İçindekiler
Tam Yargı Davası
Tam yargı davası, idarenin işlem ve eyleminden kaynaklanan zararın tazmini için açılan bir idari dava türüdür. Giderilmek istenen zararın niteliği maddi veya manevi türde olabilir. Dava, özel hukukta sıkça karşılaşılan tazminat davasının idari davalardaki karşılığını oluşturmaktadır. İdarenin işlem ve eylemlerine karşı vatandaşlarının haklarının korunması anayasal bir zorunluluktur.
Kamu gücüne dayanarak çoğunlukla tek taraflı icra edilen idarenin faaliyetleri kamu hizmetinin görülmesinde ortaya çıkan aksaklıklar nedeniyle birtakım zararlar oluşturabilmektedir. Tam yargı davası, idarenin işlem veya eyleminden dolayı açılabileceği gibi idarenin hem işlemi hem de eyleminden dolayı birlikte açılabilmektedir. Bunun yanı sıra mağduriyetinin tazminat yoluyla giderilmesini isteyen kişi önce iptal davası ardından tam yargı davası açma hakkına da sahiptir.
Tam Yargı Davası Nasıl Açılır?
Tam yargı davası açılabilmesi için öncelikle idareye başvurulması gerekir. Davanın konusu idarenin herhangi bir eyleminden kaynaklanıyorsa ilgili kişiler haklarının yerine getirilmesi için idareye başvurması gerekmektedir. Ortaya çıkan zararın idarenin eyleminden kaynaklandığının öğrenildiği günden itibaren idareye başvuruda bulunulur.
İdare, bu başvuruya 30 gün içinde cevap vermek durumundadır. İdarenin zararın giderilmesine yönelik cevap ret yahut zımni ret şeklinde geldiği takdirde dava açılabilir. Zımni ret, idarenin örtülü yahut belirsiz biçimde verdiği kısmen ret içerikli cevabın niteliğini ifade eder. Eğer ilgili kişi idarenin cevabındaki belirsizliğin bir an önce giderilmesini istiyorsa dava sürecini başlatabilir.
Tam yargı davası açılmadan önce idareye başvuru şartı, davacının dış görev yönünden çatışma yaşayacak mahkemede dava açması durumunda aranmaz. Davacı kişi idare mahkemesinde açması gereken davayı adli yargı kolunda görev yapan bir mahkemede açmış ve görev yönünden ret kararı çıkmışsa tam yargı davası önce idareye başvuru şartı ortadan kalkar.
Tam yargı davası görevli ve yetkili mahkemeye dilekçe vermek suretiyle açılır. İlk derece mahkemesi olarak Danıştay’a, idare mahkemelerine ve vergi mahkemelerine dilekçe verilir. İdare veya vergi mahkemesinin bulunmadığı bölgelerde davaya asliye hukuk mahkemeleri bakar.
Tam Yargı Davası Şartları
Tam yargı davası açılabilmesi için bir takım şartların birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Aşağıdaki şartların gerçekleşmemesi durumunda olay hukuk aleminde bir anlam ifade etmeyecektir.
- Zararın idarenin işlem ve eylemlerinden kaynaklanması gerekir.
- Ortaya çıkan zararla idarenin faaliyetleri arasında illiyet bağı olması şarttır.
- İdarenin işlem ve eylemlerinden ortaya çıkan zarar, kişisel hakları doğrudan muhtel durumuna düşürmüş olmalıdır.
Tam yargı davası kişisel hak ve menfaat düzleminde iptal davasından ayrılmaktadır. İptal davalarında menfaat ihlalinin olması yeterliyken tam yargı davalarında kişisel hakların muhtel olması bir şart olarak aranmaktadır. Tam yargı davasında hak sınırı açısından daha dar bir alanı kapsamaktadır. Oysaki iptal davalarında ilgilinin kişisel hakları direkt muhtel olmasa da menfaat kaybı yaşaması durumunda iptal davası açabilmektedir.
Tam Yargı Davası Açma Süresi Nedir?
Tam yargı davası, genel bir süre olarak 60 gün içinde idare mahkemesine, 30 gün içinde vergi mahkemesine açılabilmektedir. İdari Yargılama Usul Kanunu (İYUK) hükümlerine göre tam yargı davasına konu olabilecek istemler çerçeve şeklinde düzenlenmiştir. Somut olayda genel dava açma süresi farklılık göstermese de usul ve süreçte birtakım değişiklikler olmaktadır.
İYUK m.10: İdari Makamların Sukutu
Tam yargı davasına konu olabilecek bir işlemin ya da eylemin yapılması yönünde ilgili kişi idareye başvuruda bulunabilir. Örneğin ilgili kişi şartlarını yerine getirmesine rağmen idareye ‘’ruhsatımı ver’’ isteminde bulunuyor ve karşılık alamıyorsa bu tam yargı davasına konu olabilecek bir durumdur.
İdare bu başvuruya 30 gün içinde cevap vermek zorundadır. İdare bu istemi reddederse ilgili kişi, cevabın kendisine tebliğ edilmesini takip eden günden itibaren 60 gün içinde tam yargı davası açabilir. İdarenin başvuruya verdiği cevabın net olmaması durumunda kişi kesin cevabı da bekleyebilir; ancak bu süre 4 ayı geçemez.
İYUK m.11: Üst Makama Başvurma
Tam yargı davası idari işlemlerden kaynaklanıyorsa ilgili kişi üst makama başvurmak zorundadır. Kişi;
- İdari işlemin kaldırılması
- İdari işlemin geri alınması
- İdari işlemin değiştirilmesi
- Yeni bir idari işlem yapılması
Yönünde idareden talepte bulunabilir. Bu başvurunun dava açma süresini durdurma özelliği olup idarenin 30 gün içinde bu başvuruyu reddetmesi ya da cevap vermemesi halinde kişi 60 gün içinde idari dava açabilir.
İYUK m.13: Doğrudan Doğruya Tam Yargı Davası Açılması
Tam yargı davası, idarenin eylemlerinden dolayı hakları muhtel olan kişiler tarafından açılabilir. İdarenin eylemlerinden ortaya çıkan zararın kişiye tebliğ edilmesi ya da kişinin bu zararın idarenin eylemlerinden kaynaklandığı öğrenmesinden itibaren 1 yıl, her halde 5 yıl içinde idari makama başvurarak haklarının yerine getirilmesini isteyebilir. İdare, başvuruya 30 gün içinde yanıt vermek zorundadır.
İdarenin ret ya da zımni ret yanıtının ardından tam yargı davası açılabilir. İdareye başvuru süresinin uzun tutulmasının nedeni kamu gücünü kullanarak eylemlerde bulunan idareye karşı mağduru korumaktır. Unutulmamalıdır ki idareye başvuru süresi, idarenin eylemlerinden dolayı ortaya çıkan zararın tarihinden itibaren değil; zararın, idarenin eylemlerinden kaynaklı olduğunun öğrenilmesinden itibaren başlar.
