Yoksulluk Nafakası, Koşulları Nedir? 

Yoksulluk nafakası, boşanma davası sonunda, kanunun öngördüğü koşulların gerçekleşmesi halinde, kusuru daha ağır olmayan eş lehine hükmedilen boşanmanın mali sonuçlarına ilişkin bir kurumdur. Yoksulluk nafakası, evlilik birliğinde söz konusu olan yardımlaşma ve bakım yükümlülüğünün bazı koşulların varlığı halinde evlilik birliğinin sona ermesinden sonra da devam etmesi için düzenlenmiştir. 

Yoksulluk Nafakası Nedir? 

Yoksulluk nafakası Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesinde düzenlenmiştir ve boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek tarafın, kusuru daha ağır olmamak şartı ile diğer taraftan istediği nafakadır. Yoksulluk nafakası, boşanma sonucu yoksulluğa düşecek olan ve boşanmada kusuru daha ağır bulunmayan eşe, ekonomik durumu daha iyi olan eş tarafından ekonomik gücü oranında süresiz olarak yardım edilmesini öngörür. Yoksulluk nafakasını hem kadın hem erkek talep edebilir. 

Yoksulluk Nafakasının Koşulları Nelerdir? 

TMK md. 175; “Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz” şeklindedir. O halde yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için;

• Boşanma kararı verilmiş ve kesinleşmiş olmalıdır.  

Yoksulluk nafakasına ancak boşanma halinde hükmedilebilir. Boşanma kararının da kesinleşmiş olması gerekmektedir. Boşanma davası içinde istenen yoksulluk nafakası boşanma davasının fer’isidir. Boşanma davası içinde istenen yoksulluk nafakası harca tabi olmamakla birlikte, boşanma davası sonrası istenen yoksulluk nafakası ayrı bir dava olduğundan harca tabidir.

Anlaşmalı boşanma halinde ise yoksulluk nafakası konusunda da anlaşılıp, boşanma sırasında yoksulluk nafakasına hükmedilebilir.

• Nafakayı talep eden taraf boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olmalıdır. 

Yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için talepte bulunan tarafın yoksulluğa düşmesi gerekir. Ancak kişinin yoksulluğu kendi kusurundan kaynaklanmamış olmalıdır. Kişinin mecburi ihtiyaçlarını giderecek geliri varsa ya da bunu çalışarak karşılama imkânı varsa yoksulluk nafakasına hükmedilemez.

• Nafakayı talep eden tarafın kusuru olmamalı ya da diğer taraftan daha ağır olmamalıdır.

Yoksulluk nafakası talep eden tarafın kusursuz olması ya da en azından diğer eşin kusurundan daha ağır olmaması gerekir. Kusurunun daha ağır olması halinde ise lehine yoksulluk nafakasına hükmedilemez. Kusuru daha ağır olan tarafın boşanma sonucunda yoksulluğa düşmesi bu sonucu değiştirmez. Aleyhine yoksulluk nafakası hükmedilen tarafın ise kusurlu olması gerekmemektedir. Kusursuz da olsa şartların gerçekleşmesi halinde aleyhine yoksulluk nafakasına hükmedilebilir. 

• Nafaka talep edilmiş olmalıdır.

Yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için, talepte bulunan eşin istekte bulunması şarttır. Hâkim yoksulluk nafakasına kendiliğinden hükmedemez. Davalı tarafın yoksulluk nafakası ödemeyi kabul etmesi halinde bile davacının isteği yoksa yoksulluk nafakasına hükmedilemez. Yoksulluk nafakası talebinde bulunulmuşsa hâkim bununla ilgili bir karar vermek zorundadır. Boşanma davası sırasında istenen yoksulluk nafakasının reddedilmesi ve bu kararın kesinleşmesi halinde artık yoksulluk nafakası istenemez.

• Nafaka miktarı nafaka yükümlüsü eşin mali gücü ile orantılı olmalıdır.

Kendisinden yoksulluk nafakası istenen tarafın ekonomik durumu buna elverişli olmalıdır. Nafaka yükümlüsünün kazancı öncelikle kendini geçindirecek miktarda olmalıdır. Kendi ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra kazancından bir miktar kalıyorsa, o miktar üzerinden nafaka ödenir. Bu kişinin de yoksul olması, çalışacak durumunun olmaması gibi durumlarda aleyhe yoksulluk nafakasına hükmedilemez.

Yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için bu koşulların hepsinin gerçekleşmesi gerekir. Ayrıca yoksulluk nafakası belli bir süreyle sınırlandırılmamış olup, lehine nafaka hükmedilen taraf bu nafakayı belli koşullar dahilinde süresiz olarak talep edebilir.

Yoksulluk Nafakası Nasıl İstenir? 

Yoksulluk nafakası davası, boşanmanın fer’i niteliğinde bir davadır. Bu nedenle çekişmeli boşanma davası sırasında, boşanma davası ile istenebileceği gibi ayrı bir dava ile de istenebilir. Boşanma davasının kesinleşmesinden itibaren bir yıllık süre içinde de istenebilir. 

