md. 177’ye göre; iştirak nafakası davası, boşanma davasından sonra açılmışsa, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Ancak bu kesin yetki değil, özel yetkidir. Davacı, davayı davalının yerleşim yeri mahkemesinde de açabilir. 

Nafaka davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Aile Mahkemelerinin olmadığı yerde ise Asliye Hukuk Mahkemesi davaya Aile Mahkemesi sıfatı ile bakar. 

İştirak Nafakası Davasında Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır? 

İştirak nafakası, çocuk ergin oluncaya kadar her zaman istenebilir. İştirak nafakası, Borçlar Kanunu md.126/2’ye göre, beş yıllık zamanaşımına tabidir. Nafaka alacaklısı, takip yapmaz veya nafaka borçlusunu temerrüde düşürmezse, nafaka davaları beş yıllık zamanaşımına tabi olduğundan, nafaka alacaklısı beş yıldan geriye olan ve tahakkuk eden nafakaları talep edemez. Beş yıllık zamanaşımının başlangıç tarihi, iştirak nafakasının tahakkuk ettiği aydır.

6 Ocak 2024