Turkuaz kart, ilk defa UİK ile hukukumuza girmiş bulunmaktadır. UİK gerekçesine baktığımız zaman gerekçede ülke ekonomisine ve istihdama olumlu etkisi olabilecek, ülkemizin kalkınmasını destekleyen yatırımlar yapabilecek, bilimsel ve teknolojik gelişmeye katkı sağlayabilecek, eğitim durumu, mesleki deneyimi ile AR-GE ve yenilikçilik alanlarında yetişmiş, stratejik önemi haiz olan herhangi bir alanda öne çıkmış nitelikli yabancı insan gücünün ülkemize kazandırılması amacı ile bu uygulamanın başlatıldığı belirtilmiştir.
Gelişmiş ülkeler uzun zamandır Turkuaz kart ve benzeri uygulamalar neticesinde nitelikli ve yetişmiş yabancı işgücünün ülkelerine gelip katkı sağlamasına ortam hazırlamaktadır.
Turkuaz kart, kanun koyucu tarafından ülkemize katkı sağlayacak nitelikli ve yetişmiş yabancı işgücünün özel durumunu nazara alarak “yabancıya, Türkiye’de süresiz çalışma hakkı, mevzuat hükümlerine göre eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına ise ikamet hakkı veren” bir belge verilmesi olarak UİK m.3/1-ğ bendinde tanımlanmıştır.
UİK’te bulunan hükme göre uluslararası işgücü politikası doğrultusunda eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’de faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ile Uluslar arası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri ve Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre başvurusu uygun görülen yabancılara Turkuaz Kart verilebileceği belirtilmiştir (UİK m. 11/1).
Turkuaz kart uygulamasında, bu kartın uygulamada akademik alanda uluslararası, kabul görmüş çalışmaları bulunanlar ile bilim, sanayi ve teknolojide ülkemiz bakımından stratejik kabul edilen bir alanda öne çıkmış olanlar ya da ihracat, istihdam veya yatırım kapasitesi olarak milli ekonomiye önemli katkı sağlayan ya da sağlaması öngörülen nitelikli yabancıların ülkeye kazandırılmasının amaçlandığı UİK m.11/5’te gözlemlenmektedir.
Turkuaz Kart Kimlere Verilebilir? (TKY m.5)
Turkuaz kartın kimlere verilebileceği Turkuaz Kart Yönetmeliği m.5’te detaylı bir şekilde ifade edilmiştir. Turkuaz Kart Yönetmeliği m.5’e göre eğitim düzeyi, ücreti, mesleki bilgisi ve deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı ve benzeri nitelikleri itibarıyla yüksek nitelikli işgücü olarak değerlendirilen, yatırım veya ihracat düzeyi, sağlayacağı istihdamın büyüklüğü, bilimsel ve teknolojik gelişmeye yaptığı katkı ve benzeri özellikleri itibarıyla yüksek nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen, bilimsel ve teknolojik gelişmeye katkı sağlayan veya bilim, sanayi ve teknoloji alanlarında uluslar arası düzeyde ülke menfaatleri açısından stratejik kabul edilen çalışmalar ve araştırmalar yapan bilim insanı veya araştırmacı, kültürel, sanatsal veya sportif faaliyetler açısından uluslar arası düzeyde başarılı olan, Türkiye’nin veya Türk kültürünün uluslar arası tanınırlığına veya tanıtımına katkı sağlayan, Türkiye’nin milli menfaatlerine ilişkin hususlarda uluslar arası düzeyde faaliyette bulunan yabancılara Turkuaz Kart verilebileceği belirtilmiştir.
Turkuaz Kart Başvurularının Değerlendirilmesi Nasıl Yapılır?
Turkuaz kart başvurusu yapıldığında bu başvuruların değerlendirilmesi, Uluslararası İşgücü Politikası doğrultusunda Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğünün belirlemiş olduğu kıstasların oluşturduğu bir puanlama sistemiyle yapılır (TKY m.9).
Turkuaz kart alabilmede kanunda ve yönetmelikte belirlenen nitelikleri taşısa bile, geçici koruma kapsamında olan yabancılara Turkuaz Kart verilemez (UİK m.11/6). Dolayısıyla kişi geçici koruma kapsamında ise özellikle Suriye vatandaşlarına hiçbir şartta Turkuaz Kart verilemeyeceğini kanun belirlemiştir. UİK tespit edilmiş olan şartları taşıyan kişilere, ilk üç yılı geçiş süresi olmak kaydıyla Turkuaz Kart alabilme imkânını tanımıştır.
Söz konusu olan geçiş süresi içinde Aile ve Çalışma Sosyal Hayat Bakanlığı Turkuaz kart sahibi hakkında işveren veya yabancıdan yürütülen faaliyetlere ilişkin bilgi veya belge talep edebilir.
Bu 3 yıllık geçiş süresi içinde Turkuaz kartı iptal edilmeyen yabancı, yapacak olduğu başvuru sonucunda kaldırılıp süresiz Turkuaz Kart verilmesi mümkündür. Turkuaz Kart sahibi yabancı, AÇSHB’ nın belirlemiş olduğu süreden daha uzun süre yurt dışında kalırsa, AÇSHB Turkuaz kart sahibi olan yabancının kartı iptal edilir (UİK m.15/2-h).
Eğer Turkuaz Kart AÇSHB tarafından iptal edilmemiş ise, 3 yıllık geçiş süresinin bitmesine 180 gün kalmasından itibaren ve her halükarda belirlenmiş olan geçiş süresi içinde kart sahibi olan yabancının başvurusu ile geçiş süresi kaydı kaldırılarak başvuru sahibine UİK m.11/2 uyarınca süresiz Turkuaz kart verilebilir.
Geçiş süresi dolduktan sonra yabancı Turkuaz kartın süresiz Turkuaz kart olması talebiyle başvuru yaparsa, yapmış olduğu bu başvuru reddedilir ve kendisine verilen bu Turkuaz kart geçersiz hale gelir (UİK m.11/2).
Turkuaz Kartın Sağlamış Olduğu İmkânlar Nelerdir?
Turkuaz kart sahibi yabancılar TKY m.19/1 uyarınca şu haklara sahiptir:
(1) Turkuaz Kart sahibi süresiz çalışma izninin sağladığı haklardan yararlanır. Turkuaz Kart sahibi olan yabancılar;
- a) Türkiye’de askerlik yapma yükümlülüğünden muaftırlar.
- b) Seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme haklarından yararlanamazlar.
- c) Sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı olup, bu hakların kullanımında ilgili mevzuattaki hükümlere tabidirler.
ç) Bu kişilerin, Türkiye’deki ikamet, seyahat, çalışma, yatırım, ticari faaliyet, miras, taşınır ve taşınmaz iktisabı ile ferağı gibi konulara yönelik işlemleri, ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından Türk vatandaşlarına uygulanmakta olan mevzuata göre yürütülür.
Turkuaz kart sahibi yabancılar, özel kanunlarda belirlenmiş olan Türk vatandaşı olma şartını barındıran hak ve yükümlülüklerden yararlanma talebinde bulunamazlar (TKY m.19/2).
Belirtmek gerekir ki UİK m.11/3 uyarınca Turkuaz Kart sahibi yabancının, mevzuat hükümlerine göre eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına Turkuaz Kart sahibi yakını olduğunu gösteren ve ikamet izni yerine geçen belge verilir.