Boşanma davası sırasında istenen yoksulluk nafakası boşanma davası ile karara bağlanır. Bu halde yoksulluk nafakası boşanma kararının kesinleşmesi ile başlar. Boşanma davasının kesinleşmesinden sonra açılan yoksulluk nafakası davasında, yoksulluk nafakasına hükmedilmesi halinde ise, başlangıcı bu davanın açıldığı tarihtir. 

Yoksulluk Nafakasının Miktarı Nasıl Belirlenir? 

Yoksulluk nafakasının miktarı belirlenirken eşlerin evlilik süreleri yaşları, müşterek çocukların varlığı, çocukların yaşları gibi unsurlar dikkate alınır. 

Hâkim re’sen nafaka miktarına hükmedemeyeceği için, nafaka talep eden eşin, dilekçesinde istediği miktarı açıkça belirtmesi gerekmektedir. Miktarın gösterilmemesi halinde HMK md.119 uyarınca davacıya miktarı belirtmesi için bir haftalık kesin süre verilir. Bu sürenin sonunda da eksiklik tamamlanmazsa davanın açılmamış sayılmasına karar verilir. 

Nafaka miktarını hâkim takdir eder. Taleple bağlılık ilkesi gereği de hâkim belirtilen miktardan fazlasına hükmedemez. 

Yoksulluk nafakasının miktarını, eşler kamu düzenine, ahlaka, emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak şartı ile aralarında kararlaştırabilirler. Hatta yabancı para cinsinde dahi kararlaştırılabilir. Ancak bunlar için hâkimin onayı gerekir. 

Yoksulluk Nafakası Artırılabilir veya Azaltılabilir Mi?  

Tarafların yoksulluk nafakasının arttırılması ya da azaltılmasını istemesi her zaman mümkündür. Nafaka alacaklısının yoksulluğunun, yoksulluk nafakasına rağmen devam etmesi halinde nafaka alacaklısı, nafakanın artırılmasını isteyebilir. Nafaka ödeyen taraf da, yoksulluk nafakasını alan tarafın yoksulluk durumunun azalması halinde nafakanın kaldırılmasını talep edebilir veya ödeme gücünün nafaka ödeyemeyecek duruma gelmesi halinde nafakanın indirilmesini talep edebilir. Ayrıca TMK md.176/5 hükmüne göre hâkim de istem nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir. İstem olması halinde ise, artırım ÜFE oranına göre yapılır. 

Yoksulluk nafakasının arttırılması yada azaltılması davasında ispat yükü davacıdadır. Nafakanın arttırılması davasında davacı, hükmedilen nafakanın geçimine yetmediğini, davalının mali durumunun arttığını, kendisininkinin ise azaldığını kanıtlamalıdır. Yoksulluk nafakasının azaltılması davasında ise, davacı mali gücünün nafakayı ödemeye yetmediğini, davalının mali gücünün düzeldiğini ya da kendi hayatında değişiklikler meydana geldiğini ispatlamalıdır. 

Yoksulluk Nafakası Nasıl Sona Erer? 

Yoksulluk nafakasının sona ermesi, ödenme şekline göre farklılık arz eder. Toptan ödenmesine karar verilmesi halinde, nafaka tek seferde ödeneceğinden, ödenme ile son bulur. Toptan ödenme halinde, yapılan ödemelerin geri ödenmesine karar verilemez. 

İrat biçiminde ödenmesine karar verilen yoksulluk nafakası ise, alacaklının ölümü ve yeniden evlenmesi hallerinde kendiliğinden; alacaklı tarafın evlilik dışı yaşaması, haysiyetsiz hayat sürmesi, yoksulluğunun ortadan kalkması ve nafaka borçlusunun ödeme gücünün ortadan kalkması hallerinde ise mahkeme kararı ile ortadan kalkar. 

Yoksulluk Nafakası Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

Boşanma davası ile birlikte istenen yoksulluk nafakasında görevli mahkeme boşanma davasına bakan mahkemedir. Boşanmadan sonra açılacak nafaka davalarında ise TMK md.177 özel bir düzenleme getirmiştir. Bu durumda nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Ancak TMK md.177’ de düzenlenen yetki kesin yetki değildir. Davacı, davalının yerleşim yeri mahkemesinde de davasını açabilir.

Nafaka davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Aile Mahkemelerinin olmadığı yerde ise Asliye Hukuk Mahkemesi davaya Aile Mahkemesi sıfatı ile bakar. 

Yoksulluk Nafakası Davasında Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır? 

TMK. m. 178 uyarınca boşanmanın fer’i sonuçlarından olan yoksulluk nafakası boşanma hükmünün kesinleşmesinden itibaren bir yıl içerisinde istenebilir. Yani boşanma davasından sonra ayrı bir dava ile istenilen yoksulluk nafakası boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçtikten sonra artık istenemez.